200 lat temu angielski lekarz o nazwisku Cullen stworzył pojęcie nerwicy. Pojęcie to odnosiło się do zaburzeń czynnościowych układu nerwowego, którym nie towarzyszyły zmiany strukturalne w komórkach nerwowych.
Współczesna psychiatria czy też psychopatologia pod pojęciem nerwicy rozumie przewlekłe zaburzenia niepsychotyczne, mające zróżnicowaną i różnorodną symptomatykę. Często symptomy nerwicy są przyczyną znacznego cierpienia czy też poczucia dyskomfortu. Zakłada się iż u podłoża nerwic leżą psychiczne konflikty oraz problemy których osoba cierpiąca na nerwicę nie potrafi rozwiązać.
W przypadku nerwicy zachowany jest krytycyzm chorego wobec objawów a także brak jest tutaj zniekształcenia rzeczywistości.
Trudno jest oszacować jakiego procenta populacji dotyczy problem nerwicy. Wskaźniki z badań mówią, że na nerwicę cierpi od 0,28% do 53,5% populacji. Przy czym na nerwicę częściej zapadają kobiety niż mężczyźni.
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych zrezygnowano z pojęcia nerwicy - w jego miejsce wprowadzono określenie " zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i pod postacią somatyczną" (w Polsce również obowiązuje ten system klasyfikacyjny).
Często spotyka się teorię, że przyczyną zaburzeń (objawów) nerwicowych jest lęk.
Do zaburzeń nerwicowych zaliczamy:
- Zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne (obsessive - compulsive disorder)
Ta postać nerwicy ma stosunkowo jednolitą symptomatykę. Ludzie cierpiący na zaburzenia obsesyjno kompulsyjne doświadczają natrętnych myśli, impulsów, wyobrażeń a także wykonują "przymusowe" czynności.. Objawom tym towarzyszy napięcie oraz niepokój. Jednocześnie próby opanowania natrętnych myśli czy kompulsyjnych czynności powodują wzrost lęku.
Warto tutaj dodać dla jasności że termin obsesje odnosi się do powtarzających się myśli, wyobrażeń oraz impulsów. Natomiast termin kompulsje odnosi się do zachowań, które są wynikiem natrętnych myśli i impulsów. Człowiekowi towarzyszy np. obsesyjna myśl, że nie zamknął drzwi na klucz. Kompulsyjną reakcją będzie wielokrotne wracanie się i sprawdzanie czy drzwi są w istocie zamknięte.
Co ciekawe treść obsesji jest uwarunkowana kulturowo. Sto lat temu obsesje człowiek z zachodniej strefy kulturowej były w głównej mierze związane z seksem czy też religią. Obecnie obsesje o takiej treści pojawiają się stosunkowo rzadko. Współczesny człowiek pada ofiarą obsesji dotyczących brudu, choroby czy też przemocy.
Zaburzenia obsesyjno kompulsyjne są rozpowszechnione w dosyć znacznym stopniu. Dotyczą one około 2- 3% populacji osób dorosłych.
W obrazie klinicznym dominuje wzmożone napięcie mięśni, uboga mimika, monotonna intonacja. Rokowania są raczej niekorzystne.
- Nerwica hipochondryczna
Wyodrębnienie tej nerwicy jako oddzielnego zespołu jest kwestią kontrowersyjną - niektórzy poddają w wątpliwość jej istnienie (bowiem zespół hipochondryczny występuje często w przebiegu innych zaburzeń). O nerwicy hipochondrycznej mówimy wówczas gdy u osoby chorej na plan pierwszy wysuwa się zainteresowanie własnym zdrowiem, towarzyszy mu silne przekonanie o chorobie czy uszkodzeniu. Pacjent jest mało podatny na racjonalne argumentacje. Często wypowiada skargi na różnego rodzaju dolegliwości - ma własną koncepcję choroby. Całkowicie jest skupiony na wyimaginowanych objawach chorobowych.
- Nerwica histeryczna
Jest to najstarsza znana (opisana) postać nerwicy. Do jej charakterystycznych objawów należą zaburzenia świadomości oraz zaburzenia w układzie czuciowo ruchowym.
ICD 10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych wersja 10) wyróżnia natomiast zaburzenia pod postacią somatyczną oraz zaburzenia dysocjacyjne. Do zaburzeń pod postacią somatyczną zalicza:
- konwersje - termin ten zastąpił termin histeria
- zaburzenia somatyzacyjne
- somatomorficzne zaburzenia bólowe
Wśród zaburzeń dysocjacyjnych ICD 10 wymienia:
- amnezję psychogenną (psychogenic amnesia)
- osobowość wieloraką (multiple personality)
Amnezja psychogenna oznacza nagły zanik pamięci spowodowany silnym urazem. Możemy mówić o amnezji całkowitej (zgeneralizowanej) - wówczas następuje utrata pamięci co do własnej tożsamości. Albo też o amnezji częściowej zwanej inaczej występkową - wówczas niepamięci podlegają zdarzenia związane z jakimś tematem. W czasie amnezji całkowitej zdarzają się nagłe odejścia z domu - zjawisko to nosi nazwę fugi.
Amnezja psychogenna często ustępuje nagle. Zjawisko amnezji psychogennej występuje częściej u mężczyzn . Częściej odnotowuje się je również w okresie wojny czy różnego rodzaju klęsk żywiołowych.
W przypadku osobowości wielorakiej mamy do czynienia z występowaniem u jednej osoby co najmniej dwóch osobowości i każda z nich żyje własnym życiem (osobowości jak gdyby nie wiedzą o sobie nawzajem).
Zdarza się tak że jedna z osobowości ma świadomość tego czego doświadczają inne osobowości oraz że jedna z osobowości nie wie o istnieniu pozostałych.
Potocznie często myli się osobowość wieloraką ze schizofrenią. Dzieje się tak dlatego iż powszechnie uważa się że w schizofrenii dochodzi do rozpadu osobowości polegającego na tym że powstaje ich kilka podczas gdy w istocie w schizofrenii dochodzi do rozpadu polegającego na tym że jeden proces psychiczny zostaje oddzielony od innych (np. emocje od oceny poznawczej).
Wśród nerwic wymienia się czasem również neurastenie (aczkolwiek w wielu krajach termin ten wyszedł z użycia). Typowymi dolegliwościami występującymi w przypadku neurastenii są: osłabienie, męczliwość, drażliwość, trudność z podejmowaniem działań oraz zmienność nastroju.
Nerwice leczy się głównie za pomocą psychoterapii. Podstawowymi celami psychoterapii nerwicy jest :
- zrozumienie przez pacjenta że podłoże nerwicy jest psychogenne
- usunięcie przyczyn które wyzwoliły i które podtrzymują zaburzenie
- poprawa samopoczucia osoby cierpiącej oraz jego funkcjonowania (tak w wymiarze fizycznym jak i społecznym).
Obecnie istnieje również znaczna ilość środków farmakologicznych stosowanych przy leczeniu nerwic. Najczęściej stosuje się leki anksjolityczne.
Na zakończenie warto jeszcze dodać że do grup o zwiększonym ryzyku zachorowania na nerwice zaliczamy:
- dzieci z rodzin niepełnych
- dzieci z marginalizowanych grup społecznych
- dzieci wychowujące się w rodzinie z długotrwałymi konfliktami
- wdowy
- osoby zagrożone utratą dotychczasowego statusu społecznego
- osoby pracujące w warunkach znacznego obciążenia psychicznego
- niedoszłych samobójców
- osoby cierpiące na subkliniczny zespół nerwicowy
