Termin schizofrenia został wprowadzony przez Bleulera na oznaczenie grupy psychoz które charakteryzują się tym, że w przypadku ich wystąpienia dochodzi do rozpadu czy rozszczepienia struktury osobowości.

Podstawowe (czyli tzw. osiowe) objawy schizofrenii to:

Autyzm - polega on na tym, że człowiek chory na schizofrenię jest zainteresowany w głównej mierze swoimi wewnętrznymi przeżyciami i stopniowo traci kontakt ze światem zewnętrznym.

Zaburzenia afektu - polegają one na rozszczepieniu uczuciowości wyższej i jej zobojętnieniu. Kontakt emocjonalny z chorą osobą jest powierzchowny - trudno jest wczuć się w jej przeżycia czy też je zrozumieć.

Rozszczepienie osobowości - rozpatrując osobowość z różnych perspektyw zawsze dostrzegamy u chorej osoby objawy rozszczepienia. Zaburzeniu ulega współżycie człowieka ze środowiskiem - pojawia się tzw. dereizm czyli urojeniowe postrzeganie i przekształcanie rzeczywistości. Brakuje również spójności pomiędzy czynnościami kognitywnymi a uczuciami - jest to tzw. paratymia. Poszczególne czynności psychiczne ulegają rozdwojeniu - pojawia się ambiwalencja (dwuwartościowość) uczuć, ambiwalencja sądów a także ambiwalencja dążeń.

W literaturze specjalistycznej najczęściej wymienia się następujące postacie schizofrenii:

Schizofrenię prostą - charakteryzuje się ona stosunkowo ubogimi objawami oraz przewlekłym przebiegiem, spadkiem ogólnej wydolności życiowej, typowymi zaburzeniami myślenia i afektu. Schizofrenia ta występuje niezwykle rzadko.

Schizofrenię paranoidalną - jest to postać schizofrenii, która składa się z przewlekłego procesu schizofrenicznego i zespołu paranoidalnego. Dominującymi objawami są tutaj omamy i urojenia. Najczęściej spotykamy w przypadku tej schizofrenii omamy słuchowe, nigdy natomiast nie występują omamy wzrokowe. Wśród urojeń dominują urojenia prześladowcze, ksobne, pochodzenia oraz urojenia hipochondryczne.

Schizofrenię hebefreniczną (inaczej zwana zdezorganizowaną- występuje najczęściej u osób w młodym wieku.. Osoba chora charakteryzuje się wesołkowatym nastrojem, mimika i zachowanie sprawia wrażenie sztucznej pozy czy patosu.

Schizofrenię katatoniczną - występuje ona w dwóch postaciach które charakteryzują się zaburzeniami motoryki. Następuje albo zahamowanie motoryki (aż do osłupienia) - postać hipokinetyczna albo też nadmierne pobudzenie- postać hiperkinetyczna.

Według systemu diagnostyczno - klasyfikacyjnego Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego aby można było zdiagnozować schizofrenie muszą zostać spełnione następujące warunki:

  • Przez okres co najmniej jednego miesiąca muszą występować co najmniej dwa z takich objawów jak : urojenia, omamy, zdezorganizowanie mowy (rozkojarzenie), zachowanie grubiańskie czy katatoniczne oraz tzw. objawy negatywne (spłycenie afektu, alogia czy awolicja).
  • Musi nastąpić dysfunkcja społeczna
  • Łączne występowanie zaburzeń schizoafektywnych i zaburzeń nastroju wyłącza rozpoznanie schizofrenii.
  • Także rozpoznanie schizofrenii jest wyłączone gdy jej objawy występują na skutek działania leków psychoaktywnych czy też chorób ogólnych
  • Jeśli podczas diagnozowania zauważy się objawy autystyczne to aby można było mówić o występowaniu schizofrenii należy stwierdzić obecność nasilonych urojeń lub omamów które utrzymywały się w ciągu ostatniego miesiąca.

Zakłada się, że leczenie schizofrenii powinno być całościowe - powinno obejmować zarówno farmakoterapię jak i psychoterapię i socjoterapię. Najczęstszym lekiem są pochodne fenotiazyny takie jak np. chlorpromazyna, perfenazyna czy pernazyna. Co do metod psychoterapeutycznych stosuje się terapię grupową i terapię zajęciową, czasem również terapię indywidualną.

Jakie jest rokowanie w przypadku schizofrenii? Szacuje się, że pełną uleczalność uzyskuje 30- 40% pacjentów. 60% pacjentów jest zdolna do powrotu do pracy oraz powrotu do życia społecznego.

Należy tutaj jeszcze dodać, że gorsze rokowanie występuje w przypadku przewlekłej schizofrenii lepsze natomiast w przypadku zespołów paranoidalnego, katatonicznego i hebefrenicznego.