Internet zmienił nasz świat. Dostępność informacji, swoboda komunikowania się z innymi, jest większa niż kiedykolwiek. Jak to może wpłynąć na naszą psychikę?

Internet rozwinął się w ciągu ostatnich lat do tego stopnia, że dziś niemal każdy może korzystać w jakiś sposób z tego wynalazku, jaki oferuje nam współczesna cywilizacja. Internet obecny jest we wszystkich naszych dziedzinach życia, korzystamy z jego usług w pracy, w szkole. Bez niego nie może już w zasadzie funkcjonować świat biznesu, rozrywki, nauki. Usługi internetowe są nieustannie polepszane, a jego zasoby powiększane. Dzięki niemu możliwe jest prowadzenie wideokonferencji oraz natychmiastowy dostęp do większości informacji i danych, przy jego pomocy można nawet sprawdzić stan swojego konta w banku. Internet pozwala również na oglądanie żywych animacji, interaktywnej telewizji. Stanowi też jeden z najszybszych i najskuteczniejszych środków masowej komunikacji. Była już mowa o serwisach informacyjnych, do których mamy dostęp o każdej porze dnia i nocy. Poza tym Internet zapewnia nam stałą łączność, bez względu na czas i miejsce w którym się znajdujemy. Nawet ludzie mieszkający na dwóch różnych kontynentach mogą się ze sobą swobodnie porozumiewać.

W Internecie można więc znaleźć niemal wszystko. W znacznym stopniu ułatwia współczesnemu człowiekowi pracę i naukę. Niektórzy nie mogą wyobrazić sobie życia bez tego wynalazku.

Nie zmienia to jednak faktu, że stała obecność Internetu w naszym życiu wpływa na niektóre funkcje umysłowe, kształtując nowe wartości, potrzeby, emocje. Już dawno zaobserwowano niszczące oddziaływanie Internetu na ludzką psychikę w sytuacjach, kiedy jest on nadużywany. W psychologii wyodrębniono nawet osobną jednostkę określającą zaburzenie osobowości związane z "patologicznym używaniem Internetu". Nie ma jednorodnej definicji, która w wyczerpujący sposób opisywałaby wszystkie aspekty tego zaburzenia. W zależności od przyjętych kryteriów definiuje się ten rodzaj uzależnienia w różny sposób. Goldberg określa "Patologiczne Używanie Internetu" jako "taką sytuację, w której ludzie nadużywają Internetu, co powoduje u nich dystres. Oddziałuje to w znaczący sposób na ich funkcjonowanie fizyczne, psychiczne, społeczne i ekonomiczne". Nadużywanie Internetu porównywane jest do takich zaburzeń, jak pracoholizm czy patologiczny hazard. Według większości psychologów można wyodrębnić kilka kryteriów świadczących o uzależnieniu się od Internetu. Taka osoba jest przede wszystkim zaabsorbowana Internetem, spędza przed monitorem komputera praktycznie cały dzień, jej myśli skupione są wyłącznie wokół Internetu. Odczuwa przygnębienie i poirytowanie oraz ogólny niepokój, kiedy musi odejść od komputera, by zająć się czymś innym. Często rezygnuje więc ze spotkań towarzyskich, zaniedbuje swoje obowiązki związane z nauką czy pracą. Prowadzi to do osłabienia relacji tej osoby z innymi ludźmi, nawet najbliższymi, a w efekcie grozi nawet izolacją społeczną. Człowiek taki nie jest w stanie narzucić sobie pewnych ograniczeń związanych z używaniem Internetu, wręcz przeciwnie, korzysta z niego coraz dłużej.

Zatem syndrom nazywany "Patologicznym Używaniem Internetu" obejmuje raczej uzależnienie psychologiczne, jest zaburzeniem kontroli, nie powodującym intoksykacji i uzależnienia fizjologicznego. Liczne obserwacje wskazują jednak, że nadużywanie Internetu może znacznie zaburzać zdrowie fizyczne. Przede wszystkim człowiek spędzający cały dzień przy komputerze zwykle nie ma czasu albo nie dba o racjonalne odżywianie się. Zjada coś szybkiego do przygotowania, zwykle w nerwowym tempie, bo śpieszy się do Internetu. Nieprawidłowe odżywianie się w połączeniu z brakiem ruchu przyczynia się natomiast, o czym dobrze wiadomo, do powstawania otyłości, która jest również jednym z największych problemów, z jakimi boryka się współczesne społeczeństwo. Ponadto spędzanie dużej ilości czasu przed monitorem komputera ma negatywny wpływ na nasz wzrok, powoduje tez skrzywienie kręgosłupa (szczególnie u młodych ludzi) oraz zwiotczenie mięśni. Poza tym stres i poczucie niepokoju, które często towarzyszą korzystaniu z Internetu a nasilają się w momencie zaprzestania jego używania, powodują choroby niedokrwienne serca, wrzody, choroby nowotworowe, zaburzenia snu, zwiększają również podatność na inne choroby. Poza tym występują wówczas pewne typowe psychiczne reakcje związane ze stresem, takie jak: zwiększona drażliwość, słaba koncentracja uwagi, zmniejszona wydajność, zmienność nastroju, a także nieustanny niepokój. Nadmierne używanie Internetu może również rodzić frustrację, lęki, poczucie bierności, a nawet prowadzić do depresji. Definicja podana przez Goldberga podkreśla, że temu zaburzeniu towarzyszy dystres czyli negatywny i długotrwały stres zakłócający równowagę psychofizyczną, obniżający jakość działania, czasami prowadzący do chorób psychosomatycznych.

Internet, podobnie jak inne środki masowego przekazu, np. telewizja, ma też ogromny wpływ na rozwój społeczny szczególnie dzieci i młodzieży, na ich relacje z innymi ludźmi. Z jednej strony Internet sprawia, że zawieranie nowych znajomości staje się prostsze. Nie będąc widzianym przez drugą osobę, niektóre strategie autoprezentacyjne są łatwiejsze do zastosowania, możemy stworzyć dowolny wizerunek własnej osoby. To zadziwiające, że rozmawiając z kimś przez Internet, osoby nieśmiałe nagle zaczynają być odważniejsze, często decydujemy się na wyznanie tego, czego nigdy nie powiedzielibyśmy wprost drugiej osobie. Działa tu wiele mechanizmów psychologicznych. Przykładowo, w ciągu rozwoju uczymy się, że inni ludzie są dla nas źródłem nagród i kar w zależności od tego, jak oceniają nasze zachowanie. W sytuacji, gdy kontaktujemy się z kimś przez Internet, jesteśmy zwykle mniej uwrażliwieni na oceny innych osób, w związku z czym nasze poczucie wartości wzrasta. Stać nas więc na bardziej odważniejsze zachowania i na większą szczerość. Z drugiej jednak strony, rozmowa z drugą osobą przez Internet nigdy nie zastąpi prawdziwych relacji międzyludzkich, które dają początek wielu emocjom, pozwalają na tworzenie realnych więzi uczuciowych. Poza tym kontaktując się z kimś drogą wirtualną często jesteśmy nieszczerzy, musimy więc przygotować się na to, że tak samo postępują inne osoby.

W większości przypadków nadużywanie Internetu osłabia jednak więzi społeczne z innymi ludźmi, wywiera wręcz destrukcyjny wpływ na relacje międzyludzkie. Sprawia, że dana osoba powoli wycofuje się z życia społecznego i izoluje się. Staje się również podejrzliwa w stosunku do innych, traci do nich zaufanie. Przejawia postawy antyspołeczne.

Nadmierne używanie Internetu prowadzi zatem do pewnych deficytów w zakresie komunikowania się z innymi ludźmi i umiejętności interpersonalnych. Sprzyja również tworzeniu się lęków społecznych. Z czasem każde spotkanie z nowymi ludźmi czy nawet zwykłe wyjście na ulicę staje się dla osoby uzależnionej problemem, powoduje stres. Taki człowiek ma również trudności związane z poznawaniem samego siebie, z rozumieniem własnych emocji i potrzeb, z samoświadomością. Człowiek uzależniony od Internetu nie potrafi też wykonywać swobodnie zwykłych czynności zawodowych ani wypełniać obowiązków np. rodzinnych. Wszystkie te czynniki sprawiają, że codzienne sytuacje życiowe są dla takiej osoby źródłem stresu, negatywnych stanów emocjonalnych. Woli więc spędzać cały czas przy komputerze, co pozornie ją uspokaja.

Warto na koniec podkreślić, że Internet, podobnie jak telewizja zawiera zbyt dużo treści agresywnych, przyczyniając się pośrednio do szerzenia się fali przemocy, szczególnie wśród młodych ludzi. Internet utrwala pewne negatywne wzorce zachowania, które młodzież odtwarza potem w realnym życiu. Poza tym aktywizuje negatywne stany emocjonalne i zwiększa tolerancję ludzi na akty przemocy mające miejsce w rzeczywistym świecie, które są przez nich uważane za incydenty zupełnie normalne.

Trudno jest zatem jednoznacznie ocenić wpływ, jaki ma Internet na nasze życie psychiczne. Jego oddziaływanie zależy od kilku czynników. Dla wielu ludzi Internet pozostaje dziś jedynym "oknem na świat", jest cennym źródłem informacji ze świata kultury, polityki, nauki, a dla niektórych nawet niezbędnym narzędziem pracy. Jednak powinniśmy korzystać z usług Internetu w sposób zrównoważony i ograniczać czas spędzony przed komputerem. Należy również zwracać większą uwagę na prowadzenie zdrowszego stylu życia, poświęcać więcej czasu na zajęcia sportowe, ruch na świeżym powietrzu oraz spotkania z przyjaciółmi. Z pewnością pierwszym krokiem umożliwiającym nam większą samokontrolę jest uświadomienie sobie uzależniającego wpływu Internetu na naszą psychikę.