O koncentracji przedsiębiorstw mówimy wtedy, gdy zatracają one swoją samodzielność działania i zostają podporządkowane centralnemu kierownictwu. Często zmienia się także forma prawna organizacji. Obecnie można wyróżnić cztery rodzaje koncentracji: koncerny, holdingi, trusty i fuzje.
Koncern - to forma organizacji skupiającej przedsiębiorstwa o odrębnej osobowości prawnej, ale należące do jednego właściciela. Koncern powstaje na skutek koncentracji kapitału, a jego częstym następstwem jest ograniczenie konkurencji. W rzeczywistości przedsiębiorstwa zrzekają się swojej samodzielności gospodarczej, a występuje wspólne kierownictwo. Można wyróżnić kilka typów koncernów:
- Koncerny pionowe - polegają na łączeniu przedsiębiorstw zaangażowanych w kolejne etapy produkcji lub ogniwa obrotu towarowego.
- Koncerny poziome - skupiają przedsiębiorstwa działające w tej samej dziedzinie lub gałęziach pokrewnych.
Holdingi - to skupienie różnych, samodzielnych prawnie podmiotów gospodarczych, które są mniej lub bardziej wyraźnie powiązane wzajemnie ze sobą np. więzami kapitałowymi lub personalnymi. Zasadą jest tu nierównomierna pozycja członków holdingu. Zazwyczaj jeden z podmiotów jest dominujący, a reszta musi się podporządkować. Celem tworzenia holdingów jest zarządzenie przez jedną organizację innymi oraz kontrolowanie ich działalności. Jest to także forma kumulacji kapitału. Zazwyczaj odbywa się poprzez wykupywanie pakietu kontrolnego akcji. Można wyróżnić holdingi:
- Czyste - oficjalnie przedsiębiorstwa pozostają pod względem prawnym i gospodarczym samodzielnymi podmiotami gospodarczymi.
- Przemysłowe - główna firma jest rzeczywistym właścicielek innych i bezpośrednio kontroluje i kieruje ich działalnością.
Trust - to właściwie monopol. Firmy tracą swoją niezależność gospodarczą, jak i prawną. Dotychczasowi właściciele przedsiębiorstw stają się jedynie udziałowcami powstającego trustu. Podporządkowani są oni wspólnemu zarządowi, która realizuje politykę gospodarczą rady wykonawczej.
Fuzja - to najsilniejszy związek pomiędzy przedsiębiorstwami. Następuje całkowite połączenie firm, przez co tracą one swoją niezależność zarówno gospodarczą, jak i prawną. Może ona prowadzić to powstania nowego podmiotu gospodarczego posiadającego nową nazwę. Może też polegać na wchłonięciu jednej firmy przez drugą, w tym przypadku więc zostaje zachowana nazwa przedsiębiorstwa, które wchłonęło pozostałe. Jest to jednak także nowy podmiot. Fuzja może przebiegać na dwa sposoby:
- Fuzja pozioma (horyzontalna) - gdy następuje łączenie się lub przejęcie przedsiębiorstw z tej samej branży, produkujących podobne produkty.
- Fuzja pionowa (wertykalna) - gdy następuje połączenie się przedsiębiorstw będących kolejnymi ogniwami w procesie produkcji i dystrybucji tego samego produktu.
