• Wyjaśnienie pojęcia:

ASERTYWNOŚĆ - pewien określony sposób zachowania się i postępowania; zdolność do szczerego i bezpretensjonalnego wyrażania swoich emocji, odczuć i stanowisk. Jest to postawa, która wyklucza zachowania agresywne oraz lekceważenie praw i wolności własnych bądź innych ludzi. Wyraża się ona umiejętnością bezpośredniego przekazywania własnych opinii, przekonań, poglądów i potrzeb, a także łatwością swobodnego dzielenia się wiedzą o swoich priorytetach i wyznawanym systemie wartości. Istotą zachowania asertywnego jest także umiejętność odmawiania, tzn. mówienia "nie" w sposób pewny, zdecydowany, a jednocześnie nieuwłaczający godności innych osób i zawsze z podaniem konkretnej przyczyny odmowy. Asertywność okazuje się często przydatna w przypadku zaistnienia konfliktu, gdy za jej pomocą udaje się dojść do satysfakcjonującego obydwie strony kompromisu. Z drugiej strony, asertywność polega także na umiejętności przyjmowania pod swoim adresem zarówno pochwał

i komplementów, jak i krytyk oraz negatywnych ocen.

BYĆ ASERTYWNYM to:

- posiadać wyraźnie sprecyzowany cel i dążyć do jego realizacji;

- posiadać szacunek do samego siebie;

- dbać o własne sprawy, ale uwzględniając przy tym również interesy innych ludzi;

- mieć świadomość własnych możliwości, zalet, ale także wad i ograniczeń;

- nie ulegać łatwo wpływom i naciskom ze strony otoczenia;

- upominać się o swoje prawa lub występować w tym celu w imieniu osób trzecich.

Każdy człowiek na świecie ma jakieś określone, prymarne prawa. Na takim właśnie przeświadczeniu opiera się teoria asertywności. W ramach tej teorii, zestaw takich praw, stanowiących niezastąpiony drogowskaz postępowania dla wszystkich osób związanych na co dzień z public relations, opracował specjalista zajmujący się badaniami nad asertywnością, Herbert Fensterheim. Prawa te mówią o tym, że:

1. Możesz robić, mówić i czuć to, co chcesz i w jaki sposób chcesz, o ile nie rani to

2. w żaden sposób osób trzecich;

3. Masz prawo do wyrażania swoich życzeń i próśb do momentu, aż dojdziesz do wniosku, że inni mają prawo ci odmówić;

4. W kontaktach interpersonalnych mogą wystąpić okoliczności, które komplikują kwestię praw niektórych osób. W każdej takiej sytuacji masz jednak prawo przeanalizować i wyjaśnić z drugą osobą wszystkie punkty sporne.

5. Masz prawo do bycia asertywnym, i to nawet wówczas, jeśli rani to osoby trzecie - pod warunkiem, że w swoim postępowaniu nie kierujesz się agresją i nie wypływa ono ze złych intencji;

6. Korzystanie ze swoich praw jest twoim głównym prawem. W przeciwnym razie, mogą ci one zostać odebrane.

  • Zasadnicze własności asertywności:

- Postępowanie w sposób uczciwy - potrafisz powiedzieć to, co myślisz tak, aby nikt nie poczuł się urażony;

- Nienaruszanie praw - korzystanie z praw osobistych w taki sposób, aby równocześnie szanować i przestrzegać prawa osób trzecich;

- Dbanie o własny, dobrze pojęty, interes - umiejętność słusznego oceniania, co jest dla ciebie korzystne i czemu możesz poświęcić swój czas i uwagę.

  • Sposoby bycia asertywnym pomiędzy członkami rodziny, znajomymi i innymi osobami z najbliższego otoczenia:

- Przed kontaktem z drugą osobą pozbądź się wszystkich negatywnych uczuć

i emocji;

- Mów innym często komplementy i miłe słowa;

- Interesuj się, jak osoby z twojego najbliższego otoczenia spędziły dzień;

- Dowartościowuj bliskich poprzez częste chwalenie ich;

- Jeśli z kimś rozmawiasz - zawsze patrz tej osobie w oczy;

- Powiedz zawsze swojemu rozmówcy coś miłego i przyjemnego;

- Swoje wypowiedzi staraj się rozpoczynać od zdań:

  • "Cieszę się, że ty…"
  • "Chciałbym, abyś…"
  • "Byłbym wdzięczny, gdybyś…"
  • "Wolałabym, abyś…"
  • "Mam nadzieję, że…"
  • "Czy nie zechciałbyś…"
  • "Chętnie skorzystałbym z twojej pomocy przy…"

- Nigdy nie wydawaj rozkazów, lecz zawsze proś:

  • "Czy mógłbyś…"
  • "Mam do ciebie prośbę…"
  • "Bardzo cię proszę o…";

- Umiej przyznać się do błędu oraz do tego, że nie masz racji. Dzięki takiemu postępowaniu nie stracisz swojej wiarygodności i zaufania ze strony innych. Wytworzysz wokół siebie pozytywną i miłą atmosferę. Jeżeli potwierdzisz, że także możesz się mylić, będziesz przez innych postrzegany jako osoba konsekwentna, myśląca racjonalnie, opanowana i rzetelna;

- Stosuj raczej słowa i wyrażenia, które wyrażają emocje i uczucia.

  • Tabela porównawcza - asertywność a inne typy zachowań

TYP ZACHOWANIA

SPOSOBY DĄŻENIA DO CELU

PRZYCZYNY TAKIEGO ZACHOWANIA

SKUTKI TAKIEGO ZACHOWANIA

ASERTYWNE
  • otwartość
  • i szczerość
  • w kontaktach,
  • wyrażanie własnego zdania, poglądów,
  • szanowanie praw innych,
  • dbanie o godność swoją i innych osób,
 szacunek dla własnej osoby oraz dla innych, samokontrola, zaufanie do siebie i innych, dobre intencje, uczciwość środowisko może odbierać nas niejednakowo: jedni będą nas szanowali, inni - pogardzali nami

AGRESYWNE
  • dążenie do celu na wszelkie sposoby,
  • sianie paniki,
  • stosowanie gróźb,
  • wrogie podejście,
  • nie liczenie się
  • z prawami innych,
  • w innych widzi się tylko przeciwników
  • i rywali
 frustracja, niska samoocena, brak wiary we własne możliwości, życie w stresie i poczucie ciągłego napięcia, odczuwanie potrzeby, aby zwrócić na siebie uwagę naruszanie praw innych osób, popadanie w konflikty z innymi, obojętność lub pogarda ze strony otoczenia, znikome szanse na realizację zamierzeń

NAPASTLIWE
  • stosowanie wszystkich dostępnych metod, sposobów i środków,
  • postępowanie nieprzemyślane
  • i impulsywne,
  • stosowanie agresji,
  • wykorzystywanie poczucia winy,
  • zastraszanie słowne,
  • dyrygowanie innymi
 rozzłoszczenie, odstawienie "na boczny tor" naruszenie praw innego człowieka, problemy z osiągnięciem celu, częste uczucie pogardy i lekceważenia ze strony innych

MANIPULACJA
  • wywoływanie w kimś poczucia winy,
  • wpływanie na zachowania i decyzje innych,
  • działanie na psychikę innych,
 uważanie się za kogoś lepszego, zbyt wysokie mniemanie o sobie, brak poszanowania innych, posiadanie przewagi na kimś przymus decydowania za innych, otoczenie odczuwa irytację, zdenerwowanie, inni czują się wykorzystani

ULEGŁE (BIERNE)
  • chęć pozostania
  • "w cieniu",
  • poddawanie się wpływom,
  • posłuszeństwo wobec innych,
  • rezygnacja ze swoich praw na korzyść osób trzecich
 niska samoocena, brak wiary we własne możliwości, obawa przed podejmowaniem decyzji, uległość w obawie przed krytyką zestresowanie, poczucie doznania krzywdy, poczucie bycia nikim, niedowartościowanie

BIERNO-AGRESYWNE
  • rozpowiadanie
  • tzw. plotek,
  • odmawianie zabrania głosu,
  • odgryzanie się,
  • stosowanie niedozwolonych "chwytów"
 potrzeba wzięcia odwetu i zemszczenia się za doznane wcześniej krzywdy i prześladowania, chęć zadania bólu i cierpień psychicznych wstępnie - dezorientacja, w efekcie - złość
  • ASERTYWNOŚĆ FIZYCZNA - specyficzny rodzaj asertywności; zdolność do przybierania takiego wyglądu i sposobu zachowania, za pomocą których można pokazać, że ma się wpływ na aktualną sytuację i w pełni kontroluje się to, co się dzieje. Ponadto, asertywność fizyczna świadczy również o dużym poczuciu własnej wartości oraz umiejętności dbania o własne interesy i gotowości do obrony swoich praw.

Na czym w praktyce polega zachowanie asertywne fizycznie? To przede wszystkim:

- jak najczęstsze uśmiechanie się,

- ubieranie się w sposób odpowiedni do okoliczności, wieku itp.,

- mówienie mocnym, pewnym i jednostajnym głosem,

- stosowanie zasady "bądź zawsze uprzejmy i miły",

- dbanie, aby w głosie słychać było pewność siebie i przekonanie o słuszności wypowiedzi,

- zwracanie bacznej uwagi na mijane osoby - nie należy jednak przyglądać się komuś zbyt długo;

- chodzenie sprężystym, zdecydowanym krokiem;

- podczas rozmowy lub innego kontaktu bezpośredniego należy zawsze patrzeć drugiej osobie prosto w oczy;

- podczas witania się lub żegnania należy mocno ściskać drugiej osobie dłoń;

- zwracanie uwagi i rejestrowanie wszystkiego, co ma miejsce wokoło;

- chodzenie z mocno podniesioną głową;

- zachowywanie się w sposób zdradzający dużą czujność i brak całkowitego zawierzenia.

  • Schematy zachowań asertywnych:

- Wyrażanie prośby: "JA" + … (jasno i wyraźnie)

- Sposób odmawiania: ZDECYDOWANE "NIE" + podanie konkretnej przyczyny odmowy

- Reakcja na pochwałę:

  1. grzeczne przyjęcie, np.

"Dziękuję, mam świadomość, że to dzięki mnie",

"Bardzo się cieszę, że to słyszę",

  1. odmowa przyjęcia, np.

"Pozwolę sobie zaprzeczyć",

"Uważam, że nie masz racji"

- Przyjęcie krytyki:

  1. zgoda, np.

"Tak, jestem tego samego zdania"

"Zgadzam się z twoją opinią"

  1. zaprzeczenie, np.

"Moim zdaniem mylisz się"

"Niestety, nie zgadzam się z tym"