Wypracowania

Spółka komandytowa

Charakterystyka spółki komandytowej

Spółka komandytowa jest jedną ze spółek osobowych uregulowanych w Kodeksie Spółek Handlowych. Posiada ona osobowość prawną, może więc być podmiotem praw i obowiązków oraz może zaciągać zobowiązania pod własną firmą i na własny rachunek. Cechą charakterystyczną, odróżniającą ten rodzaj spółki od innych spółek osobowych oraz kapitałowych, jest charakter wspólników. Mianowicie jeden ze wspólników odpowiada całym swoim majątkiem, bez ograniczeń za zobowiązania spółki, a drugi rodzaj wspólników odpowiada jedynie do wysokości sumy komandytowej. Tych pierwszych wspólników nazywa się komplementariuszami i ich nazwiska bądź nazwy powinny i mogą występować w nazwie spółki. Natomiast ten drugi rodzaj wspólników nazywa się komandytariuszami i ich nazwisko lub nazwa nie może funkcjonować w nazwie spółki komandytowej (jeśli się tak zdarzy, to wówczas odpowiadają oni wobec wierzycieli za zobowiązania w taki sposób jak normalny komplementariusz - a więc bez ograniczeń).

Nie ma określenia, że spółka komandytowa może być powoływana jedynie do prowadzenia przedsiębiorstw większych rozmiarów czy tez gospodarstwa wolnego. Różnie dobrze, zgodnie z dzisiejszym stanem prawnym, spółka ta może być powoływana także do prowadzenia małych przedsiębiorstw.

Nazwa spółki (firma spółki)

Nazwa spółki powinna zawierać jedynie nazwiska lub nazwy komplementariuszy. Jeśli się tak zdarzy, że nazwisko komandytariusza pojawi się w nazwie spółki, to wówczas odpowiada on wobec wierzycieli za zobowiązania w taki sposób jak normalny komplementariusz. Nazwa powinna zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowa", ale dopuszczalny jest także skrót "sp. k.".

Jeżeli jednym z komplementariuszy jest osoba prawna, to w nazwie spółki komandytowej trzeba koniecznie umieścić pełną nazwę tej osoby prawnej, co nie wyklucza oczywiście umieszczenia nazwisk komplementariuszy będących osobami fizycznymi.

Umowa spółki i rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS)

Zgodnie z art. 106 Kodeksu Spółek Handlowych, umowa spółki komandytowej powinna zostać zawarta a piśmie, w formie aktu notarialnego i powinna zawierać (art. 105 KSH):

Nazwę spółki,
Siedzibę spółki,
Przedmiot działalności,
Czas trwania spółki, jeśli jest zawiązywana ona na czas określony,
Dokładne oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego ze wspólników, łącznie z określeniem ich wartości,
Sumę komandytową, a więc dokładną kwotę, do wysokości której komandytariusz odpowiada w stosunku do wierzycieli.

Jeśli umowa nie wnosi sprzeciwu, to komandytariusz nie musi wnosić wkładów w wysokości sumy komandytowej, ale może niższej.

Spółka komandytowa powstaje w chwili wpisania jej do rejestru w Krajowym Rejestrze Sądowym KRS. Takie zgłoszenie rejestracyjne powinno zawierać następujące dane:

Nazwę, siedzibę i adres spółki,
Przedmiot działalności spółki,
Imiona i nazwiska albo nazwy (jeśli osoba prawna) komandytariuszy oraz komplementariuszy (odrębnie),
Imiona i nazwiska osób, które są uprawnione do reprezentowania. Konieczne jest zaznaczenie w rejestrze, jeśli reprezentacja została powierzona tylko niektórym spośród komplementariuszy, a nie wszystkim,
Sumę komandytową dla każdego komandytariusza.

Jeżeli nastąpią jakiekolwiek zmiany w danych podawanych na formularzu zgłoszenia do rejestru, konieczne jest powiadomienie KRS o tych zmianach.

Odpowiedzialność wspólników

Komplementariusze odpowiadają za zobowiązania całym swoim majątkiem, bez ograniczeń, przy czym jest to odpowiedzialność solidarna z pozostałymi komplementariuszami oraz spółką.

Jest to odpowiedzialność osobista, co oznacza, że odpowiada on także swoim majątkiem osobistym, który jest odrębny od majątku spółki. Jest to odpowiedzialność nieograniczona, a więc jak sama nazwa wskazuje, nie można skutecznie wobec osób trzecich ograniczyć zakresu tej odpowiedzialności. A więc bez względu na wewnętrzne ustalenia komplementariusz odpowiada do wysokości zobowiązań zaciągniętych przez spółkę. Natomiast w stosunkach wewnętrznych możliwe jest zróżnicowanie czy nawet ograniczenie odpowiedzialności wspólników.

Odpowiedzialność solidarna oznacza, że każdy z komplementariuszy odpowiada za całość długu solidarnie z pozostałymi komplemetariuszami i spółką.

Odpowiedzialność subsydiarna oznacza, że wierzyciel może rozpocząć egzekucję długów z majątków osobistych komplementariuszy dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Należy tutaj jednak zaznaczyć, że zgodnie z art. 31 § 2 Kodeksu Spółek Handlowych "nie stanowi [to] przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna".

Warto jeszcze dodać, że zgodnie z art.115 § 1 ustawy z 29.08.1997 roku - ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm), komplementariusz odpowiada także w sposób nieograniczony za wszelkie zobowiązania podatkowe zarówno spółki, jak i wspólników, jeśli wynikają one z działalności spółki.

Komandytariusz odpowiada wobec wierzycieli za zobowiązania spółki jedynie do wysokości sumy komandytowej, która została zapisana w umowie i dostarczona do Krajowego Rejestru Sądowego. Komandytariusz nie może dokonywać czynności prawnych w imieniu spółki, chyba że posiada odpowiednie pełnomocnictwo. Jeśli jednak zaciągnie zobowiązania w imieniu spółki bez takiego pełnomocnictwa, to wówczas odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz, a więc bez ograniczenia. Dotyczy to wszelkiego rodzaju reprezentowania spółki komandytowej. Komandytariusz, jeśli tylko nie działał w złej wierze, nie jest zobligowany w przypadku trudności finansowych, do zwrotu pieniędzy, które zostały mu wypłacone tytułem zysku, na podstawie oczywiście sprawozdania finansowego i stosownej uchwały wspólników.

Prawa komandytariusza

Odpowiedzialność komandytariusza jest ograniczona, ale wiąże się to także z ograniczeniem praw. Przede wszystkim komandytariusz nie ma prawa prowadzenia spraw spółki, chyba że zostało mu takie prawo przyznane przez wspólników i jest to zapisane w umowie. Jeśli więc komandytariusz nie ma prawa do prowadzenia spraw spółki, to również nie obowiązują go przepisy dotyczące zakazu konkurencji.

Komandytariusz ma także prawo żądać odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz ma prawo przeglądać dokumenty i księgi, może więc na bieżąco sprawdzać rzetelność prowadzonych spraw. Jeżeli komandytariusz zbywa swoje prawa i obowiązki, to nabywca przejmuje także ewentualne prawo do prowadzenia spraw spółki.

W przypadku podziału zysku, komandytariuszowi należy się część proporcjonalna do rzeczywiście wniesionych wkładów do spółki, aczkolwiek można to inaczej uregulować w umowie. Jeśli są wątpliwości co do rzeczywiście wniesionego wkładu, wówczas uczestniczy on w zysku proporcjonalnie do umówionego wkładu.

W przeciwieństwie do śmierci komplementariusza, śmierć komandytariusza nie przerywa biegu działalności spółki. W wyniku śmierci komandytariusza nie następuje więc rozwiązanie spółki, ale spadkobiercy powinni jedynie wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw.

Prowadzenie spraw spółki

Ogólnie rzecz biorąc do prowadzenia spraw spółki uprawnieni są jedynie komplementariusze. Możliwe jest przy tym włączenie do prowadzenia spraw spółki zarówno komandytariusza, jak i osoby trzeciej. Możliwe są tutaj różnorodne kombinacje, na przykład:

Powierzenie tylko komplementraiuszom prowadzenie spraw spółki, z wyłączeniem komandytariuszy,
Powierzenie komplementraiuszom i osobie trzeciej prowadzenie spraw spółki, z wyłączeniem komandytariuszy,
Powierzenie i komplementariuszom i komandytariuszom prawa do prowadzenia spraw spółki,
Powierzenie komplementariuszom, komandytariuszom, jak i osobom trzecim prawa do prowadzenia spraw spółki.

Nie ma także przeciwwskazań prawnych do ustalenia zakresu zadań i czynności zwykłych (związanych z prowadzeniem codziennych, rutynowych spraw), do których potrzebna by była zgoda komandytariuszy. Bowiem zgodnie z prawem, jeśli jakieś czynności przekraczają zakres czynności zwykłych, codziennych, to bez względu na podział prawa do prowadzenia spraw spółki, potrzeba jest zgoda wszystkich wspólników, a więc zarówno komplementariuszy, jak i komandytariuszy. Jeśli natomiast któremuś z komandytariuszy przyznano prawo do prowadzenia spraw spółki, wówczas w tym zakresie należy go traktować na równi z komplementariuszami.

Prawo do reprezentowania spółki

Zgodnie z zapisami Kodeksu Spółek Handlowych, jeśli chodzi o wspólników, prawo do reprezentowania spółki przypada jedynie komplementariuszom. Oczywiście zgodnie z innymi przepisami, możliwe jest ustanowienie pełnomocników i prokurentów, którzy wówczas będą mogli reprezentować spółkę. Nie jest też nigdzie zakazane ustanowienie komandytariusza pełnomocnikiem czy prokurentem.

Co się tyczy komplementariuszy, to ich prawo reprezentacji jest umocowane ustawą, o ile prawomocny wyrok sądu lub umowa pomiędzy wspólnikami nie odebrała im tego prawa.

Prokurenci, to osoby trzecie, które mogą reprezentować prawa spółki i w jej imieniu zaciągać zobowiązania. Prokurenci muszę zostać wpisani do rejestru w Krajowym Rejestrze Sądowym, a pełnomocnictwo, pod rygorem nieważności, musi być sporządzone w formie pisemnej. Udzielenie pełnomocnictwa powinno uwzględniać zasady reprezentacji, a więc przewidzieć możliwości współdziałania reprezentantów spółki w reprezentacji łącznej, kiedy koniecznie jest współdziałanie kilku reprezentantów spółki jednocześnie. To komplementariusze są uprawnieni do udzielenia takiego pełnomocnictwa. Ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników, którzy są uprawnieni do prowadzenia spraw spółki. Należy jednak zaznaczyć, że nawet, jeśli komandytariuszowi zostanie udzielona prokura, to i tak jego uprawnienia będą węższe niż uprawnienia komplementariusza. Jako przykłady można podać zbycie przedsiębiorstwa, obciążenie go, ustanowienie na nim prawa użytkowania, zbycie nieruchomości należącej do spółki, obciążenie nieruchomości hipoteką, ustanowienie i odwołanie prokury dla innych osób trzecich. Tych czynności prokurent nie może samodzielnie wykonać.

Jeśli chodzi o reprezentację spółki przez komplementariuszy, to nie potrzebują oni już żadnych dodatkowych uzgodnień czy pozwoleń. Jest to uprawnienie nadane im przez ustawę. Posiadają oni prawo do reprezentowania spółki indywidualnie, albo łącznie z innymi komplementariuszami. Wbrew woli komplementariusza możliwe jest pozbawienie go prawa do reprezentowania spółki jedynie w jeden sposób - na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu, które może być wydane jedynie z ważnych przyczyn.

Komandytariusz posługujący się swoją prokurą w stosunku do osób trzecich, zobowiązany jest do okazania jej. W przeciwnym razie będzie odpowiadał za podjęte zobowiązania w stosunku do osób trzecich bez ograniczeń, całym swoim majątkiem osobistym. Podobnie wygląda sytuacja z prawnego punktu widzenia, jeśli komandytariusz działa bez umocowania w odpowiedniej formie ze strony komplementariuszy, albo gdy przekroczy powierzone mu uprawnienia. Celem jest ochrona zarówno komplementariuszy (którzy odpowiadają całym swoim majątkiem osobistym), jak i osób trzecich.

Jak już podkreślono, komandytariusz może zostać ustanowiony prokurentem jedynie za zgodą wszystkich komplementariuszy. Jeżeli takiej zgody nie ma, nie ma mowy wówczas też o prokurze. Z tytułu braku możliwości reprezentowania spółki, nie przysługują komandytariuszowi żadne roszczenia. Zasadą bowiem jest, że skoro jego odpowiedzialność jest ograniczona, to także ograniczone zostają jest prawa i obowiązki z tytułu uczestnictwa w spółce komandytowej.

Udział w zyskach i stratach:

Udział poszczególnych wspólników w zysku może być swobodnie regulowany w umowie spółki. Jeżeli jednak umowa nie reguluje tego zagadnienia, to przyjmuje się, że każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach, a w stratach uczestniczy w tym samym stosunku, bez względu na wysokość i rodzaj wkładu, który wniósł do spółki. Jeżeli w umowie spółki określony zostanie jedynie udział poszczególnych wspólników w zyskach, to przyjmuje się, że w takim samym stosunku uczestniczą oni w stratach. Umowa spółki może przewidywać jednak inny udział wspólników w zyskach, a inny udział w stratach. Można w umowie spółki także zwolnić wspólnika całkowicie od jego udziału w stratach.

Przedstawione tu ogólne uregulowania odnoszą się do komplementariuszy spółki komandytowej, bowiem do komandytariuszy odnoszą się inne przepisy, specyficzne jedynie dla tego rodzaju spółki.

Komandytariusz uczestniczy w stratach jedynie do wysokości wkładu, jaki został umówiony. Z kolei w przypadku podziału zysku, komandytariuszowi należy się część proporcjonalna do rzeczywiście wniesionych wkładów do spółki, aczkolwiek można to inaczej uregulować w umowie. Jeśli są wątpliwości co do rzeczywiście wniesionego wkładu, wówczas uczestniczy on w zysku proporcjonalnie do umówionego wkładu. Należy jeszcze zaznaczyć, że zgodnie z art. 123 Kodeksu Spółek Handlowych, zysk wypracowany w danym roku obrotowym musi zostać przeznaczony w pierwszej kolejności na uzupełnienie wkładu rzeczywiście wniesionego do wysokości umówionego wkładu.

Rozwiązanie spółki i wystąpienie wspólnika

Ponieważ zagadnienia te nie zostały uregulowane w Kodeksie Spółek Handlowych w dziale dotyczącym spółek komandytowych, to zgodnie z art. 103 KSH stosuje się do tych zagadnień odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej. Elementy charakterystyczne dla spółki komandytowej, to między innymi to, że spadkobiercy komandytariusza muszą wskazać za każdym razem spółce jedną osobę, która będzie w ich imieniu wykonywała ich prawa, bez względu na to czy zostało to przewidziane w umowie. Możliwe jest uznanie spadkobiercy za komandytariusza, jedynie za zgodą wszystkich pozostałych komandytariuszy i komplementariuszy. Jeśli dojdzie zaś do podziału udziału pomiędzy spadkobierców, to wówczas powinien on zostać sporządzony w formie aktu notarialnego i podlega to zgłoszeniu w Krajowym Rejestrze Sądowym. W celu dokonania podziału udziału pomiędzy spadkobierców, niezbędna jest stosowna umowa zawarta pomiędzy spadkobiercami a spółką (a do tego konieczna jest zgoda wspólników). Jeśli do spółki na miejsce zmarłego komandytariusza ma być wprowadzony więcej niż jeden spadkobierca, wówczas konieczne jest dla każde z nich z osobna określenie sumy komandytowej oraz zgłoszenie tego do Krajowego Rejestru Sądowego.

Słabsza pozycja komandytariusza w spółce przejawia się także w tym, że w przypadku śmierci komandytariusza spółka działa nadal, natomiast śmierć komplementariusza jest przyczyną rozwiązania spółki. Możliwa jest przy tym uchwała pozostałych wspólników decydująca o dalszym trwaniu spółki pomimo śmierci lub wystąpienia ze spółki jednego z komplementariuszy. Przy czym taka możliwość musi być przewidziana w umowie spółki. Jeżeli takie uzgodnienie nie zostanie podjęte zaraz po zajściu zdarzenia, a więc np. po śmierci jednego z komplementariuszy albo upływie wypowiedzenia w przypadku wystąpienia komplementariusza ze spółki, to wówczas spadkobiercy, zarządca masy upadłościowej, wspólnicy albo ich wierzyciele mają prawo domagać się przeprowadzanie likwidacji.

Jak już wspomniano, we wszystkich przypadkach nieuregulowanych w dziale dotyczącym spółki komandytowej, zastosowanie mają odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej. Należy jednak pamiętać o zachowaniu specyfiki spółki komandytowej, a więc w wyniku wszelkich działań i zmian musi pozostać co najmniej jeden komplementariusz i co najmniej jeden komandytariusz.