PIENIĄDZE (money) - najogólniej terminem tym określa się wszystko to, co pełni funkcję środka wymiany i jest powszechnie akceptowane jako środek płatniczy. Pieniądze, które traktowane są jako środek zapłaty, posiadają trzy zasadnicze cechy:

        • płynność,
        • zamienność,
        • uniwersalność (z punktu widzenia danej społeczności).

Pieniądz pełni ponadto trzy podstawowe funkcje:

        • jest środkiem wymiany;
        • jest środkiem umożliwiającym pomiar wartości;
        • jest uważany za środek tzw. tezauryzacji, tj. nieproduktywnego gromadzenia przez dany podmiot gospodarczy wierzytelności, gotówki lub waluty.

BANK (bank) - najbardziej ogólna definicja traktuje bank jako przedsiębiorstwo

o charakterze usługowym, którego podstawowa forma działalności polega na przyjmowaniu od klientów określonych funduszy, aby następnie wykorzystać je na własny rachunek

w ramach takich działań, jak np. udzielanie kredytów lub pożyczek, czy też poprzez inne operacje finansowych. Zgodnie z tą definicją, działalność banku opiera się zatem na dwóch zasadniczych rodzajach operacji:

  • zarządzaniu depozytami;
  • udzielaniu kredytów.

Z szerszego punktu widzenia na bank składają się z jednej strony wewnętrzne, a z drugiej - zewnętrzne warunki działania. Do pierwszej grupy warunków zalicza się przede wszystkim zasoby finansowe w banku oraz współpracowników. Warunki zewnętrzne obejmują natomiast szeroko pojęte otoczenie, na które składają się:

- właściciele banku;

- klienci banku;

- polityka pieniężna;

- interes społeczny;

- inne przedsiębiorstwa bankowe.

Najczęściej spotykaną w Polsce formą organizacyjno-prawną banków są spółki akcyjne lub banki spółdzielcze.

Bank pełni w gospodarce narodowej dość istotne funkcje. Do najważniejszych z nich należą:

  • branie udziału w społecznym podziale pracy;
  • branie udziału w kreowaniu pieniądza;
  • podejmowanie decyzji dotyczących sposobu wykorzystywania danych zasobów
  • i środków (tzw. alokacja);
  • przeprowadzanie transformacji środków.

SYSTEM BANKOWY (bank system) - terminem tym określa się połączenie ogółu instytucji bankowych oraz wszelkich norm, które kształtują wzajemne stosunki, relacje i powiązania

z otoczeniem. Aby można było mówić o systemie bankowym, konieczne jest stworzenie wielopoziomowego układu, na który składają się:

  • bank centralny,
  • banki komercyjne, w tym:

- banki depozytowe, kredytowe;

- banki inwestycyjne, zarówno państwowe, jak i prywatne;

- instytucje o charakterze doradczym, kontrolnym i koordynacyjnym.

Rozwój systemu bankowego uwarunkowany jest występowaniem pewnych określonych zjawisk. Do podstawowych czynników mających niewątpliwie najważniejszy wpływ na rozwój systemu bankowego zalicza się:

  • odpowiednie regulacje prawne działań podejmowanych przez banki;
  • ład i porządek ekonomiczny oraz społeczny;
  • skłonność banków do usprawniania i ulepszania;
  • aktualne zapotrzebowanie na usługi bankowe oraz struktura tego popytu.

System bankowy spełnia pewne określone, dość znaczące funkcje. Można mówić o takich funkcjach systemu bankowego, jak:

  • zapewnienie odpowiednich warunków umożliwiających transformację środków inwestowania;
  • dążenie do zapewnienia skutecznych rozwiązań odnoszących się do zarządzania ryzykiem bankowym;
  • wykształcenie określonych mechanizmów służących gromadzeniu środków oraz umożliwiających ich inwestowanie w różnego rodzaju przedsięwzięcia;
  • zagwarantowanie informacji cenowej, która przyczynia się do skuteczniejszego podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze;
  • umożliwienie podmiotom dokonywania płatności między sobą z pominięciem granic poprzez transfer w czasie.

WYBRANE MODELE SEKTORA FINANSOWEGO:

Model anglosaski - zakłada, że podstawę sektora finansowego tworzą rynki finansowe. Jest to korzystna sytuacja dla dużych korporacji przemysłowych, które mają możliwość uniezależnienia się od banków komercyjnych. W modelu anglosaskim banki komercyjne służą przede wszystkim zaspokajaniu krótkoterminowego zapotrzebowania poszczególnych firm na kredyt. Ponadto, służą one pełnieniu funkcji płatniczych rozliczeniowych. Charakterystyczny dla tego modelu jest sposób pozyskiwania kapitału, który opiera się na emisji papierów wartościowych za pośrednictwem giełdy. Istotne znaczenie w modelu anglosaskim mają banki specjalne oraz różnego rodzaju fundusze.

BANK INWESTYCYJNY (investment bank) - specyficzny rodzaj banku, którego podstawowym celem jest inwestowanie na rynku kapitałowym środków, które powierzyli mu klienci. Jego działalność polega na bezpośrednim transferze zasobów i oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy.

Model niemiecko-japoński - opiera się na założeniu, że największe znaczenie w sektorze finansowym ma system bankowy. W modelu tym banki mają na celu zaspokajanie zarówno krótkoterminowych, jak i długoterminowych potrzeb klientów.

BANK UNIWERSALNY - jego działalność polega na realizowaniu wszelkich czynności bankowych. Jak sama nazwa wskazuje, w ramach prowadzonej przez bank uniwersalny działalności nie występują żadne ograniczenia o charakterze cenowym, branżowym, ilościowym, regionalnym czy też dotyczące potencjalnych klientów. Tego rodzaju bank jest uważany za instytucję, której działalność ma na celu łączenie transakcji o charakterze depozytowym z czynnościami emisyjnymi oraz transakcjami odnoszącymi się do papierów wartościowych. Bank uniwersalny traktowany jest jako powstały na bazie banku emisyjnego. Jest to bank o charakterze państwowym, który pełnia jednocześnie trzy zasadnicze role:

  • banku emisyjnego,
  • banku gospodarki narodowej,
  • banku banków.

BANK CENTRALNY (central bank) - jest to bank danego kraju, którego głównym celem jest emisja pieniądza oraz kształtowanie, w sposób pośredni lub bezpośredni, ilości oraz wartości kredytów danym państwie. Bank centralny traktowany jest jako "bank banków", co oznacza, że pełni on funkcję zwierzchnika nad innymi bankami. Najważniejszym obowiązkiem banku centralnego jest dbanie o stabilność pieniądza i zgodność jego emisji z cyklem rozwoju gospodarczego. Ma ona za zadanie regulować obieg pieniężny wewnątrz kraju zapewniać równowagę bilansu płatniczego. Do jego zadań należy również: kredytowanie rządu, obsługa długu państwowego oraz kasowa obsługa budżetu państwa. Ponadto, bank centralny ma za zadanie pełnić rolę mediatora w kontaktach z innymi, zagranicznymi bankami centralnymi. Powinien także organizować i obsługiwać wszelkie płatności międzynarodowe, jak również występować jako pośrednik przy zakupie dewiz oraz złota. Istotne jest także, aby bank centralny dbał o zapewnienie państwu wystarczających rezerw międzynarodowych środków płatniczych. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski.

BANK OPERACYJNY - stanowi jeden z najpopularniejszych i najczęściej występujących rodzajów banków. Jego działalność wyznaczana jest przez dwa zasadnicze kierunki.

Z jednej strony jest on traktowany jako przedsiębiorstwo, którego głównym założeniem jest wypracowanie zysku, natomiast z drugiej strony - jego działalność polega na świadczeniu wybranych usług, które są istotne i konieczne ze społecznego punktu widzenia. Ogólnie można zatem stwierdzić, że głównym celem banku operacyjnego jest podejmowanie działań zmierzających do zaspokajania określonych potrzeb podmiotów gospodarczych w zakresie usług bankowych przy jednoczesnym dążeniu do osiągnięcia zysku.

BANK SPECJALNY - jest to instytucja posiadająca ograniczony zakres działania. Sfera działania banku specjalnego może być ograniczona ze względu na zakres lub formę działania bądź też ze względu na rodzaj klientów docelowych. Z punktu widzenia specjalizacji, można wyróżnić banki inwestycyjne oraz depozytowo-kredytowe. Specjalizacja banku może także dotyczyć określonej branży lub też może być związana z zasięgiem terytorialnym.

SPÓŁDZIELNIA KREDYTOWA - uważana jest za tzw. instytucję drobnego kredytu. Sposób organizacji spółdzielni kredytowych wyznaczają przepisy odnoszące się do spółdzielni. Dotyczą one przede wszystkim przypisania danym kredytobiorcom konieczności solidarnego odpowiadania w sposób materialny za działania danej spółdzielni. Spółdzielnie kredytowe pełnią obecnie funkcję banków uniwersalnych. W związku ze znaczną konkurencją, są one zmuszone wychodzić poza obręb swoich własnych klientów i powiększać ich grono na zewnątrz.

Z punktu widzenia kryterium właściciela, banki można podzielić na:

  • państwowe - bankiem państwowym jest zazwyczaj bank centralny. Obecnie bankiem państwowym w Polsce jest Narodowy Bank Polski. Znikoma ilość banków państwowych jest skutkiem przeprowadzenia procesu prywatyzacji, w wyniku którego większość tego typu instytucji została wyeliminowana.

Bank państwowy może zostać w Polsce założony przez Radę Ministrów, która na wniosek Ministra Skarbu Państwa wydaje w tym celu odpowiednie rozporządzenie. Główne organy władzy banku państwowego stanowią: Rada Nadzorcza i Zarząd.

  • spółdzielcze - ich funkcjonowanie jest uwarunkowane przepisami prawa spółdzielczego.

Przy tworzeniu banków spółdzielczych w Polsce obowiązującą podstawą prawną jest Ustawa "Prawo Spółdzielcze". Z prawnego punktu widzenia, możliwość założenia banku spółdzielczego posiadają wyłącznie osoby fizyczne. W tym celu niezbędne jest sporządzenie na piśmie określonego statutu banku w formie aktu notarialnego. Niezachowanie formy pisemnej potwierdzonej notarialnie może przyczynić się do orzeczenia nieważności statutu.

  • mające formę spółek akcyjnych - jest to obecnie najpowszechniej występująca
  • w polskiej gospodarce forma banku. Charakteryzuje się wnoszeniem przez akcjonariuszy kapitału w odpowiedniej wysokości oraz prowadzeniem działalności
  • w celu wypracowania maksymalnie wysokiego zysku.

Bank w formie spółki akcyjnej może zostać założony zarówno przez osobę fizyczną, jak i prawną. Istnieje jednak określony wymóg odnoszący się do ilości założycieli, których zgodnie z nim nie może być mniej niż trzech. Warunkiem utworzenia banku w formie spółki akcyjnej jest uzyskanie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego, która wydaje swoją zgodę w porozumieniu z Ministrem Finansów. Do organów władzy tego typu banku zalicza się:

- Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy;

- Radę Nadzorczą, która musi się składać z przynajmniej pięciu członków;

- Zarząd, który musi liczyć minimum trzech członków. Koniecznym wymogiem jest, aby nie prowadzili oni żadnej konkurencyjnej działalności.

Do najważniejszych przepisów prawnych, które regulują sposób tworzenia banków w Polsce oraz określają zasady ich funkcjonowania, należą:

  • Ustawa o Narodowym Banku Polskim, z dnia 29.08.1997 roku;
  • Ustawa o Prawie Bankowym, z dnia 29.08.1997 roku.

Aby można było założyć działalność gospodarczą w formie banku, należy wcześniej spełnić pewne określone wymogi, do których należą:

  • Posiadanie własnego kapitału, którego wysokość uzależniona jest od rodzaju działań i czynności, jakie bank będzie realizował. Wniesienie funduszy związane jest jednak
  • z koniecznością spełnienia określonych warunków:

- minimalna wysokość kapitału założycielskiego nie może być niższa niż 5 milionów euro;

- jeden udziałowiec nie może wnieść wkładu w wysokości przekraczającej połowę całego kapitału;

- maksymalnie 15% wartości kapitału założycielskiego może zostać pokryte w formie tzw. aportów, czyli wkładów o charakterze niepieniężnym;

- kapitał założycielski musi bezwzględnie pochodzić ze źródeł udokumentowanych. Jednocześnie nie może on być uzyskany na drodze kredytu bądź pożyczki.

  • Zorganizowanie odpowiednio wyposażonych pomieszczeń, które posiadają wymagane urządzenia techniczne oraz należyty system zabezpieczeń umożliwiający bezpieczne przechowywanie posiadanych w banku środków;
  • Posiadanie przez co najmniej dwie osoby zarządzające bankiem odpowiedniego wykształcenia i doświadczenia zawodowego;
  • Zarówno założyciele, jak i kandydaci na członków Zarządu zobowiązani są do zapewnienia gwarancji prowadzenia działalności w sposób, który zabezpiecza interesy klientów banku.

Jeżeli wszystkie wymienione wyżej warunki zostaną spełnione, kolejnym krokiem do utworzenia banku jest złożenie odpowiedniego wniosku do Komisji Nadzoru Bankowego. Wniosek ten stanowi prośbę o wydanie zezwolenia na założenie działalności gospodarczej

w formie banku. Komisja może odmówić wydania pozytywnej decyzji w przypadku, gdy nie zostaną spełnione określone wyżej wymogi lub gdy działalność banku przejawiałaby jakiekolwiek niezgodności z obowiązującym prawem. Przyczyną odmowy może być również prowadzenie działalności naruszającej interesy klientów lub niemożność zapewnienia odpowiednich środków bezpieczeństwa względem zgromadzonych w banku kapitałów.

TEORIA KONKURENCJI DOSKONAŁEJ - opiera się na założeniu, że im więcej występuje na rynku instytucji świadczących usługi bankowe, tym bardziej rynek ten przybliża się do idealnego wizerunku wolnej konkurencji. Efektem takiej sytuacji jest pojawienie się na rynku ceny, która jest satysfakcjonująca zarówno dla deponenta, jak i dla osoby biorącej kredyt.

KONSOLIDACJA - polega na zwiększeniu zakresu władzy i stopnia niezależności danej osoby bądź instytucji, jak również na rozszerzeniu oferty kredytów, z których mogą oni korzystać. Konsolidacja spowodowana jest zazwyczaj:

  • pomnożeniem własnych środków;
  • obniżeniem poziomu zadłużenia;
  • odroczeniem płatności, które utrudniają swobodne działanie.

Z konsolidacji wynikają pewne określone korzyści, do których zaliczyć należy:

  • zmniejszenie poziomu ryzyka;
  • ograniczenie kosztów;
  • powołanie banku uniwersalnego;
  • wzrost przychodów wynikający z rozszerzenia oferty świadczonych usług.

GLOBALIZACJA - dążenie do oferowania produktów i usług przeznaczonych na rynki całego świata. Z punktu widzenia bankowości, globalizacja polega głównie na umiędzynarodowieniu wszelkich operacji bankowych.