Jan van Eyck (ok. 1390-1441), niderlandzki malarz, od roku 1425 artysta nadworny księcia Burgundii Filipa Dobrego, założyciel flamandzkiej szkoły, jeden z twórców nowożytnego malarstwa, który przyczynił się do przekształcenia malarskiej wrażliwości. Jego indywidualny styl w sztuce charakteryzuje duże poczucie realizmu w odzwierciedlaniu rzeczywistości, nowatorskie podejście do przedstawiania przestrzeni, zarówno tej otwartej, jak i zamkniętej (pejzaże i wnętrza), subtelne świetlne efekty połączone z walorami barw. Artysta udoskonalił technikę malarstwa olejnego, był również mistrzem w tworzeniu miniatur, które w licznych przypadkach uznaje się za prototypy obrazów sztalugowych szkoły flamandzkiej.

Niektóre jego dzieła : "Ołtarz Baranka Mistycznego" - poliptyk gandawski (1432), "Portret małżonków Arnolfinich" (1434), "Madonna kanonika van der Paele" (1436), "Madonna kanclerza Rolin", "Trzy Marie u grobu", "Madonna przy fontannie" (1439).

Hieronymus Bosch (ok. 1450-1516), a właściwie Jerome van Aeken (Aken) był religijnym malarzem niderlandzkim schyłku średniowiecza. Bosch to jeden z najoryginalniejszych malarzy europejskich wszechczasów, zarówno gdy chodzi o jego styl, jak i zawartość myśli. Ceniony za nieokiełzaną i oszałamiającą wyobraźnię i znajomość ludzkiego charakteru. Dzisiaj niewiele wiadomo jest o jego życiu. Wywodził się z rodziny malarzy. Żył i tworzył w Brabancji (ob. Holandia) w Hertogenbosch. Pozostawił około 40 płócien, z których żadne nie jest opatrzone datą, a tylko 7 posiada podpis. Twórczość artysty można podzielić na 3 okresy. W młodzieńczym okresie (ok.1475-1485) tworzył dzieła o uproszczonym rysunku i nieskomplikowanej symbolice, które przedstawiały potraktowane alegorycznie sceny z życia codziennego ("Leczenie głupoty", "Szarlatan", "Siedem grzechów głównych"). Malował także obrazy religijne ("Hołd Trzech Króli", "Wesele w Kanie"). W dojrzałym okresie (ok. 1485-1505) tworzył obrazy ukazujące halucynacyjne i apokaliptyczne sceny, zaludnione wieloma drobnymi postaciami o potworkowatych kształtach, łączących cechy ludzi, zwierząt i owadów. Wtedy powstały najbardziej znane dzieła Boscha, czyli cykl tryptyków o fantastycznej tematyce i trudnej, zawikłanej symbolice: "Wóz z sianem" (ok. 1500-1502), "Ogród rozkoszy ziemskich", "Kuszenie św. Antoniego" i "Sąd Ostateczny" (zamówiony 1504), a również: "Łódź głupców"(znany też jako "Statek szaleńców"), "Św. Jan na Patmos" i "Św. Krzysztof". W późnym okresie (1505-1516) powstały: "Syn marnotrawny", "Chrystus przed Piłatem" i "Niesienie krzyża". Kompozycje z ostatniego okresu charakteryzuje ograniczona liczba postaci i klimat lirycznej medytacji.

Dzieła Boscha są jakby dydaktyczno-moralizatorskimi kazaniami i często mają wydźwięk satyryczny. Jednocześnie wyrażają lęk przed szatanem i potępieniem. Ich przesłanie myślowe wyrasta z symboliki chrześcijańskiej i średniowiecznych bestiariuszy, alchemicznych i okultystycznych pism, ludowej sztuki i średniowiecznej religijnej literatury (np. Złotej legendy Jakuba z Voraginy, pism mistyka flamandzkiego J. de Ruysbroecka czy Młota na czarownice H. Kramera i J. Sprangera), myśli humanistycznej Erazma z Rotterdamu. Dla jego malarstwa typowe są postaci zbłąkanych, grzesznych ludzi opętanych przez diabła i zło, które tkwi w nich samych, oraz postać samotnego, otoczonego przez demony sprawiedliwego eremity, który jest wzorem moralnej postawy. Styl Boscha - jakkolwiek odrębny i indywidualny - świadczy, że znał on malarstwo północnoeuropejskie (np. D. Boutsa, A. Dürera, J. van Eycka czy H. Memlinga). Bosch był wybitnym i doskonałym kolorystą. Zapoczątkował w Niderlandach malarstwo rodzajowe i oddziałał na rozwój motywu pejzażu. Stworzył on własną ikonografię. Jego twórczość wymyka się wszelkim próbom określenia stylistycznego czy typologicznego. Trudność odczytania zawikłanej treści jego malowideł sprawiała, że niegdyś wiązano go z tajnymi sektami heretyckimi czy okultyzmem. Posądzano go również o tworzenie pod wpływem substancji narkotycznych. Do dziś, mimo licznych interpretacji i opracowań, w jego malarstwie jest nadal wiele tajemnic. Bosch był ceniony przez sobie współczesnych (jego obrazy zbierał hiszpański król Filip II), natomiast potem uważany był za niezrozumiałego, prymitywnego i zacofanego dziwaka. Dopiero w wieku XX uznany został za geniusza. W wieku XVI miał licznych naśladowców, ale kontynuatorem twórczym był tylko P. Bruegel starszy. Do jego wizyjnej i fantastycznej twórczości nawiązywali surrealiści.

Albrecht Dürer (1471-1528), doskonały niemiecki grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych reprezentantów przełomu średniowiecza i renesansu, był pierwszym wielkim drzeworytnikiem. Działał przede wszystkim w Norymberdze, gdzie wypracował swój własny, jednolity styl, którego podstawę stanowiły miejscowe tradycje późnogotyckiej sztuki i wpływy niderlandzkiego ekspresyjnego realizmu.

Dziełem najwybitniejszym pierwszego okresu jego twórczości jest seria 14 drzeworytów do Apokalipsy, z roku 1498, wyróżniających się nowatorstwem drzeworytniczej techniki. W tym samym czasie powstały również liczne malowane portrety ("Autoportret"-1498), rysunkowe studia przyrodnicze i pejzaże, miedzioryty ("Syn marnotrawny"-1496) oraz drzeworytnicze cykle ("Pasja Chrystusa"1498-1510 i "Życie Marii"1501-1511).

W czasie dwukrotnie odbytej podróży do Włoch, odwiedził Wenecję i Bolonię, zapoznał się ze zdobyczami sztuki tamtejszego odrodzenia i zasadami wskrzeszonego wówczas antyku. Duże znaczenie dla twórczości Dürera, miał jego kontakt z dziełami A. Mantegni i Belliniego. Sztuka tego artysty stanowi syntezę racjonalizmu włoskiego i humanistycznego podążania ku pięknu, z północną, wciąż jeszcze średniowieczną, głęboką religijną tradycją i problematyką moralną.

Dürer dbał o podbudowę teoretyczną twórczości niemieckich artystów, stąd jego studia nad proporcjami ludzkiego ciała i perspektywą geometryczną, które zawarł w traktacie, wydanym w 1528 roku, na ten właśnie temat. Ponadto artysta udoskonalił technikę drzeworytu klockowego. Szczytowym osiągnięciem w jego drodze twórczej są tzw. trzy miedzioryty mistrzowskie - "Rycerz ze śmiercią i diabłem" (1513), "Św. Hieronim w celi" (1514), "Melancholia"(1514), w których artysta wyraża swój światopogląd. Swoje poparcie dla idei Marcina Lutra Dürer zawarł w dwóch obrazach ukazujących Czterech Apostołów (1526).

Laserunek jest to przeźroczysta, wykończeniowa warstwa farby kładziona na powierzchni obrazu temperowego lub olejnego, zmieniająca zabarwienie: np. laserunek niebieski położony na kolor zielony, powoduje jego oziębienie. Farby laserunkowe uzyskuje się albo przez stosowanie pigmentów laserunkowych, albo przez zwiększenie ilości dodawanego spoiwa w stosunku do ilości kryjącego pigmentu. Laserunek był już znany w starożytności, w okresie średniowiecza używano go do pokrywania srebra, które miało imitować złoto, a od wieku XVI znalazł swoje zastosowanie w malarstwie.

Antropocentryzm (z języka greckiego "anthropos" znaczy człowiek, a "kentron" to środek), jest to postawa lub pogląd, które podkreślają wyjątkową pozycję człowieka w świecie, przypisują mu autonomię w zakresie stanowienia wartości i poznawania rzeczywistości. Kultura epoki odrodzenia, a głównie renesansowy humanizm, z człowieka wcześniej ujmowanego podmiotowo, uczyniły centralny obiekt filozoficznej refleksji. Antropocentryzm tworzy, zwłaszcza w postaciach skrajnych, zdecydowane przeciwieństwo teocentryzmu, a również kosmocentryzmu. Nazwa pojawiła się w drugiej połowie wieku XIX.

Wyodrębnia się kilka odmian antropocentryzmu: metafizyczny (człowiek jako najbardziej istotny element Wszechświata powinien być jedynym lub najważniejszym obiektem filozofii), teoriopoznawczy (jakąkolwiek krytykę poznania należy zaczynać od analizy sposobów działania ludzkiej świadomości i jej treści), aksjologiczny (człowiek oraz szeroko pojęte jego potrzeby to miara wszelkich wartości i ich źródło), teologiczny (człowiek jest stworzeniem częściowo lub całkowicie niezależnym od Boga).