Obserwacja piętnastolatka dotkniętego dysleksją. Wnioski oparte na wynikach autorskich testów, rozwiązywanych przez badanego.

1) WYWIAD

1. Sytuacja rodzinna badanego.

Piętnastoletni Marcin wychowuje się w pełnej rodzinie, ma dwunastoletniego brata. Rodzinie nie brakuje środków na utrzymanie. Matka Marcina zajmuje się domem, dorabia wykonując drobne przeróbki krawieckie. Główny ciężar utrzymania rodziny spada na ojca Marcina, który pracuje jako informatyk. Rodzina Marcina zajmuje dwupokojowe mieszkanie. Marcin i jego młodszy brat zajmują jeden z nich.

2. Przed narodzeniem

Zdaniem matki Marcina, ciąża z badanym przebiegała bez zakłóceń i nie można tutaj doszukiwać się przyczyn jego dysleksji.

3. Rozwój ruchowy badanego.

Z słów matki wynika, że w okresie niemowlęctwa, badany przez dłuższy czas nie podejmował prób siadania, a gdy już usiadł, od razu zaczął wstawać (z pominięciem etapu raczkowania). Początkowo chodził w chodziku (trwało to mniej więcej do osiemnastego miesiąca życia). Badany lubił ruch, lecz był umiarkowanie pobudliwy. Rozwój mowy przebiegł u niego nadzwyczaj szybko i sprawnie. Jest pojętnym dzieckiem. Przyczyn sprawnego rozwoju umysłowego badanego można dopatrywać się w dbałości matki, która wspomina, że często czytała dzieciom książki.

4. Obciążenie genetyczne.

Ani u matki, ani u ojca nie zaobserwowano i nie zbadano przejawów dysleksji.

Matka badanego wykazuje duże zdolności manualne (robótki ręczne i krawieckie, rysowanie, wycinanki, itd.). Przejawia trudności w orientowaniu się w przestrzeni, robi błędy ortograficzne, często odwołuje się do słownika, lecz ma staranny, przejrzysty charakter pisma. Nie potrafi kierować pojazdami. Zdała maturę. Z powodu bezrobocia, ukończyła dokształcający kurs dla krawcowych i rozpoczęła pracę przy przeróbkach krawieckich. Ojciec Marcina

nie wykazuje większych zdolności manualnych, nie potrafi ręcznie malować czy szkicować. Do pisania używa wyłącznie klawiatury komputerowej. Mówi, że ortografia nigdy nie stanowiła dla niego problemu. Doskonale orientuje się w przestrzeni, ukończył wyższe studia magisterskie.

4. Badania

Kiedy badany rozpoczął edukację (zerówka), wykryto , że kłopot sprawia mu dokładne kopiowanie rysunków, prawidłowe wskazywanie stron świata, a także demonstrowanie właściwej ręki czy nogi. W pierwszych klasach podstawówki brał udział w ćwiczeniach korekcyjno-wychowawczych, odbywających się pod okiem szkolnego pedagoga. Był również objęty opieką poradni psychologiczno-pedagogicznej, w której, na podstawie analiz zdiagnozowano uchybienia w jego rozwoju ( nieprawidłowy rozwój w zakresie funkcji percepcyjno-motorycznych, podłoże dysleksji). U dwunastoletniego już Marcina zauważono nagminne popełnianie błędów w języku pisanym (przestawianie, pomijanie, dołączanie liter, nieprawidłowe stosowanie reguł ortograficznych i interpunkcyjnych, kłopoty w czytaniu).

2) OBECNE KŁOPOTY, TRUDNOŚCI, A TAKŻE SUKCESY BADANEGO

Badany otrzymuje dobre stopnie (najczęściej czwórki i piątki), jedynie biologia, język polski i sztuka sprawiają mu kłopoty. Łatwo nawiązuje nowe znajomości, obraca się w sporej grupie przyjaciół, z którymi lubi uprawiać sporty (piłkę nożną, koszykówkę). Badany pasjonuje się astronomią, jest członkiem szkolnego klubu miłośników tej dziedziny nauki, lubi geografię (dwukrotnie startował w quizach geograficznych). Opiekuje się psem należącym do jego rodziny, dba o niego, wyprowadza na spacery, karmi, pielęgnuje, posiada także rybki, które są jego oczkiem w głowie.

3. WNIOSKI DOTYCZĄCE WYNIKÒW ROZWIĄZYWANYCH PRZEZ BADANEGO ZADAŃ PRZYGOTOWANYCH PRZEZ BADAJĄCEGO

1. Test sprawdzający poprawne stosowanie zasad ortografii

Wyniki przygotowanego przez badającego testu wskazują, że badany nie potrafi umiejętnie i poprawnie stosować reguł ortograficznych. Badany odpowiedział lakonicznie na dwa spośród sześciu pytań zawartych w teście. Należy jednak zauważyć, że łatwiejsze wyrazy sprawiają mu mniejszą trudność. Potrafił na przykład wskazać, z jakiego powodu w wyrazach "grób", "próg", "kółko" stosuje się "ó", a w słowach "krzak", "trzask", "brzana" używamy "rz".

Wyniki tego testu nasuwają następujący wniosek: na skutek negatywnych wyników testów w poradni psychologiczno-pedagogicznej, badany zaniechał ćwiczenia ortografii. Uważa, że nie ma obowiązku dostosowywania się do reguł ortograficznych, skoro jest dyslektykiem. Wykazuje znajomość sporej ilości zasad ortografii, lecz zapomina o nich i nie używa ich w praktyce.

2. Dyktando

Dyktando sprawiło badanemu mnóstwo kłopotów. Wyrazy, z którymi badany nie miał wcześniej styczności w języku pisanym, mimo że łatwe zawierały błędy (na przykład wyraz "przyjaciół"). Inne, występujące w pracy badanego błędy to: zastępowanie litery "d" literą "t"; pominięcie litery; niestosowanie znaków zmiękczenia w literach "ń", "ź", "ć", "ś"; pisanie nazw własnych z małej litery; niestosowanie znaków przestankowych; pomijanie, przestawianie słów; niestaranne pismo.

3. Ćwiczenia analizujące zrozumienie przeczytanego przez badanego tekstu

Badany pamiętał treści mające dla niego znaczenie emocjonalne, z którymi miał już do czynienia, które są dla niego ciekawe. Umiejętnie udzielił odpowiedzi na niektóre pytania dotyczące tekstu, potrafił streścić wiadomości zawarte na początku tekstu, nie umiał jednak uogólnić ani wyciągnąć wniosków z przeczytanych informacji. Trudności sprawiło mu też wskazanie w tekście fragmentu, o który był pytany.

Oto wnioski, jakie można wyciągnąć z badania: badany czyta wolno i pobieżnie, nie do końca rozumie przeczytane wiadomości, gdy czyta na głos, nie stosuje znaków przestankowych, co wpływa negatywnie na proces rozumienia informacji.

4. Ćwiczenie wykazujące zdolności kopiowania zapisanego tekstu (przepisywanie)

Badany w wolnym tempie kopiuje zapisane wiadomości, pamięta jednorazowo tylko dwa, trzy słowa. To wolne tempo sprawia, że badany potrafi dość wiernie skopiować zapisane wiadomości, a jego wersja nie razi błędami. Wart jednak zauważyć, że kopiując tekst, badany zupełnie nie zwraca uwagi na jego sens, kopiowanie jest więc czynnością wyłącznie mechaniczną. Koncentracja badanego obejmuje wyłącznie kopiowane aktualnie słowa, a dekoncentracja sprawia, że pomija różne fragmenty, myli wyrazy.

5. Ćwiczenie badające zdolność czytania na głos

Czytany przez badanego tekst zawierał 71 słów. W czasie czytania, badany przeczytał błędnie 11 z nich. Średnia ilość słów przeczytanych przez piętnastolatka w ciągu 60 sekund wynosi 108 słów, a osoby pełnoletniej 200 słów.

6. Próbka samodzielnej pracy pisemnej - szkic "Co robię w szkole"

Praca badanego jest niedługa, ale dokładna i zgodna z tematem. Badany opuścił w niej znaki przestankowe i napisał tekst w całości zamiast podzielić go na części, co obniża wartość estetyczną pracy. Niektórych wyrazów nie sposób odczytać, praca zawiera liczne błędy ortograficzne, jak na przykład niewłaściwe zamienianie liter: "ą" na "om", "on" na "ą", "ż" na "rz".

7. Zadanie domowe-praca pisemna polegająca na napisaniu scenariusza do szkolnego przedstawienia

Zadanie zostało napisane w niezwykle interesujący sposób, lecz było pozbawione znaków przestankowych i zawierało mnóstwo błędów ortograficznych.

8. Analiza zawartości zeszytu do języka polskiego

Badający odnalazł w zeszycie badanego mnóstwo błędów,

jak przestawianie kolejności liter, zastępowanie niektórych liter innymi ("t" - "d"; "b" - "g"; "l" - "ł"; "z" - "s"; "i" - "y"), błędy ortograficzne, pominięcie lub zastępowanie końcówek słów, brak znaków przestankowych, niestosowanie dużych liter.

4) WNIOSKI

Prawidłowe stosowanie zasad ortograficznych i interpunkcyjnych sprawia badanemu nie lada trudność. Mimo że znane mu są reguły poprawnego pisania (stwierdza to po przypomnieniu), nie używa ich na co dzień. W praktyce pomija znane mu reguły. Nie stosuje znaków przestankowych, ani w piśmie, ani w czasie lektury na głos, co sprawia, że pisane, lub czytane przez niego teksty wiele tracą na wartości estetycznej. Jak na piętnastolatka, czyta zdecydowanie za wolno, popełniając niespotykane zwykle w tym wieku błędy.

Nie zwraca uwagi na treść czytanego tekstu i nie rozumie zawartego w nim sensu. Na podstawie analiz dokonanych w poradni psychologiczno-pedagogicznej, zdiagnozowano uchybienia w jego rozwoju ( nieprawidłowy rozwój w zakresie funkcji percepcyjno-motorycznych, podłoże dysleksji). Podczas cytowanych testów i ćwiczeń, badający wykrył u badanego problemy ze słuchem i wzrokiem i pewien niedorozwój precyzyjnych zdolności manualnych. Jednocześnie badany wykazuje duże umiejętności wysławiania się i budowania wypowiedzi ustnych. Wyraża się poprawnie, zajmująco i sprawnie.

5) WYTYCZNE CO DO DALSZEGO POSTĘPOWANIA

Należy kontynuować ćwiczenia zmierzające do eliminowania objawów dysleksji. Pozwolić badanemu na powtórne zapoznanie się z regułami ortograficznymi i interpunkcyjnymi i utrwalać je poprzez liczne zadania językowe. Konieczne jest także zwrócenie większej uwagi na umiejętność czytania, gdyż badany wykazuje duże braki w tym zakresie. Powinny to być zadania rozwijające płynne czytanie na głos i rozumienie zawartych w tekście wiadomości.