System edukacji powinien być w państwie jednym z najważniejszych czynników kształtujących społeczeństwo. Odpowiednio opracowane programy szkolne, zasady, przepisy i regulacje prawne, oraz odpowiednie zaplecze naukowe jak budynki szkolne, boiska, nowe technologie, a przede wszystkim kierunkowo i profesjonalnie wykształcona kadra pedagogiczna odpowiedzialna za naukę, i końcu organizacje, tą kadrę wspomagające, pozarządowe, propagujące naukę, oraz rządowe, całym systemem odpowiednio i profesjonalnie zarządzające i go finansujące.

Wykształcenie obywateli, to nie tylko kwestia społeczna, ale także gospodarcza. Widać to na przykładzie wszystkich dobrze i szybko rozwijających się państw. Ich system edukacji jest na tyle wyważony, by dysponować dużymi środkami finansowymi, dla realizowania potrzeb osób uczących się i by proces ten był przeprowadzony jak najefektowniej.

Wykształcenie stało się także w naszych czasach wymogiem społecznym, a jego brak staje się, wyraźnie zauważalnym problemem. Coraz częściej brak jest w społeczeństwie przyzwolenia dla analfabetów, wyraźna jest pod tym względem dyskryminacja zarówno podczas poszukiwania pracy jak i w każdej osobnej, grupie społecznej, niezależnie od jego przyczyny.

Dlatego tak ważne jest by państwo zapewniło swoim obywatelom, możliwości kształcenia się, czyli rozwoju zarówno intelektualnego, moralnego jak i fizycznego. Służyć ma temu oczywiście stworzony przez władze, system edukacji.

W Polsce bardzo długo brak było stabilnego systemu szkolnego, który odpowiednio realizowałby cele opiekuńczo - wychowawcze.

O systemie edukacji, jaki obowiązuje do dziś, pierwsze wzmianki odnajdujemy w reformie oświatowej, której realizacja, zaczęła przypadać na rok 1997.

Był to wpływ tendencji nowych zasad wychowawczych, mających dawać dziecku poczucie komfortu podczas nauki szkolnej. Główne przesłanki to: stworzenie dla dziecka przyjaznej atmosfery w szkole, wszechstronny jego rozwój, podniesienie poziomu nauczania i wydłużenie obowiązku szkolnego, co w konsekwencji miało podwyższyć poziom wykształcenia społecznego, do około 80% osób o wykształceniu średnim( podniesienie współczynnika skolaryzacji).

Za jeden z głównych problemów do rozwiązania obrano, ograniczenie dostępności do szkół i wykształcenia dzieci wiejskich czy podmiejskich, i pochodzących z biednych, patologicznych lub jakichkolwiek innych, które nie zapewniają potomstwu dostępu do nauki, rodzin. W reformie dążono, więc usilnie, do wyrównywania szans szkolnych dla młodzieży i dzieci. Miała ona, miedzy innymi zapewnić wydłużenie obowiązku szkolnego do 16 - ego roku życia, poprzez wprowadzenie nowego etapu na drodze kształcenia, jakim miało być trzy letnie gimnazjum. Szkoła miała być oczywiście bezpłatna, publiczna i lokalna, a w niej każde dziecko miało zapewnioną opiekę medyczną, możliwość korzystania z praw ucznia, kółek zainteresowań.

Prócz tego chciano wprowadzić do szkół zajęcia, mające na celu bardziej niż teoretyczne, kształcenie praktyczne. Nastawiono się na nauczanie przede wszystkim takie, które mogłoby zaowocować samodzielnymi działaniami ucznia, jego przedsiębiorczością, czyli umiejętnością sprzedaży własnej wiedzy, kreatywnością własną i większą aktywnością. Celowa, więc zamiana programu szkolnego, z przesyconego wiedzą teoretyczną, na bardziej praktyczną jej stronę, miała dać efekt w postaci lepszego kształcenia przyszłości państwa polskiego, jaką niewątpliwie są dzieci i młodzież.

Pierwsze, jeszcze teoretyczne zamiany wprowadzała ustawa, stanowiąca o nowym systemie oświatowym, z dnia 25 lipca 1998 roku. Mówiła ona o wprowadzeniu nowego ustroju szkolnego, jakim miały być etapy takie jak:

  • Sześcioletnia szkoła podstawowa
  • Trzyletnie gimnazjum
  • Trzyletnie liceum profilowane

Zmiany nastąpiły także na szczeblu administracyjnym, wprowadzając nowe ustawy, uregulowania i zarządzanie oświatą, powołując Centralną Komisję Egzaminacyjną i ustanawiając rozkład sieci placówek szkolnych.

Dlatego tez kolejnym etapem na drodze była publikacja rozporządzeń wykonawczych ustawy, w której znalazły się miedzy innymi:

  • Ramowy plan nauczania w szkołach wszystkich typów, podstawowe, gimnazjalne i ogólne.
  • Restrykcje dotyczące metod i zasad dopuszczenia w obieg, szkolnych podręczników i programów nauczania
  • Rozporządzenie o powołaniu Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych, podległych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej

W ramach ustawy, mówiącej o wprowadzeniu nowego programu nauczania, Ministerstwo Edukacji ogłosiło w 1999 roku, konkurs na rozpisanie programu szkolnego w ramach restrykcji wprowadzonych przez rozporządzenie dotyczące podstawy programowej. Spośród, ponad trzystu nadesłanych projektów programów, Komisja Konkursowa wybrała i zatwierdziła około dwustu.

Za pierwszy oficjalny i widoczny etap nowej reformy oświatowej należy uznać 1 września 1999 roku, kiedy to uczniowie po raz pierwsze rozpoczęli naukę, w sześcioletnich szkołach podstawowych, a ich starsi koledzy, w trzyletnich gimnazjach. Według nowego systemu nauczania przyjaznemu uczniowi, szkoła miała dawać mu przede wszystkim podstawy do zaktywizowanego działania twórczego i praktycznego, do rozszerzania zainteresowań i samodzielnego poszukiwania nowej wiedzy, do samodzielności i samokształcenia. W sytuacji takiej, jasne było, że także rola dotychczasowego nauczyciela się zmieniła. Nauczyciel powinien nie tylko przekazywać czystą, teoretyczną wiedzę, ale powinien pomagać w zdobywaniu przez ucznia określonych umiejętności, praktycznego wykorzystania, wspierać go, motywować, wspomagać. Nauczyciel powinien pamiętać zarówno o obowiązkach jak i prawach ucznia, miedzy innymi do wiedzy, szacunku czy indywidualności. Dlatego kategorycznie zabroniono wszelkich kar fizycznych, znęcania się psychicznego czy szantażów. Szkoła powinna, więc być jak najbardziej dostosowana do ucznia a nie odwrotnie, oraz dbać o konkretne, indywidualne potrzeby edukacyjne, poszczególnych uczniów.

Oficjalne szczeble Polskiej ścieżki edukacyjnej uformowały się za sprawą znowelizowanej ustawy o szkolnictwie, z 2001 roku. Była to nowelizacja ustawy o systemie szkolnym z 1999 roku, która w życie weszła 1 września 2002 i wprowadzała nowe szczeble szkolne, w zakresie szkolnictwa ponad gimnazjalnego. Młodzież kończąca gimnazjum, wypełniła już obowiązek szkolny, co nie znaczy, że nie może się kształcić nadal. A odbywać swoją naukę może w:

  • Liceach ogólnokształcących
  • Liceach profilowanych (np. informatycznych)
  • Technikach
  • Zasadniczych szkołach zawodowych

1. Najchętniej wybieranymi, stały się trzyletnie licea ogólnokształcące umożliwiające bezpośredni star do kształcenia akademickiego i dające najszerszą, ogólną wiedzę do tego potrzebną. Ten typ szkoły zakończony jest maturą (nieobowiązkową), która to staje się podstawą do rekrutacji na studia. Maturę zdaje uczeń na wybranym przez siebie poziomie z przedmiotów obowiązkowych to jest z języka polskiego, języka obcego i jednego przedmiotu wybranego. W przypadku przedmiotów dodatkowych, wybranych przez maturzystę, zdaje on je on na poziomie, zarówno podstawowym jak i zaawansowanym.

2. Trzy letnie liceum profilowane, nastawione na wykształcenie ucznia zawodowo w czternastu różnych profilach, najbardziej potrzebnych na rynku polskim i światowym. Są nimi miedzy innymi: ochrona środowiska, ekonomia i administracja, elektronika, informatyka, leśnictwo i technologia drewna, mechanika, rolnictwo i środki spożywcze, zarządzanie informacją, projektowanie ubrań, czy profil usługowo-gospodarczy.

3. Czteroletnie technika, dające możliwość szybkiego zdobycia tytułu zawodowego i odpowiednich kwalifikacji oraz zdanie matury. W technikum, przez pierwsze trzy lata odbywa się nauka ogólna i pod kątem zawodowym, natomiast rok czwarty nauki, to kształcenie ściśle pod kątem przyszłego zawodu. Profile tam nauczane to przed wszystkim: chemiczny, ekonomiczny, administracyjny, elektroniczny, ochrona środowiska, leśnictwo i technologia drewna, mechaniczny, społeczno - socjalny, tekstylny, transportowy oraz usługowo - gospodarczy.

4. Zasadnicze szkoły zawodowe to szkoły kształcące przez okres dwóch lub trzech lat. Są to szkoły umożliwiające zdobycie zawodu i praktycznych umiejętności. W przypadku jednak chęci kontynuowania nauki, osoba kończąca zasadnicza szkołę zawodową musi odbyć naukę uzupełniającą, kwalifikującą do podejścia do egzaminu maturalnego, w liceum uzupełniającym lub technikum.

5. Gimnazja - szkoły średnie, których powstało po 1999 roku około 3500. Są to szkoły, które kończą obowiązek szkolny. Kształcenie odbywa się tam, według ogólnie przyjętego systemu przedmiotów. Dodatkowo wszyscy nauczyciele, niezależnie od kwalifikacji, zobowiązani są do prowadzenia równolegle z ze swoim przedmiotem, ścieżek edukacyjnych. Są nimi:

      • Edukacja filozoficzna, czytelnicza i medialna, pro zdrowotna, ekologiczna, regionalna, obrona cywilna, integracja europejska, i kulturą polską na tle innych.

Innymi spośród obowiązkowych zajęć są także przedmioty związane z wychowaniem i życiem w rodzinie, wychowanie obywatelskie, oraz zajęcia mające na celu wdrożenie do działalności gospodarczej. Nauka na poziomie gimnazjum zakończona jest egzaminem gimnazjalnym, mającym sprawdzić szeroko rozumianą wiedzę i umiejętności absolwenta, i jest to egzamin obowiązkowy. Egzamin odbywa się w dwóch modułach: humanistycznym oraz matematyczno - przyrodniczym, przekrojowo sprawdzający wiedze z każdej dziedziny. Egzamin ten oceniany jest w skali procentowej, co jest podstawą dla ucznia, do starania o miejsce, w dowolnie wybranej szkole średniej - już nie obowiązkowej. Aby egzamin gimnazjalny mógł zostać uznany za zdany - musi mieć wynik przynajmniej 30%.

  • Szkoła podstawowa - rozpoczyna obowiązkowy okres nauczania. Jest to szkoła kształcąca dzieci od siódmego roku życia. Za sprawą reformy z 1999 roku, szkoła podstawowa została skrócona z ośmiu do sześciu lat nauki, co pozwoliło wprowadzić dwuletnią szkołę gimnazjalną. Podstawówkę, także podzielono na dwie fazy. Pierwsza obejmuje 3 lata nauki i dotyczy wstępu do nauczania, miedzy innymi naukę czytania, pisania. W szkole zrezygnowano z dotychczasowego podziału strukturalnego, na lekcje, przerwy i konkretne zajęcia, na rzecz nauki całościowej. Zmiana ta wymaga od nauczyciela dużej umiejętności współpracy z dzieckiem i koordynacji zajęć tak, aby samemu ustalać przerwy czy czas i intensywność trwania jakiegoś przedmiotu. Nauczyciel - wychowawca powinien umiejętnie dobrać odpowiedni materiał, sposób jego zrealizowania, poziom oraz czas trwania nauki do dzieci, ich możliwości i potrzeb. Nauka w szkole podstawowej obejmuje 15 godzin tygodniowo i kolejno w klasie drugiej - 16 godzin, a w trzeciej - 17 godzin. Prócz już wcześniej wymienionych umiejętności czytania, pisania i rachowania, celem nauki jest także wyrobienie w dziecku pozytywnych postaw społecznych, jego socjalizacja oraz wytworzenia w nim cech moralnych i estetycznych. Drugi etap "podstawówki" to klasy czwarta, piąta i szósta. Na tym etapie także nie uświadczymy podziału na osobne przedmioty, co rekompensuje nauka według bloków, takich jak na przykład: matematyka, kultura i język polski, sztuka i technika, historia i społeczeństwo, języki obce i wychowanie fizyczne, czy przyroda, pod której nazwą kryją się, takie działy nauczania jak: chemia, fizyka, biologia i geografia. Prócz nauczania przedmiotowego, nauczyciel i szkoła mają dawać dziecku przede wszystkim podstawy do zaktywizowanego działania twórczego i praktycznego, do rozszerzania zainteresowań i samodzielnego poszukiwania nowej wiedzy, do samodzielności i samokształcenia. Nauczyciel powinien nie tylko przekazywać czystą, teoretyczną wiedzę, ale powinien pomagać w zdobywaniu przez ucznia określonych umiejętności, praktycznego wykorzystania, wspierać go, motywować, wspomagać. Nauczyciel powinien też zwracać uwagę na to by nauka było rozumowa, a nie "wkuwania" do głowy ucznia. Pod tą zasadę podlega także dbałość o na przykład: czytanie ze zrozumieniem lub nawet słuchanie. Jest to swego rodzaju działanie profilaktyczne gdyż jak wykazują badania dotyczy to również osób dorosłych.
  • Z badań przeprowadzanych przez socjologów wynika, że 42 procent obywateli, nie rozumie niemal nic z tego, co czyta, a 35 procent rozumie niewiele. Idąc dalej można zauważyć, że tylko, co drugi Polak czyta jedną książkę na rok, a co dziesiąty trzy na miesiąc. Są to statystyki zatrważające, dlatego należy przeciwdziałać im jak najwcześniej, czyli w szkole podstawowej. Także rodzice mogą się przyczynić do wzrostu zainteresowania dzieci książkami i miedzy innymi współpracować z różnymi akcjami Organizacji Pozarządowych, na przykład "Cała Polska czyta dzieciom". Należy, więc zadbać o odpowiedni start dzieci w przyszłość, zwłaszcza, że jak mówią naukowcy, zaczyna się obserwować w Polsce, niebezpieczną tendencję wtórnego analfabetyzmu - w wyniku nic nie robienia.

System Oświatowy w Brazylii

Jednym z głównych celów reform oświatowych w Brazylii było przekonanie o konieczności zmiany sytuacji gospodarczej i politycznej kraju. Chciano przyspieszyć rozwój państwa i doprowadzić do zmian w strukturze społecznej, chciano żyć w demokratycznym kraju. Z racji jednak sytuacji ekonomicznej państwa musiało się to odbyć w dłuższym czasie. Kiedy jednak sytuacja została ustabilizowana, rozpoczęto zmiany w systemie nauczania. Zaczęto upowszechniać szkoły podstawowe. Jednak prawdziwy rozkwit i podstawy do obecnego systemu oświaty miały miejsce dopiero po drugiej wojnie światowej. Rozwinięto wtedy głównie szkolnictwo podstawowe, ale i średnie. Zaś w latach osiemdziesiątych, szkolnictwo wyższe. Uhonorowaniem starań obywateli Brazylii w drodze do rozwoju, równości i kształcenia, był dwudziestoletni Plan Rozwoju Oświaty dla wszystkich obywateli.

Wraz z nową Brazylijską reformą, przyjęto oficjalnie nowy podział na poszczególne stopnie ścieżki kształcenia. Według nowej ustawy szkoła podstawowa trwać miała lat osiem, natomiast średnia w zależności od systemu programowego kształcenia na poszczególnych kursach zawodowych, trzy lub cztery lata. Nauka jest bezpłatna - finansowana po części przez rząd federalny a po części przez organizacje takie jak SENAI oraz SENAC. Dzięki nim też kształci się w Brazylii ponad 1,6 milionów dzieci i młodzieży, w stopniu podstawowym i średnim.

Rozwiązaniem innowacyjnym jak na tamte warunki, jest kształcenie dzieci z upośledzeniem umysłowym lub fizycznym, w normalnych warunkach szkolnych, wspólnie z dziećmi w pełni sprawnymi, co powszechnie przyjmuje nazwę nauczania integracyjnego. W skrajnych przypadkach, takich jak: głębokie i poważne upośledzenie lub jego wielostronność, które wymaga specjalistycznej i profesjonalnej opieki, dzieci czy młodzież, trafiają do odpowiednich ku temu ośrodków rewalidacyjnych, szpitali czy szkół specjalnych.

W związku z dużym opóźnieniem w rozwoju systemu oświatowego oraz powszechnie panującym analfabetyzmem wśród osób dorosłych, nowa reforma szkolna przewidziała także tzw. program "drugiej szansy oświatowej", czyli program zajmujący się dokształcaniem osób dorosłych i podnoszeniem ich kwalifikacji. W zależności od potrzeb osoby "druga szansa oświatowa" daje możliwość: ukończenia kształcenia na poziomie szkoły podstawowej oraz średniej, doskonalenia umiejętności zawodowych, czy uczestnictwa w licznych, atrakcyjnych formach spędzania wolnego czasu według programu działalności kulturalno - oświatowej, mających poszerzyć horyzonty i pozwalających zdobyć nowe zainteresowania.

Równie ważne miejsce wśród nowo, wprowadzonych reform edukacyjnych, zajmował problem wykształcenia profesjonalnej kadry nauczycielskiej.

Dla nauczycieli mających nauczać dzieci w początkowych klasach szkoły podstawowej, przeznaczono kształceni na poziomie średnim oraz trzy letnie kursy. Ukończenie takiego cyklu kształcenia daję im możliwość podjęcia na wsi lub na terenia mało rozwiniętym. Dopiero ukończenie trzy letnich wyższych studiów na nauczycieli, kwalifikuje do podjęcia pracy w szkołach podstawowych w dużych brazylijskich miastach. Chcąc uczyć w wyższych klasach szkoły podstawowej lub w szkole średniej, nauczyciel powinien ukończyć kształcenie w cztero letnim kolegium nauczycielskim lub nawet na uniwersytecie. W przypadku pracy na wyższych uczelniach, wymagane jest ukończenie magisterium, a coraz częściej doktorat. Mimo starań i wprowadzenia szerokiego zakresu nauczania dla nauczycieli, poziom ich kwalifikacji nadal pozostaje na dość niskim poziomie w stosunku do zapotrzebowania i w porównaniu do kwalifikacji choćby nauczycieli Polskich.

Kształcenie nauczycieli jest właśnie, jedną z wyraźnych różnic, jakie dzielą te dwa systemu oświatowe. Nauczyciele w Polsce posiadają większe kwalifikacje i umiejętności w zakresie pedagogicznym i naukowym. Mimo to trzeba zauważyć, że nauczanie w Brazylii jest na podobnym poziomie, co w Polsce. Jest to miedzy innym zasługa wydłużenia tam obowiązku szkolnego i rozpoczynanie nauki przez dzieci, o rok wcześniej, niż w naszym kraju, a także podobny zarys programowy, uwzględniający zdobycie określonych wiadomości i umiejętności. Ponadto na korzyść szkolnictwa Brazylijskiego, wpływa powszechna dostępność do nowych technologii, jak miedzy innymi korzystanie w szkole z Internetu. Mimo więc drobnych różnic, można uznać, że skuteczność obydwu systemów edukacyjnych jest na podobnym poziomie.