Od wieków ludzie zastanawiają się co wpływa na to, iż jedni ludzie są twórczy, realizują się w rzadko spotykanych dziedzinach, odkrywają i dokonują niesamowitych wynalazków, inni natomiast potrafią tylko działać w sposób odtwórczy. Na podstawie licznych rozważań teoretycznych, oraz badań naukowych wysunięto tezę, że ludzie o cechach psychotycznych wykazują się większym stopniem abstrakcyjności myślenia, a co za tym idzie większą kreatywnością, twórczością.
By przybliżyć pojęcie psychotyczności należy w tym miejscu wspomnieć o trójczynnikowej teorii osobowości, opracowanej przez psychologa Eysencka. Podaje on, iż ludzka osobowość ma w sobie trzy pierwiastki (wymiary), w różnym stopniu rozwinięte u każdego człowieka. Możemy osobowość analizować pod kątem introwersji - ekstrawersji, neurotyczności (zrównoważenie emocjonalne - nie zrównoważenie emocjonalne), psychotyczności.
Liczne badania wysuwają tezę, iż to właśnie trzeci wymiar osobowości - psychotyczność ma ogromny wpływ na działania twórcze u ludzi. Badania jednak wykazały, że z jednej strony wyższe wyniki niż przeciętnie w skali psychotyzmu uzyskują alkoholicy, narkomani, więźniowie, schizofrenicy. Z drugiej strony wyższymi wynikami w tym wymiarze cechują się artyści, pisarze, czasem zdolni studenci. Widać więc, że ten wymiar osobowości może zarówno prowadzić do zachowań patologicznych, nieprzystosowania społecznego, jak i w stronę oddziaływań twórczych. To jaką aktywność jednostka wybierze niewątpliwie zależy od środowiska w jakim funkcjonuje i jego wpływu na nią. Stąd wysuwa się wniosek, iż psychotyczność może przyczyniać się do działań kreatywnych. Człowiek o podwyższonym pierwiastku psychotycznym łatwiej łamie konwenanse i normy panujące w społeczeństwie. Wymyśla więc, dzieła nowe, niespotykane, oryginalne. Wśród życiorysów znanych artystów można znaleźć wiele postaci, u których niewątpliwie zauważa się cechy psychotyczne. Najczęściej wymienianą osobą jest tu Vincent van Gogh, dzięki któremu niektórzy badacze podtrzymuje tezę, iż twórczość towarzyszy pewnym rodzajom zaburzeń psychotycznych.
Należy także zaznaczyć, iż skrajnie rozwinięty wymiar psychotyczności przyczynia się do powstawania licznych chorób afektywnych jedno i dwubiegunowych. Na depresję cierpiał także wyżej wymieniony artysta. W ślad za tym tropem wysuwane są również hipotezy, iż choroby afektywne także mogą oddziaływać korzystnie na twórczość jednostki. Występują twierdzenia mówiące o tym, iż stan maniakalny, stan pobudzenia emocjonalnego daje jednostce energię potrzebną do twórczego tworzenia. Jest to moment, w którym jednostka w oderwaniu od norm społecznych może dokonać rzeczy nowych, odkrywczych, kreatywnych. Istotnym elementem jednak jest zdolność krytycznego podejścia do własnych działań, wytworów pracy. Zwolennicy podejścia, iż to psychotyczność, a także choroby afektywne wpływają na twórczość jednostki twierdzą, iż stan depresji pomaga takiej krytycznej oceny własnej pracy dokonać.
Jak widać czasem teorie na źródło zachowań twórczych są skrajne. Ważnym jest by nie uważać jednak, iż tylko jednostka z podwyższonym wymiarem psychotyczności może być człowiekiem twórczym.
