ŻYCIE
Johann Sebastian Bach urodził się 21 marca 1685 roku w Eisenach (Niemcy). Pochodził z rodziny, w której tradycje muzyczne były kultywowane przez wiele pokoleń. Ojciec Johann Ambrosius pełnił funkcję nadwornego i miejskiego muzyka, natomiast matka, Maria Elisabeth Lammershirt była córką kuśnierza. Zgodnie z obliczeniami naukowców linia rodziny Bachów, dała w sumie 75 muzyków. To właśnie zapewniło Janowi podstawowe przyuczenie, które potem powiększał i pogłębiał w miarę upływu czasu i zapotrzebowania. Bach był jednym z niewielu kompozytorów, który nie opuścił swego rodzinnego kraju. Z pewnością wpłynęły na ten stan rzeczy kwestie rodzinne i problemy finansowe bardzo licznej rodziny Bachów.
Dzieciństwo Jana Sebastiana nastręcza nam problemów, bowiem nie mamy wiele informacji dotyczących pierwszych lekcji muzyki. Wiemy natomiast, że w wieku ośmiu lat rozpoczął edukację w miejscowej szkole łacińskiej. Z pewnością zwrócił na siebie uwagę bowiem operował pięknym głosem. W 1694 roku zmarła Janowi matka, a ojciec ożenił się ponownie. Niestety 20 lutego następnego roku umiera ojciec Bacha - Ambrosius. Wdowa pozostała bez grosza, dlatego też Jan Sebastian jako najmłodsze dziecko musiał pójść w ślady starszego rodzeństwa. Wyjeżdża więc do Ohrdruf, tam znajduje schronienie u starszego brata Christoph. Tam też, w Ohrdruf zostaje wysłany do szkoły, tzw. liceum. W tym czasie to właśnie brat uczył Jana Sebastiana gry na organach, wręczał mu księgi do przepisywania, które to pomogły zgłębiać tajemnice kontrapunktu i harmonii.
W roku 1700 Bach opuszcza Ohrdruf i przeprowadza się do Luneburga. Tam też przez rok jest w stanie własnym śpiewem opłacać sobie kąt przy klasztorze św. Michała, jednak dzieje się to jedynie do czasu mutacji. W Luneburdu bacznie przysłuchiwał się Bach grze organisty, być może nawet z jego rąk przyjął kilka lekcji. Organistą wówczas był Georg Bohm. Jan Sebastian ab podziwiać sztukę gry organowej odbywał podróże do Hamburga ( 50 km od Luneburga) i tam wsłuchiwał się w brzmienie organów czterdziestostopniowymi piszczałkami na których grał J. A. Reinken, cieszącego się wówczas opinią jednego z najlepszych organistów.
W roku 1702 (17 lat) Jan Sebastian zaczął ubiegać się o pierwszą swą posadę, a była to funkcja organisty w Sangerhausen. Niestety próby spełzły na niczym. Po roku, gdy Bach miał lat 18, udało się otrzymać pracę w Arnstadt ( tam Jan Sebastian doradził przebudowę organów w Neuekirche). Mimo, że posada była dobrze opłacalna, Bacha zgubił brak umiejętności współpracowania w zespole, bowiem nieustannie wdawał się w kłótnie z chórzystami. Podobno nawet poza pracą zarówno oni nie szczędzili Bacha, jak i on nie miał zamiaru znosić cięgów i okładał ich nawzajem. Na próbie natomiast na porządku dziennym były wyzwiska typu " koci fagocista". Podobno do zwolnienia Bacha w Luneburga przyczynił się jeszcze jeden incydent. Otóż Bach otrzymał czterotygodniowy urlop na czas koncertowania Dietricha Buxtehudego w Lubece. Lubeka była miastem oddalonym od Luneburga około 420 km. Problem polegał na tym, że Jan Sebastian nie wracał do pracy szesnaście tygodni!!! bowiem, prawdopodobnie odwiedzał znajomych w Hamburgu. Na skutek owego wydarzenia Bach stracił posadę. Rozpoczął więc kolejne poszukiwania pracy zarobkowej. W roku 1707 przeprowadził się do Muhlhausen. Było to miasto oddalone od Luneburga o około 60 km. Tam otrzymał pracę na stanowisku organisty w kościele św. Błażeja. Tego samego roku ożenił się z Marią Barbarą Bach. Zbieżność nazwisk nie była przypadkiem, bowiem Maria Barbara była daleką kuzynką kompozytora. Ślub odbył się w październiku. Z małżeństwa tego na świat przyszło siedmioro dzieci. Muhlhausen jednak nie stał się dla Jana Sebastiana przystanią rodzinnego ciepła, bowiem już w rok później wyjechał do Weimaru na dwór księcia Wilhelma Ernsta. Tam przez dziewięć lat pełnił funkcję organisty i kameralisty, które to posady były dobrze opłacane. Pieniądze na życie były potrzebne Bachowi nieustannie, bowiem stale powiększała mu się rodzina. W latach 1708 - 1715 , czyli w przeciągu siedmiu lat, urodziło się Janowi Sebastianowi sześcioro dzieci, a wśród nich:
Wilhelm Friedemann (1710r. )
Carl Philipp Emanuel (1714r. )
którzy zaistnieli w świecie muzyki. W roku 1714 Bach otrzymał podwyższenie pensji, które wiązało się z awansem zawodowym.
Tam właśnie, w Weimarze Bach komponował dzieła, które dały mu status geniusza fugi.
Następnym etapem w życiu artystycznym kompozytora było opuszczenie Weimaru. Stało się to w roku 1716. Podobno Bach dosyć gwałtownie poinformował księcia Wilhelma o swych zamiarach, tak, że został wtrącony do aresztu na miesiąc. W grudniu roku 1717 wyjechał do miasta Kothen gdzie pracodawcą był książę Leopold. To właśnie ten okres - praca u księcia Leopolda - przyniosła najwięcej kompozycji Janowi Sebastianowi. Sytuacji sprzyjało nastawienie księcia, bowiem był on zapalonym muzykiem. W roku 1720, w czasie podróży z dworem księcia, otrzymał wiadomość o nagłej śmierci żony Marii Barbary. 35 - letni wówczas Jan Sebastian postanowił, także przez wzgląd na pokaźną rodzinę znaleźć następczynię Marii Barbary. W rok później, w grudniu, ożenił się z Anną Magdaleną Wilcken, córką trębacza. Jeżeli mielibyśmy mierzyć szczęśliwość związku po owocach, wówczas należałoby stwierdzić, że drugie małżeństwo Bacha było szczególnie udane, bowiem przyszło z niego na świat trzynaścioro dzieci. Małżeństwo to zbiegło się w czasie z najpłodniejszym okresem w twórczości Bacha. Wówczas powstawały utwory klawiszowe, a także zeszyty wprawek, takie jak np. ten, dedykowany żonie Annie Magdalenie.
Jako, że rodzina stale się powiększała, Bach był zmuszony szukać coraz bardziej dochodowego zajęcia. W roku 1723 otrzymał propozycję ze szkoły św. Tomasza w Lipsku, gdzie w szkole miał być dyrektorem muzyki (Collegium Musicum), a w kościele miał piastować funkcję kantora. Bach przyjmuje ofertę i wyjeżdża do Lipska w roku 1723. Funkcję kantora pełnił od samego początku, jednak dyrektorem muzyki został mianowany dosyć późno, bowiem w roku 1730.
Okres tzw. lipski, przyniósł kolejne arcydzieła muzyki organowej i nie tylko. Były to jednak arcydzieła przede wszystkim kościelne, co wiązało się z pracą Bacha. Gatunki, które wykorzystywał to; kantaty, msze, oratoria, pasje. Przyszedł jednak czas, gdy Bach postanowił wycofać się z życia publicznego i skoncentrować na komponowaniu. Nie chodziło już tylko jednak o samą kompozycję, ale i o wzrok kompozytora, bowiem pod koniec życia zdecydowanie pogarszał się. Lekarze orzekli postępującą ślepotę kompozytora, na którą nie było lekarstwa. Pociechą dla Jana Sebastiana byli z pewnością jego synowie, którzy w owym czasie dorastali i byli bliscy samodzielnej pracy twórczej.
Pod względem wyznaniowym Bach był oddanym protestantem, żarliwym wyznawcą. W jego muzyce znajduje się cały szacunek jaki przejawiał do owej religii. Bach wierzył w to, że muzyka ma niezwykłą moc modlitewną dlatego też dawał temu posłuch w swych dziełach.
Śmierć nadeszła w wieku 65 lat, 28 lipca 1750 roku. Muzyka Bacha, która wymagała od słuchacza szczerego zaangażowania, została puszczona w niepamięć na około 80 lat. Spośród synów Bacha warto wspomnieć o przynajmniej kilku:
- Wilhelm Friedemann
- Carl Philipp Emanuel
- Johann Gottfried Bernhardt
- Johann Christoph Friedrich
- Johann Christian
Którzy poszli w ślady ojca. Oni to( między innymi ) wyznaczyli nowe prądy, które zaczęły zmieniać muzykę.
Wielu kompozytorów wspominało ze czcią i szacunkiem muzykę Bacha, jednak odżyła ona na nowo, dzięki Mendelssohnowi, który w roku 1829 (!)zorganizował koncert na którym wykonano Pasję wg św. Mateusza. Wówczas poczęto na nowo odkrywać twórczość kompozytora z Eisenach.
TWÓRCZOŚĆ
Przy podziale okresów twórczości Bacha posłużymy się klasyfikacją muzykologa Manfreda Bukoffzera, który wyróżnił pięć okresów twórczych u wielkiego kompozytora.
- WCZESNY, który rozpoczyna się w roku 1703 i trwa do roku 1708. Jako, że w tym okresie Bach sprawował funkcje organisty, które nie wymagały od niego specjalnych wysiłków kompozytorskich, z tego czasu pochodzi trudna do określenia liczba utworów organowych oraz kilka kantat okazjonalnych np. Gott ist mein konig, bądź też Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit.
- WEIMAR, tak więc lata 1708 - 1717 i funkcje: organisty, kameralisty, koncertmistrza. Z tego okresu pochodzą toccaty i fugi np. Toccata i fuga d- moll, Passacaglia c- moll, czy też zbiór Orgelbuchlein.
- KOTHEN i służba u księcia Leopolda. Okres ten przynosi wiele dzieł instrumentalnych, bowiem Bach sprawuje wówczas funkcję kapelmistrza. Powstają wówczas: Suity orkiestrowe ( uwertury), 6 Koncertów Brandenburskich ( warto dodać, że one jako jedyne reprezentują u Bacha concerti grossi), koncerty skrzypcowe, sonaty ( np. na flet, viole da gamba), partity, 6 Suit na wiolonczelę, 2 zbiory suit klawesynowych, inwencje 2 i 3- głosowe, Dad wohltemperierte Klavier tom I.
- LIPSK, 1723 - 1745. Okres ten jest najdłuższym, a także przynoszącym najwięcej zmian w stylistyce muzyki Bacha. Jako kantor miał obowiązek komponować nowe kantaty na każdą niedzielę i święta przypadające w roku liturgicznym kościoła protestanckiego. Wówczas skomponował blisko 300 kantat kościelnych, Magnificat, pasje ( wg św. Mateusza, wg św. Jana), oratoria (Na Boże Narodzenie), motety, a także kilka kantat świeckich skomponowanych dla Collegium Musicum, Das wohltemperierte Klavier tom II, Koncert włoski, oraz utwory na instrumenty klawiszowe.
- OSTATNIE 5 LAT Z ŻYCIA BACHA, który wycofuje się z życia towarzyskiego, chowając się w zacisze domowe i zmagając się z chorobą oczu. Mimo wszystko jednak tworzy. Dziełami, które wówczas powstały są:
Das musicalische Opfer ( zbiór wariacji kontrapunktycznych opartych na tym samym temacie)
Die Kunst der Fuge ( zbiór dwudziestu kanonów i fug na jeden temat)
