Metody badania jakości towarów

Do badań jakości towarów znane są metody takie jak : organoleptyczne, laboratoryjne i doświadczalnego użytkowania.

Metoda organoleptyczna jest metodą bazująca na zmysłach wzrokowym, węchowym, smakowym, dotykowym i jest dokonywana dzięki odbieranym wrażeniom. Ponadto jest metodą szybką i zużywa niewiele materiału.

Podczas badania metodą organoleptyczną dokonujemy oceny organoleptycznej czyli oceniamy jakość towaru dzięki zmysłom oraz analizy sensorycznej czyli jakość jest oceniana z użyciem jednego lub kilku zmysłów równocześnie używając inne metody gwarantujące dokładne i prawdziwe wyniki, opinię wyrażają osoby ze sprawdzoną wrażliwością sensoryczną.

Metoda laboratoryjna jest metodą precyzyjnego i ścisłego określenia jakości towaru , pozwalającą za zwyczaj wyrazić wynik liczbowo.

Wśród metod laboratoryjnych wyróżniamy: fizyczne, fizyczno - chemiczne, mikrobiologiczne, instrumentalne.

Metody fizyczne mają zastosowanie gdy niezbędne jest użycie wysokich lub niskich temperatur np. gdy w wyniku oględzin wykrywamy porażenie surowca przez szkodniki w celu ich usunięcia stosuje się właśnie metodą fizyczną. Znaczącą rolę odgrywa tutaj ogrzanie do temperatury 48-52^oC w czasie 45-50minut. Dzięki tej temperaturze szkodniki zostaną zabite, a nasiona i ziarna zostaną nie naruszone. Niestety metoda ta nie ma użycia przy artykułach spożywczych. Sporadycznie użycie ma temperatura minusowa do niszczenia szkodników (poniżej -5^oC). Przeważnie podłogę, ściany oraz opakowania używa się gorącej pary, która działa odkażająco.

Metodami fizycznymi są: mierzenie towaru; ważenie; oznaczanie gęstości, temperatury topnienia oraz lepkości; mikroskopia; refraktometria; kalorymetria; badania mechaniczne.

Metodami chemicznymi posługujemy się, gdy badamy substancję towaru np. podczas określania podstawowej grupy składników jak również ustalając obecność środków zanieczyszczających, substancji będących nie świeżymi, zawierające dodatki konserwujące.

Metody mikrobiologiczne są nie zastąpionymi jeśli mamy zamiar badać przydatność wody do spożycia, a także podczas oceny całej masy artykułów żywnościowych, przed wszystkim jednak mleka i przetworów mięsnych. Dodatkowo badania te, używa się nieraz podczas procesu technologicznego bazującego na działaniu mikroorganizmów (bakterie, pleśnie, drożdże) oraz zachodzące dzięki nim destrukcje. Co więcej metody te stosuje się oceniając niektóre towary nie żywnościowe - metody instrumentalne, pozwalające na prowadzenie w wielu kierunkach badania i oznaczenia, mające na celu określenie przeróżne cechy towaru.

Wspólną cechą tych metod jest szybka możliwość prowadzenia badań, nie zużywając przy tym wyrobu. Wykonując analizę instrumentalną stosuje się w wielu przypadkach metody optyczne elektrochemiczne i chromatograficzne. W tym celu posługujemy się aparaturą, mająca w swej budowie urządzenia elektroniczne i nukleoniczne, połączone nieraz z komputerem.

Doświadczalne użytkowanie opiera się na stałym obserwowaniu i pomiarach, używanego w normalnych warunkach, biorącego udział w badaniu wyrobu, przez wyselekcjonowaną ekipę ludzi. Eksplorator notuje pomiary, swoje spostrzeżenia oraz uwagi odnoszące się do badanego wyrobu, ilość godzin eksploatacji wyrobu dzień po dniu, jak również zapisy dotyczące nie właściwego użytkowania, a sprawująca nadzór instytucja kontroluje te zapiski w okresie przeglądów. Podstawą do opracowania opinii końcowej są zanotowane uwagi . Niewątpliwe uzyskanie jednakowe warunki użytkowania są trudną rzeczą do zrobienia. Stąd do badania selekcjonuje się tak ludzi, aby mieli pochodzenie z podobnego środowiska. Wyrób powinien być użytkowany w warunkach zbliżonych, gdyż nie wykonalna jest eliminacja osobista użytkowników. Badania te, prowadzi się aby określić intensywność zmian oraz czas potrzebny na zmianę w produkcie, oznacza się własności fizykomechaniczne a także cechy charakteryzujące wygląd zewnętrzny i estetykę gotowego produktu. Wartość użytkowa nie wyraża się jedną liczbą wymiarową skupiająca wszystkie próby użytkowania, lecz oparta jest na skali punktowej w wyniku obserwacji wyrobu podczas użytkowania. Obserwowanie danego produktu podczas użytkowania i ocenianie go według skali punktowej poda nam wyniki, pod którą grupę cech skierujemy towar. Wykonanie badań może odbyć się warunkach naturalnych lub symulowanych. Badania użytkowe prowadzone w normalnych warunkach powinny być wykonane szczególnie dla produktów: wykonanych z nowych surowców, ich komponenty i materiały zastępcze, produkowane nowymi technikami, z nowymi konstrukcjami, przy który posługiwano się nowymi technologiami oraz wyroby doświadczalne stanowiące przedmiot prac badań naukowych mający na celu podnieść ich wartości i przydatność użytkową.

Aby określić charakterystykę jakości towarów bierzemy pod uwagę takie cechy:

Cechy techniczne pozwalające na określenie technicznych parametrów konstrukcyjnych i technologię wyrobu, mające zasadniczy wpływ na funkcje wyrobu. Do tych cech możemy zaliczyć: wymiar geometryczny, właściwości fizykochemiczne, techniczne parametry działania (wydajność, sprawność, moc itp.).Są one bardzo znaczące ponieważ dają miarodajny wynik.

Cechy użytkowe kwalifikują wyrób pod względem funkcjonalności, dogodności i bezpieczeństwa użytkowania oraz solidność produktu. Cechy użytkowe są mierzalne, przy czym natężenie badań musi mieć prototyp.

Cechy estetyczne bazują na wyglądzie zewnętrznym i staranności wykończenia produktów biorące pod uwagę wzorce i wymagania przemysłowe. W tej grupie umieścimy także cechy do których niezbędny jest zmysł np. zapach, smak, dźwięk oraz te odebrane przez dotyk. Niestety ocena tej grupy jest nie zwykle trudna do zmierzenia i w wielu przypadkach nie jest obiektywna.

Cechy ekonomiczne mają za zadanie ustalić możliwość produktu przystosowania do cech użytkownika takich jak anatomia, fizjologia oraz psychika. Poniekąd cechy te można zmierzyć ale kłopot stanowią poszczególne cechy każdego z użytkowników, dające podstawę do jakichkolwiek wyników.

Cechy ekologiczne wyznaczają stosunki pomiędzy produkowanym wyrobem a środowiskiem naturalnym, biorąc pod uwagę zużywanie się surowca (przede wszystkim nieodnawialnego) oraz energię jak również uciążliwe odpady poprodukcyjne, konsumpcyjne i pokonsumpcyjne , zanieczyszczone ścieki i emitowane szkodliwe gazy. Aby ocenić te cechy ekologiczne trzeba posłużyć się bilansami ekologicznymi, przy czym sporządzenie ich nie jest wcale łatwą sprawą i boryka się z wieloma trudnościami.

Cechy logistyczne ustanawiają najlepszy przepływ surowca, towaru jak również dotyczące ich informacje. Jednak najważniejszym z tych informacji, są cechy mające znaczenie przy pakowaniu, transporcie i magazynowaniu wyrobów. Mają one zasadniczy wpływ na koszt produkcji i obrotu, dlatego też spostrzegamy tu ich wymierność.

Wszystkie produkty muszą być zaopatrzone w certyfikat jakości, odpowiednie normy ponadto musi też być poddany odpowiedniej kontroli i klasyfikacji.

Certyfikat jakości to operacja wykonana przez niezależną jednostkę różną od odbiorcy i dostawcy dowodzące, iż

stopień i usługa danego dostawcy spełnia określone normy i wymagania.

Certyfikaty można podzielić na system jakości, personelu, wyrobów, a także na obowiązkową i dobrowolną.

Obowiązkowa certyfikacja to wydane przez Centrum znaku bezpieczeństwa oznaczenie którym obowiązkowo mają być opatrzone wyroby będące niebezpieczne dla życia, zdrowia oraz środowiska. Reguluje to art. 13 ustawy o badaniach jak również certyfikacji wydanej dnia 3.04.1993r; mówiące o tym iż wyroby pochodzące z kraju oraz z importu a będące zagrożeniem bądź też mające za zadanie ratować życie albo środowisko należy zgłosić do certyfikacji celem zastrzeżenia przez Centrum znaku i bezpieczeństwa, które zostaną oznaczone.

Dobrowolna certyfikacja składa się z certyfikacji zgodności z wymaganiami norm krajowych, międzynarodowych, dokumentów normatywnych ( które zawierają wymagania i są niezbędne do certyfikacji), certyfikacji na zastrzeżony przez Polski Komitet Normalizacyjny znak godności z Polską Normą, certyfikacji na zastrzeżony przez Centrum znak ekologiczny oraz certyfikacji na znak jakości Q.

Metodami służącymi kontrolowaniu jakości są kontrole stuprocentowa i wyrywkowa.

Kontrola stuprocentowa, ma zastosowanie gdy przeznaczanie towaru tego wymaga koszt danej kontroli jest podyktowany uzasadnionymi względami ekonomicznie, a ponadto nie sprawi uszkodzenia wyrobu podczas badania.

Kontrole wyrywkową stosuje się gdy nie ma podstaw ekonomicznych ani technicznych do przeprowadzenia kontroli stuprocentowej oraz gdy podczas sprawdzania następują nieodwracalne zmiany własności, które są przyczyną jego nieprzydatności do prawidłowego użycia i funkcji.

Norma i odmiany norm.

Norma jest przyjętym, i zatwierdzonym dokumentem stosowanym wielokrotnie i powszechnie, określającym zasady, wytyczne bądź też cechy charakteryzujące, różne rodzaje działalności oraz ich wyniki, a mające na celu uzyskanie najlepszego uporządkowania w badanej dziedzinie.

Norma podstawowa określa wiele zagadnień i zawiera ogólne przepisy jednej ustalonej dziedziny. Jest normą nadającą się bezpośrednio do zastosowania albo służąca jako pierwowzór do tworzenia podobnych norm.

Norma badań określa metody, które są niekiedy dodatkowo regulowane różnymi postanowieniami, np. pobranie próbek, zastosowania metod statystycznych.

Norma terminologiczna określa terminy, ponadto obejmuje różne definicje oraz zawiera nieraz objaśnienia, ilustracje, przykłady itd.

Norma wyrobu odnosi się do wymagań, spełnienie których zagwarantuje wyrobowi lub grupie wyrobów ich funkcjonalność.

Norma procesu odnosi się z kolei do wymagań, spełnienie których zagwarantuje procesowi ich funkcjonalność.

Norma usługi odnosi się do wymagań , spełnienie których zagwarantuje usługom ich funkcjonalność.

Norma danych podaje wykaz własności, które muszą mieć znaną wartość aby ustalić dokładnie wyrób, proces albo usługą.

Norma interfejsu podaje wymogi, po spełnienia których, dają zgodność wyrobów i systemu w miejscu ich scalania.

System klasyfikacyjny łączy w sobie części które są bazą

Klasyfikacja ma za zadnie wyczerpać tzn. całkowicie zawrzeć w sobie wszelkie elementy zbioru oraz rozłączna (tzn.

Przyjęcie różnorodnego kryterium kwalifikacyjnego( takie jak pochodzenie, spełniane funkcje, zastosowanie, własności fizyczne, chemiczne, biologiczne i inne, wielkość dostawy, przynależność do danej branży itp.) pozwoli nam usystematyzować towary.

Cechy kwalifikujące mają wpływ na jakość ale są też stopniowane. Aby zaliczyć towar do danej klasy jakościowej gatunku cechy muszą być na odpowiednim poziomie.

Cechy krytyczne (dyskwalifikujące) są to cechy, które muszą mieścić się w pewnych podanych granicach, bez względu na gatunek, klasę, jakość muszą zachować inaczej tracą wartość użytkową (np. zanieczyszczenia mikrobiologiczne, sprawność hamulców w aucie).

Próbki i ich rodzaje.

Próbką określamy taką serie towaru, którą poddaje się badaniom, dzięki którym zostaje ustalona jakość tej części towaru (dokonuje się tego na bazując na analizach jakości próbki). Aby oszacować daną serię bierze się pod uwagę wynik analizy próbki laboratoryjnej.

Rodzaje pobrania próbek dzielimy biorąc pod uwagę etapy powstania i wyróżniamy:

- próbkę pierwotna która jest kawałkiem serii pochodzącym z miejsca, gdzie towar jest jeszcze nie opakowany albo pochodzi z jednego opakowania będącego opakowaniem jednostkowym. Taką próbką może zostać zawartość szufli, rury zgłębnikowej, pipety, łyżki itp.,

- próbka jednostkowa jest całą liczbą próbek pierwotnych pochodzących z tego samego opakowania będącego opakowaniem jednostkowym. Jednostkowym opakowaniem jest opakowanie zawierające produkty które powtarzają się częściami partii, np. worek jutowy, bela, skrzynka, beczka,

- próbka ogólna jest całą liczbą próbek pierwotnych albo jednostkowych pochodzących z danej serii towaru. Próbkę ogólną pobiera się w celu pozyskania średniej próbki,

- próbka średnia jest kawałkiem próbki ogólnej, będąca przedstawicielem odnośnie składu chemicznego oraz własności badanej serii towaru, która następnie zostaje poddana badaniom laboratoryjnym. Sposób przechowywania i jej zapakowanie powinny zapewnić jej trwałość i wytrzymałość. Jest bardzo ważna ze względu na to iż przedstawicielem całej serii. Opakowania powinny być opatrzone nalepkami zawierającymi takie informacje : nazwa produktu, klasa, jakość, nazwa producenta, data produkcji, numer serii, wielkość serii, planowane badanie laboratoryjne, data i miejsce pobierania próbki, numer próbki, numer opakowania z jakiego ma pochodzenie, numer specyfikacji - list przewozowy albo inny dokument wskazujący dostawcę, w czasie dostaw w wagonach numer wagonu, nazwisko i podpis osoby pobierającej próbkę.

Zasady jak pobiera się próbki są regulowane umowami handlowymi opartymi się na normach, ale również są oparte na szczegółowych instrukcjach odnoszącymi się do wykonania tego zadania w nawiązaniu do indywidualnych artykułów.

Próbki pobiera się przypadkowo, tak aby każda seria bez względu na to czy jest dobra czy nie dobra miała równe szanse na znalezienie się w próbce. Do tego tez należy próbki pobierać z najrozmaitszych lokalizacji, nie zważając na problemy przy pobieraniu.

Towar jest realnym istniejącym, ruchomym dobrem mającym wartość wymienną, czyli jest wyceniony dzięki temu można nimi handlować. Produkt uzyskany ludzką pracą, będący towarem a wykorzystywany w sprzedaży, a ze względu na jego przydatność może zaspokoić zapotrzebowania materialne i niematerialne ludzi.

Towar ma posiadać odpowiednią cenę i postać handlową, a ponadto wartość rynkową i użytkową.

Produktem nazywamy ogółem to co można zaproponować konsumentom do nabycia, użytku jak również dalej przerabiać. Produktem mogą być nie tylko rzeczy fizyczne ale także różne odmiany usług, czynności, miejsc, organizacji, pomysłów (projekty technologiczne, organizacyjne i inny oraz idee )

Audit jakości jest to grupa badań, które wykonywane są systematycznie i bez żadnych zależności mające ustalić czy działanie odnoszące się co jakości jak również ich wynik odpowiada zamierzonym projektom, a także czy te projekty są efektywnie wykonywane oraz czy umożliwią osiąganie zamierzeń. Audit nie jest tylko oceną wielkości realizowanych projektów, lecz także analizuje problem tzn. zamierzone projekty mogły dać zamierzone skutki.

Koncepcja TQM jest nowoczesną filozofią zarządzania. Traktuje się ją, jak proces dający możliwość stałej poprawy osiągania wyników działania, skuteczne zastosowanie zasobu przedsiębiorstw, jak również podczas procesu tworzenia jakości albo ulepszania firmy zaangażować do tego wszystkich pracowników. Ustaleniami tej koncepcji są:

- cel główny działania przedsiębiorstwa to jakość;

- każdy pracownik ma za zadanie osiągać dobrą jakość;

- jakość to pojęcie bardzo obszerne (odnosi się do ludzi, procesu, systemu itp.);

- zarządzać przez jakość czyli zapobiec wadom, a nie ich wykrycie;

Jakość jest zespołem cech mających wpływ na przydatność użytkową i społeczną wyrobów w ustalonych warunkach jego użytkowania, z prawidłowym wykorzystaniem.