Źródła:

"Materiałoznawstwo przemysłu drzewnego" - Jerzy Szczuka i Jan Żurowski

Internetowa Encyklopedia Powszechna

Strony internetowe zakładów przemysłu drzewnego oraz związków artystycznych

Cele specjalnego wykończenia drzewnych powierzchni:

Celem wykończenia drewna jest uzyskanie dekoracyjno-estetycznych efektów i ochrona produktów przed szkodliwym działaniem warunków otoczenia oraz zapewnienie ich długiego użytkowania. Wykończanie polega na powlekaniu powierzchni malarsko-lakierniczą powłoką lub na trwałym pokryciu okładzinami pod postacią laminatów, tkanin, folii i profilowych listew - oklejek. Powleczenie malarsko-lakierniczą powłoką poprzedzone jest często zabarwieniem oraz wypełnianiem nierówności podłoża i porów.

Klasyfikacja materiałów wykończeniowych używanych w przemyśle meblarskim:

- tkaniny

- okładziny z tworzyw sztucznych,

- materiały malarskie.

Materiały malarskie oraz ich podział i przeznaczenie:

Wszystkie substancje stosowane do wytwarzania malarsko-lakierniczych powłok na dowolnym podłożu nazywane są materiałami malarskimi. Zaliczamy do nich produkty lakierowe, jak również różne barwniki, materiały przeznaczone do polerowania powierzchni, materiały pomocnicze, materiały wybielające, itd.

Barwniki

Podział i ogólna charakterystyka barwników:

Substancje wykorzystywane do barwienia drewna ze względu na źródło pochodzenia, dzielimy na barwniki syntetyczne i barwniki naturalne. Naturalne barwniki mogą być pochodzenia roślinnego, zwierzęcego lub kopalnego. Rozróżniamy barwniki syntetyczne: zasadowe, kwasowe i bezpośrednie. Mieszaniny przytoczonych barwników, używane specjalnie do zabarwiania drewna, stanowią podgrupę, nazywaną barwnikami drewna. Specjalny gatunek materiałów do zabarwiania drewna tworzą

wytrawy.

Naturalne barwniki

Barwniki zwierzęce i roślinne. Barwniki zwierzęce i roślinne były wcześniej prawie jedynymi środkami barwiącymi, przeznaczonymi do barwienia różnorodnych materiałów, np. drewna. Obecnie zostały zastąpione barwnikami syntetycznymi, tańszymi i produkowanymi z powszechnie występujących surowców. Zaletą roślinnych barwników jest z reguły ich duża trwałość, więc są one używane jeszcze w niektórych dziedzinach przemysłu. Ze wspomnianej grupy barwników znane są bardziej: kurkumina(barwnik żółty), santalina (barwnik czerwony), indygotyna (barwnik niebieski), sepia (barwnik brunatny).

Kopalne barwniki.

Barwniki kopalne są otrzymywane z przerobu pigmentów kopalnych organicznego pochodzenia. Do najbardziej znanych barwników kopalnych przeznaczonych do barwienia drewna należą: brunat Bismarka i brunat kasselski. Brunat kasselski można spotkać w złożach obok torfu i pokładów węgla brunatnego. Przygotowywany jest on w wodnym roztworze o stężeniu od 1 do 10% (w zależności od potrzebnej intensywności danej barwy), zawierającym często dodatek amoniaku. Poprzez stosowanie brunatu kasselskiego uzyskujemy równomierne brunatne zabarwienie naśladujące barwę orzecha. Wnika on dość głęboko w drewniany materiał. Jest on odporny na oddziaływanie światła. Natomiast brunat Bismarka pojawia się w różnych odmianach i występuje jako brunaty tłuszczowe i brunaty zasadowe. W meblarstwie najczęściej jest używany brunat zasadowy R i brunat zasadowy G. Rozpuszczają się one w alkoholu i wodzie. Poprzez stosowanie brunatów G oraz R uzyskujemy czerwonobrunatne zabarwienie o odcieniu żywym, imitujące barwę drewna mahoniu i w wyniku tego popularna nazwa tego koloru to bejca mahoniowa. Wspomniany brunat Bismarka

wykazuje dość małą odporność na oddziaływanie światła.

Syntetyczne barwniki

Charakteryzują się one dużą różnorodnością barw oraz łatwością sporządzania barwiących roztworów i możliwością dobierania różnych odcieni i barw wybawień poprzez mieszanie różnych rodzajów barwników. Substancją wyjściową do produkcji syntetycznych barwników są najczęściej aromatyczne węglowodory, np.: toluen, benzen, otrzymywane poprzez destylację pogazowej smoły węgla kamiennego. Barwniki w handlu przeważnie występują w postaci proszków i w opakowaniach papierowych lub blaszanych. Oprócz samego barwnika produkty handlowe zawierają także dodatkowe substancje, np.: sól glauberską, sól kuchenną, dekstrynę, sodę. Substancje te są dodawane, aby wyrównać moc barwnika.

Bezpośrednie barwniki

Barwniki bezpośrednie są zazwyczaj związkami azotowymi. Są one stosowane w wodnych roztworach o stężeniu od 0,1 do 5%. Bezpośrednie barwniki nie posiadają zdolności głębokiego przenikania w tkankę drzewną, toteż nadają się wyłącznie do powierzchniowego barwienia. Aby ułatwić wnikanie barwnika w drewno do roztworu dodaje się od 5 do 10% amoniaku.

Bezpośrednie barwniki

Barwniki bezpośrednie charakteryzują się dosyć dobrą odpornością na działanie światła, mogą one być mieszane między sobą albo z barwnikami należącymi do innych grup, aby otrzymać różne odcienie barw. Najczęściej są używane do wybarwień brunatnych i szarych.

Kwasowe barwniki

Barwniki kwasowe są często solami wapniowymi lub sodowymi barwników nitrozowych, nitrowych i azowych. Charakteryzuje je bardzo dobra rozpuszczalność w wodzie oraz stosunkowo duża łatwość wnikania w materiał z drewna. Dzięki temu mogą one być używane do głębokiego zabarwiania drewna. Są one stosowane w 0,2 - 5% wodnym roztworze pojedynczo, a także jako mieszaniny różnych barwników kwasowych albo mieszaniny z bezpośrednimi barwnikami. Aby ożywić i wyrównać barwy można dodać do roztworu kwas siarkowy, octowy lub mrówkowy oraz sól glauberską.

Zasadowe barwniki

Barwniki zasadowe są zwykle szczawianami i siarczanami barwnych zasad, które są rozpuszczalne alkoholu etylowym i w wodzie. Do zabarwiania drewna są używane roztwory o stężeniu od 0,4 do 4%. Cechują się one czystością kolorów wybarwień oraz dużą jaskrawością. Jakość wybarwień jest podnoszona przez kwas octowy dodawany do roztworu. Nie można za to dodawać amoniaku oraz innych zasad, ponieważ spowoduje to wytrącanie się osadów z roztworu. Minusem barwników zasadowych jest ich mała odporność na światło.

Barwniki do materiałów drewnianych

Barwniki do drewna są stosowane w roztworach alkoholowych lub wodnych o stężeniu do 0,5 do 6%. Te barwniki nadają się do wgłębnego i powierzchniowego barwienia. Poprzez stosowanie barwników są uzyskiwane równomierne oraz odporne na światło wybarwienia. Nazwy handlowe barwników tej grupy tworzy się od nazw gatunków drewna, które naśladują, np.: brunat orzechowy, rubin mahoniowy, itd.

Wytrawy

Wytrawy to roztwory soli metali, które są zdolne do barwnej chemicznej reakcji z garbnikami występującymi w drewnie albo wprowadzonymi do drewna jeszcze przed wytrawianiem tego drewna. Poprzez zastosowanie soli różnych metali jest uzyskiwane zabarwienie garbnikowego drewna. Przykładowo sole żelaza wywołują zabarwienie szare lub granatowe, sole chromu - zabarwienie żółtobrązowe lub ciemnobrązowe, sole ołowiu i cynku - zabarwienie czerwone, a sole wapnia powodują brązowe zabarwienie. Trwałe i intensywne zabarwienie uzyskuje się poprzez działanie solami metali wyłącznie na drewno o znacznej zawartości garbników naturalnych, czyli drewno np. buka, orzecha, dębu i niektórych innych liściastych drzew. W przypadku drewna tych drzew powinno wystarczyć naniesienie tylko roztworu soli. Właśnie takie barwienie nazywamy jednostopniowym wytrawianiem. W przypadku drewna zawierającego mało garbników (np. drzewa iglaste) jednostopniowe wytrawianie nie przynosi pożądanych efektów, gdyż wybarwienie jest dość słabe oraz nietrwałe. Jest więc stosowane dwustopniowe wytrawianie, polegające na nasyceniu drewna wstępną wytrawą, którą stanowi roztwór mieszaniny substancji garbnikowej z solą metalu oraz kolejnym powleczeniu powierzchni trawionej przez roztwór soli metalu, nazywanym wtórną wytrawą.

Jako wstępne wytrawy stosujemy następujące roztwory:

- pirokatechiny i siarczanu miedzi (do odcieni zielonych);

- pirokatechiny i octanu żelaza (do odcieni czarnych);

- kwasu pirogalusowego i chlorku miedzi (do odcieni brunatnych).

Wtórnymi wytrawami, odpowiednimi do wspomnianych wyżej wstępnych wytraw, są roztwory chromowych soli zawierające dodatek amoniaku. Najczęściej jest używany chromian potasu lub dwuchromian potasu.

Przeznaczenie barwników

Barwieniu poddawane są powierzchnie elementów wykorzystywane do wykończenia przezroczystego oraz powierzchnie, które są pozostawiane w niewykończonym stanie lakierniczą powłoką, lecz które z powodów estetycznych wymagają barwienia na kolor licowych powierzchni wyrobu. Zabarwiane są głównie widoczne powierzchnie części wykonanych z litego nieokleinowanego drewna oraz powierzchnie okleinowane. Czasami barwi się również powierzchnie elementów zrobionych z innych tworzyw, np. z pilśniowej płyty.

Celem barwienia jest: imitowanie szlachetnych rodzajów drewna, uzyskanie różnej od naturalnej barwy drewna, umocnienie lub wyrównanie naturalnego koloru drewna gatunku szlachetnego, zatuszowanie usterek drewna, obniżających estetyczny wygląd mebla.

Najłatwiejsze w użyciu oraz tanie i dające dobre estetyczne efekty, dobrą trwałość wybarwień, najczęściej stosuje się: i barwniki kwasowe, barwniki bezpośrednie i barwniki do drewna.

Wytrawy są dosyć uciążliwe w użyciu i proces trawienia jest długotrwały (przy dwustopniowym wytrawianiu ostateczna barwa tworzy się po kilkunastu godzinach, a niekiedy nawet po 24 godzinach od chwili naniesienia wtórnej wytrawy). Mają jednak one dużo zalet. Przenikają drewno lepiej od barwników oraz są lepiej odporne na działanie światła. Poprzez zastosowanie wytraw jest uzyskiwany ładny rysunek danego drewna, a odcienie barw są delikatniejsze od uzyskanych poprzez użycie barwników, lekko przydymione i mniej jaskrawe od nich. Wymienione cechy wytraw powodują, że są one używane do barwienia stylowych mebli produkowanych w krótkich seriach lub pojedynczo.

Lakiery, matyny i politury:

Lakiery, matyny i politury to wyroby lakierowane, służące do przezroczystego wykańczania.

Lakiery olejne:

Lakierami olejnymi nazywamy roztwory stopu żywic ze schnącymi olejami w organicznych rozpuszczalnikach. Do wyrobu tych lakierów są używane żywice kopalowe, kumaronowe, alkidalowe oraz kalafonia i inne żywice.

Zależnie od przeznaczenia i od odporności na wodę, rozróżniamy cztery rodzaje lakierów olejnych:

a) I służące do malowania drewnianych przedmiotów nienarażonych na oddziaływanie czynników atmosferycznych i wody;

b) II służące do malowania drewnianych i metalowych przedmiotów narażonych na okresowe działanie wody i działanie czynników atmosferycznych;

c) III służące do malowania pokładowych urządzeń oraz zewnętrznych nadwodnych okrętowych pomieszczeń z drewna, które narażone są na bezpośrednie działanie morskiej atmosfery;

d) IV służące do nawilżania gazy, przy pomocy, której jest zbierany pył z powierzchni wyznaczonych do kolejnego malowania.

Wszystkie wymienione lakiery są bezbarwnymi. Ich odporność na czynniki atmosferyczne i wodę uzyskuje się poprzez dobranie i zmieszanie składników: oleju i żywicy - w odpowiednich ilościach.

W meblarstwie możemy stosować lakiery olejne produkowane na chudym spoiwie - rodzaj I, czyli w proporcach składników wynoszących 1:1. Warstwa wykonana tymi lakierami jest dosyć twarda, ale mało elastyczna, za to o znacznym połysku oraz niewielkiej odporności na wilgoć.

Biorąc pod uwagę to, iż przemysł lakierów i farb produkuje bardzo dużo innych lakierów mających lepsze właściwości technologiczne i użytkowe, olejny lakier w meblarstwie jest stosowany w niewielkim zakresie. Jest on używany niekiedy do wykańczania niektórych typów giętych mebli, szkolnych mebli, mebli dla dzieci i mebli szkieletowych do użytku na tarasach itd., miejscach otwartych - rodzaj II.

Lakiery nitrocelulozowe.

Lakiery nitrocelulozowe to roztwory suchej nitrocelulozy w organicznych lotnych związkach, spełniających rolę rozcieńczalników i rozpuszczalników. Jako rozpuszczalniki są stosowane często etery kwasu octowego, estry kwasu octowego, etery glikolu i niektórych rodzajów benzyny.

Wytwarza się wiele rodzajów nitrocelulozowych lakierów: od lakieru ogólnego zastosowania do lakieru o właściwościach, stosowanych do specjalnego przeznaczenia oraz technologii nakładania lakieru. Właściwości nitrocelulozowych lakierów zależą od rodzaju najważniejszego składnika: nitrocelulozy, czyli przede wszystkim od lepkości (duża, średnia, mała), a także od rodzaju zastosowanych zmiękczaczy i żywic oraz od proporcji komponentów lakieru, ponieważ nitroceluloza nie jest wyłącznie błonotwórczym składnikiem lakieru. Aby podnieść elastyczność powłoki i jej przyczepność do podłoża, a także uzyskać lepszy połysk, do lakieru są dodawane różne naturalne i syntetyczne żywice, a także inne substancje zmieniające jego właściwości.

Bezbarwny lakier nitrocelulozowy na drewno.

Bezbarwny lakier nitrocelulozowy na drewno. Należy on do lakierów ogólnego przeznaczenia i jest szeroko stosowany. np. w przemyśle meblarskim. Jest on roztworem średnio lepkiej nitrocelulozy w mieszaninie alkoholi, estrów kwasu octowego i węglowodorów aromatycznych zawierających plastyfikatory, żywicy modyfikowanej alkidowej, żywicy melaminowej oraz olejem rycynowym. Nanosi się go poprzez natrysk albo polewanie w temperaturze: 18 - 40°C wprost na drewniane podłoże albo na warstwę wypełniającą pory pod nitrocelulozowe wyroby. Można go także nakładać tamponem. Tym lakierem są wykańczane elementy płytowe, jak również graniakowe. Po wyszlifowaniu odpowiednim papierem ściernym lub pastą do szlifowania oraz płynem do polerowania otrzymujemy wykończenie z połyskiem. Dzięki przeprowadzonym w odpowiedni sposób technologicznym zabiegom można także uzyskać matową powłokę. Omawiany lakier jest stosowany także jako podkład pod nitrocelulozowy lakier do mechanicznego wykończenia. Jest to podyktowane różnicą w cenie wymienionych lakierów - lakier do wykańczania mechanicznego jest droższy. Bezbarwny lakier nitrocelulozowy meblowy do wykańczania mechanicznego z połyskiem. Lakier ten to roztwór nitrocelulozy w mieszaninie alkoholi, estrów i aromatycznych węglowodorów zawierających żywicę melaminową, plastyfikatorów żelatynizujących i oleju rycynowego. Lakier przeznaczony jest do nakładania na drewno metodą natrysku lub polewania w zakresie temperatury wynoszącej: 18 - 40°. Jest on nanoszony bezpośrednio na drewno albo na podłoże zatarte uprzednio przez wypełniacz porów pod nitrocelulozowe wyroby. Powierzchnie z tego lakieru wyróżniają się dobrą podatnością do mechanicznej obróbki przy użyciu taśmowych szlifierek oraz wibracyjnych kozłów polerskich itd. Obróbka mechaniczna umożliwia uzyskanie wyraźnego połysku.

Bezbarwny lakier nitrocelulozowy do natrysku gorącego.

Bezbarwny lakier nitrocelulozowy do natrysku gorącego. Lakier ten to roztwór nitrocelulozy w mieszaninie węglowodorów aromatycznych, estrów oraz alkoholi z dodatkiem plastyfikatorów i żywic syntetycznych. Najważniejszą własnością tego lakieru jest przystosowanie go do natrysku w temp.: 40 - 80°C. Może to pozwolić na duże zaoszczędzenie rozpuszczalników lotnych, gdyż roboczą lepkość lakieru uzyskujemy właśnie poprzez jego podgrzanie, nie zaś przez dodatek znacznej ilości rozpuszczalnika. Poziom substancji błonotwórczych w używanym lakierze jest około dwa razy większa niż w nitrocelulozowych lakierach, które stosowane są na zimno. Większa temperatura natrysku także wpływa dodatnio na zwartość struktury powłoki i rozlewność lakieru. Po właściwym rozcieńczeniu lakier ten może nadawać się do używania na zimno przez polewanie lub natrysk. Powierzchnie, które są pokryte takim lakierem mogą być wykańczane mechanicznie na połysk.

Bezbarwny lakier nitrocelulozowy do matowego drewna.

Lakier ten to roztwór żywic syntetycznych i nitrocelulozy w mieszaninie estrów kwasu octowego, plastyfikatorów, aromatycznych węglowodorów z substancją matującą i alkoholi. Przeznaczony on jest do lakierowania na szlachetny mat. Jest on nakładany metodą natrysku, jako warstwa na podłoże pokryte wcześniej innymi nitrocelulozowymi lakierami, przeszlifowane i wypolerowane papierem ściernym. Nitro celulozowe lakiery kolorowe. Kolorowe lakiery są również lakierami przezroczystymi, zawierającymi poza podstawowymi składnikami, takimi jak: rozpuszczalniki, nitroceluloza, plastyfikatory i rozcieńczalniki zawierają żywice naturalne, które nadają lakierowi barwę. Rozróżniamy następujące lakiery kolorowe ze względu na barwę: mahoń, orzech I i orzech II. Dzięki odpowiedniemu wymieszaniu lakierów kolorowych z bezbarwnymi lakierami uzyskać można różne odcienie podstawowych barw. Lakiery kolorowe są stosowane przeważnie do wykańczania części mebli, które są wykonane z drewna pospolitych gatunków, aby uzyskać efekt imitacji szlachetnego drewna. Lakiery te cechują się odpornością koloru na działanie światła słonecznego. W handlu używane są kolorowe lakiery, które są przeznaczone do gorącego natrysku oraz nakładania na zimno. Opakowanie lakierów nitrocelulozowych i olejnych. Lakiery nitrocelulozowe i olejne są w przemyśle dostarczane w beczkach - bębnach z ocynkowanej blachy, mających pojemność 200 l, w bańkach o pojemności 50 i 25 l, a także w pudełkach o okrągłym przekroju, mających pałąk, o objętości 15 l. Lakier celulozowy i lakier olejny stosowania ogólnego sprzedawane są w handlu detalicznym w pudełkach blaszanych z wieczkiem wciskanym, o objętości od 1 do 5l.

Ftalowy lakier modyfikowany

Ftalowy lakier modyfikowany, który schnie na powietrzu, stosowania ogólnego jest wyrobem lakierowym, który stanowi roztwór stopu ftalowej modyfikowanej żywicy olejami schnącymi z fenolową żywicą w organicznych rozpuszczalnikach, z dodatkiem sykatyw i środków pomocniczych. Lakier ten przeznaczony jest do malowania pistoletem natryskowym lub pędzlem przedmiotów z metalu i drewna, wcześniej zagruntowanych. Daje on powłokę połyskującą, twardą oraz odporną na wodę, a także wiele innych chemicznych substancji.

Poliestrowe lakiery.

Lakiery poliestrowe to wyroby lakierowane bezrozpuszczalnikowe. Są one roztworem poliestrowej żywicy -poliestrów kwasu ftalowego, fumarowego, melainowego - w styrenie. Poprzez dodanie odpowiednich przyspieszaczy i katalizatorów następuje reakcja zwana kopolimeryzacją, w wyniku czego otrzymuje się twardą nietopliwą i nierozpuszczalną lakierniczą powłokę. Podczas tej reakcji występuje prawie całkowite związanie chemiczne składników, w taki sposób, że właściwie utwardzanie i tworzenie powłoki następuje bez wyparowywania rozpuszczalnika. Poliestrowe lakiery zawierają parafinę, która po nałożeniu lakieru na grunt wypływa na jego powierzchnię, tworząc warstwę, która izoluje lakier od powietrza. Ułatwia to przebieg reakcji utwardzania lakieru i polimeryzacji. W Polsce produkowane są maleinowo - ftalowo - propylenowe lakiery poliestrowe o zawartości styrenu ok. 45%. Noszą one handlową nazwę: polimal, mającą cyfrowy wyróżnik, określający odmianę danego lakieru. Np.: polimal110 to bezbarwny lakier dwuskładnikowy, przeznaczony do nanoszenia polewarką dwugłowicową na szerokie płaszczyzny. Polimal111 ma zbliżone zastosowanie i właściwości jak w przypadku polimalu110, ale jest on przystosowany do nanoszenia poprzez natrysk przy pomocy specjalnych typów jedno i dwudyszowych pistoletów. Polimal 115 to lakier tiksotropowy (niespływający), przeznaczony do nanoszenia specjalnym pistoletem na pionowe powierzchnie. Poza lakierami poliestrowymi bezbarwnymi są produkowane lakiery pigmentowane. Poliestrowe lakiery mają dobre własności wypełniające. Można nanosić je bezpośrednio na grunt (bez używania wypełniaczy nierówności). Wystarcza jednak dwukrotne naniesienie w 15 - 25 minutowych odstępach aby uzyskać powlokę o sporej gładkości. Poprzez szlifowanie pastą szlifierską i papierem ściernym, a następnie polerowanie polerskimi płynami otrzymujemy powłoki o dużym połysku. Aby uzyskać mat szlachetny jest przeprowadzane (jako ostatnia operacja wykończeniowa) szlifowanie powłoki średnim papierem o drobnoziarnistym, zwilżonym naftą albo na sucho stalową wełną. Powłoki z poliestrowych lakierów są w pełni odporne na zimną i gorącą wodę oraz na wiele substancji chemicznych, np.: aceton, alkohol, roztwory kwasów i sody. Odznaczają się także odpornością na iskrę papierosa. Poliestrowy lakier jest dostarczany w opakowaniach z ocynkowanej blachy oraz w szklanych balonach o pojemności wynoszącej: 25, 30 lub 50 1. Składniki rozpoczynające reakcję polimeryzacji (przyspieszacze i katalizatory) pakowane są w oddzielne, adekwatnie mniejsze naczynia.

Chemoutwardzalne lakiery na powierzchnie drewniane.

Są to bezbarwne dwuskładnikowe lakiery. Składnik podstawowy to roztwór żywic ftalowych i aminowych w ksylenie i butanolu z dodatkiem oleju silikonowego i dwubutylu. Drugi składnik to utwardzacz, który stanowi roztwór solnego kwasu w etanolu i spełnia rolę katalizatora, który powoduje utwardzenie chemiczne powłoki. Przed jego użyciem składnik podstawowy jest mieszany w odpowiednim stosunku z utwardzaczem i jest nanoszony na podłoże metodą natrysku lub za pomocą pędzla. Żywotność tej mieszaniny wynosi ok. 8 godz. w temp. 20°C. Poprzez stosowanie tego lakieru uzyskiwane są powłoki elastyczne, bardzo twarde, odporne na działanie wody, ścieranie oraz niektóre substancje chemiczne. Jeden z rodzajów takich lakierów, o handlowej nazwie chemosil, powoduje powstawanie powłoki o dużym połysku. Drugi to chematosil, który dzięki dodaniu matującego środka do podstawowego składnika - tworzy półmatowe powłoki. Chemoutwardzalne lakiery na drewno są przeznaczone do malowania natryskiem lub pędzlem mebli i posadzek drewnianych oraz innych wyrobów drewnianych. Natomiast nie nadają się one do malowania tynków powierzchni metalowych i.

Szybko schnące lakiery chemoutwardzalne do mebli.

To bezbarwne lakiery dwuskładnikowe, które są przeznaczone specjalnie do wykończenia mebli. Podstawowy składnik (I) to roztwór nitrocelulozy, splastyfikowanych żywic ftalowych i żywic aminowych w organicznych rozpuszczalnikach, z dodatkiem substancji pomocniczych. II składnik - utwardzacz - jest roztworem kwasów w organicznych rozpuszczalnikach, np.: roztwór alkoholowy kwasu solnego. Aby uzyskać powłokę matową lub pół-matowa, do składnika podstawowego jest dodawana zawiesina matującego środka.

Biorąc pod uwagę połysk rozróżniamy trzy rodzaje szybko schnących lakierów chemoutwardzalnych do mebli:

- matowy

- półmatowy

- połyskujący

Lakier jest nanoszony natryskiem pneumatycznym. Powstałe powłoki są dość elastyczne oraz odporne na zimną i gorącą wodę, tłuszcze, atrament, alkohol, a także wiele innych chemikaliów.

Politury spirytusowe.

Politury spirytusowe otrzymywane są poprzez rozpuszczenie szelaku w etanolu (praktycznie jest do tego celu używany skażony alkohol, zwany denaturatem). Szelak rozpuszczony w alkoholu tworzy bezbarwną przezroczystą ciecz lub o barwie od jasnożółtego po czerwony. Zabarwienie zależne jest od zawartości naturalnego barwnika w szelaku oraz ma wpływ na jakość szelaku, a także politury z niego przyrządzonej. Politurę spirytusową przygotować można we własnym zakresie poprzez rozpuszczenie szelaku w denaturacie lub też korzystać można z dostępnych w handlu roztworów gotowych, fabrycznie przyrządzonych.

W zależności od zawartości i rodzaju szelaku w roztworze rozróżniamy 5 gatunków politury wytwarzanej przez przemysł lakierów i farb: lemon to 25 oraz 40-procentowy roztwór szelaku o odmianie lemon, oranż to 25-procentowy roztwór szelaku odmiany oranż, rubin to 25-procentowy roztwór szelaku odmiany rubin or4az 25-procentowa biała politura sporządzona ze specjalnie bielonego szelaku. Politura o koncentracji handlowej szelaku jest rozcieńczana przed użyciem spirytusem denaturowym do koncentracji - stężenia odpowiedniego dla kolejnych etapów politurowania.

Nitropolitury.

Nazywane są ot również politurami nitrocelulozowymi, są produkowane w postaci płatków wykorzystywanych do rozpuszczania jako nitropolitura w płatkach przez użytkownika oraz pod postacią nitrocelulozy, plastyfikatorów w organicznych rozpuszczalnikach oraz 25-procentowego roztworu szelaku. Nitropolitura zawarta w płatkach to mieszanina nitrocelulozy i szelaku. Do jej rozpuszczania jest używany zestaw rozpuszczalników, w skład którego wchodzą: octan amylu, alkohol etylowy, alkohol butylowy i octan etylu. Do roboczego stężenia nitropolitura jest rozcieńczana alkoholem etylowym, tak samo jak politura spirytusowa.

Matyny.

Matyny to roztwory szelaku w etanolu zawierające dodatek oleju rycynowego lub roztwory żywic syntetycznych i szelaku w alkoholu zawierające dodatek plastyfikatorów. W zależności od odmiany wykorzystywanego szelaku mają one jaśniejsze i ciemniejsze odcienie. Błonotwórcza substancja produkowanych matyn ma koncentrację wynoszącą 10, 20, 25, 30 lub 40%. Poza matynami szelakowymi - są również używane matyny szelakowo - nitrocelulozowych.

Matyny i politury są stosowane do przezroczystego wykańczania części okleinowanych lub zrobionych ze szlachetnych rodzajów drewna - jest uzyskiwane wykończenie o lekkim połysku lub matowe. Aby uzyskać przy pomocy politury wysoki połysk powierzchni porowatego drewna niezbędne jest zastosowanie wypełniacza porów w początkowym etapie politurowania. Politury również mogą być używane do ostatniego wykańczania powierzchni pokrytych uprzednio lakierem nitrocelulozowym. Biorąc pod uwagę pracochłonność operacji politurowania matyn i politur, jako lakierowych wyrobów bezpośrednio nakładanych na grunt, używa się przeważnie do wykończenia stylowych mebli, produkowanych w niewielkich ilościach. Z dwóch różnych rodzajów politur lepsze estetyczne efekty daje spirytusowa politura, zaś powłoki zbudowane z nitropolitury są dużo trwalsze oraz bardziej odporne na niszczące czynniki.

Farby nawierzchniowe oraz emalie.

Emalie i farby nawierzchniowe służą do kryjącego wykańczania. Produkowane są farby olejne i emalie, emalie syntetyczne, emalie nitrocelulozowe oraz innego typu lakierowe wyroby o zróżnicowanych własnościach i różnorodnym przeznaczeniu.

Farby olejne i emalie są zawiesiną wypełniaczy i pigmentów w spoiwie olejno-żywicznym lub olejnym.

Emalie nitrocelulozowe to zawiesiny pigmentów w spoiwie wytworzonym z roztworów nitrocelulozy w organicznych rozpuszczalnikach.

Farby syntetyczne i emalie są zawiesiną wypełniaczy i pigmentów w spoiwie wytworzonym z syntetycznych żywic.

Farby nawierzchniowe syntetyczne i olejne ogólnego przeznaczenia.

Farby nawierzchniowe syntetyczne i olejne ogólnego przeznaczenia: to lakierowe wyroby, które stanowią zawiesinę wypełniaczy i pigmentów spreparowanych w odpowiedni sposób olejach roślinnych - farby olejne lub w roztworach ftalowych żywic, modyfikowanych przez oleje roślinne - farby syntetyczne. Są one produkowane w różnych barwach w zależności od stosowanego barwnika. W przemyśle meblarskim są one stosowane w ograniczonym zakresie, ponieważ mają małe efekty estetyczne powłok wytwarzanych z tych właśnie farb i nie można uzyskać wykończania o wysokim połysku poprzez bezpośrednie ich nałożenie, ani też poprzez mechaniczną obróbkę (nie mogą być polerowane ani szlifowane).

W innych rodzajach przemysłu drzewnego, np. w przypadku przemysłu stolarki budowlanej farby to podstawowy materiał wykończeniowy.

Emalie olejne przeznaczenia ogólnego.

Emalie olejne ogólnego przeznaczenia. Są one zawiesiną pigmentów w olejno-żywicznym spoiwie zawierającym sykatywy. Emalie te są używane do malowania elementów drewnianych oraz metali i innych materiałów, zagruntowanych uprzednio i w razie potrzeby zaszpachlowanych. Są one nanoszone za pomocą pędzla. Tworzą barwne powłoki, o wysokim połysku, częściowo elastyczne i wodoodporne, odznaczające się wysoka przyczepnością do gruntu. Emalie olejne przeznaczone do szlifowania. Te emalie 2. to zawiesiny pigmentów w spoiwie, które stanowi roztwór stopu oleju tungowego i lnianego z fenolową żywicą w organicznych rozpuszczalnikach. Służą one do malowania pędzlem drewnianych i metalowych przedmiotów zagruntowanych w odpowiedni sposób. Tworzą kolorowe powłoki, odporne na działanie wody, odznaczające się podatnością na ulepszające szlifowanie na mokro oraz wysoką przyczepnością do gruntu. Olejno-żywiczne wodoodporne emalie 3. Są lakierowym wyrobem o podobnym podstawowym składzie, jak w przypadku emalii ogólnego stosowania, z dodatkiem pomocniczych środków, które uodparniają uzyskaną powłokę na działanie atmosferycznych czynników i powodują zróżnicowanie w wyglądzie danej powłoki (mat, półmat, połysk). Właściwość ta predestynuje emalię do nakładania na przedmioty z metali użytkowanych i drewna na otwartej przestrzeni.

Zależnie od wyglądu powłok rozróżniamy trzy rodzaje wodoodpornej emalii:

I (z połyskiem)

II (półmatowa)

III (matowa)

Emalie olejno-żywiczne.

Emalie olejno-żywiczne są produkowane w wielu kolorach i odcieniach. Są one nanoszone natryskiem pneumatycznym lub pędzlem. Nitrocelulozowe emalie. Są one pigmentowanymi lakierami nitrocelulozowymi. Jednak w przeciwieństwie do olejnych emalii odznaczają się one czystymi, jasnymi kolorami, które mogą być modyfikowane poprzez mieszanie emalii różnych kolorów. Są one nanoszone przeważnie metodą natryskową na uprzednio zagruntowane podłoże, zaszpachlowane oraz ewentualnie pokryte podkładowymi farbami przystosowanymi pod nitrocelulozowe wyroby. Warstwy wykonane z nitrocelulozowych emalii charakteryzują się dużymi estetycznymi walorami, mogą być uszlachetniane przez polerowanie i szlifowanie. Są one stosowane do wykańczania dziecięcych mebli oraz innych mebli wykończonych barwnie i kryjąco (wiele mieszkaniowych mebli o takim wykończeniu jest przeznaczonych do eksportu). Produkowane są różne rodzaje tych lakierowych wyrobów, które dają powłoki o specyficznych estetycznych efektach. Przykładowo aluminiowa emalia nitrocelulozowa, której składnikiem jest sproszkowane aluminium, wytwarza srebrzystą powłokę, stosowaną np. w metalowych stelażach szkieletowych mebli, stosowanych w biurach, ambulatoriach itd.

Celulozowa emalia ogólnego stosowania.

Powłoka o specyficznych dekoracyjnych efektach jest uzyskiwana poprzez stosowanie pękających emalii nitrocelulozowych. Poprzez naniesienie ich na drewniane podłoże, metalowe lub wykonane z płyty pilśniowej tworzy się powłoka imitująca spękania pomalowanych powierzchni przedmiotów.

Szybko schnące emalie ftalowe do mebli.

Emalie ftalowe są zawiesiną pigmentów w roztworze olejno-żywicznego stopu oraz ftalowej żywicy. Służą do końcowego malowania pędzlem, natryskiem albo poprzez polewanie elementów drewnianych kuchennych mebli oraz tworzyw drzewnych. Wykonane z tych emalii powłoki są połyskujące i twarde oraz odporne na działanie wody, mydła i środków chemicznych używanych w domach. Korzystną własnością technologiczną ftalowych emalii jest niedługi czas schnięcia. Umożliwia to okuwanie i montaż mebli już po dwudziestu godzinach po zakończeniu malowania. Styrenowane emalie. Emalie styrenowane to zawiesiny wypełniaczy i pigmentów w roztworze ksylenowym ftalowej żywicy styrenowanej zawierającej sykatywy. Są one stosowane do końcowego wykańczania elementów z metalu i drewna po wcześniejszym zagruntowaniu podłoża farbami styrenowymi do gruntowania. Wykonane z takich emalii powłoki są elastyczne, twarde oraz odporne na działanie wody, charakteryzujące się pół-połyskiem. Są produkowane w kilku różnych kolorach.

Chemoutwardzalne emalie.

Emalie te to zawiesiny pigmentów w roztworze aminowych i ftalowych żywic w ksylenie i butanolu, z olejem silikonowym. Utwardzanie powłoki następuje na skutek reakcji chemicznej po zastosowaniu utwardzacza do chemoutwardzalnych wyrobów. Powłoki mają różną barwę, a także są twarde i mogą być szlifowane, są odporne na działanie wody i wiele chemicznych substancji, odznaczają się także dużym połyskiem. W przemyśle meblarskim są one używane do kryjącego wykończenia mebli dziecięcych, kuchennych oraz innych mebli wykańczanych na biało lub w kolorze z ukrytym rysunkiem drewna. Stosuje się je także w innych przemysłu wyrobach drewnianych. Nie nadają się one do malowania metalowych elementów.

Chemoutwardzalne emalie do mebli.

Wyrób lakierowy i dwuskładnikowy, którego I składnik jest zawiesiną wypełniaczy i pigmentów w roztworze ftalowych i aminowych żywic z środkami matującymi, a II składnik - utwardzacz to roztwór kwasu solnego w alifatycznych alkoholach

Są produkowane dwa rodzaje tych emalii, które różnią się wyglądem lakierniczej powłoki:

emalie półmatowe, emalie matowe.

Są one stosowane do malowania pneumatycznym natryskiem drewnianych i drewnopochodnych powierzchni, przeważnie przy produkcji mebli. Tworzone powłoki są dość twarde oraz odporne na działanie wody, środków myjących i wiele chemicznych substancji.

Szybko schnące emalie chemoutwardzalne do mebli. Takie emalie mają podobny chemiczny skład, jak w przypadku wcześniej omówionych. Jako dodatkowe stosuje się środki, które skracają czas schnięcia i modyfikują wygląd danej powłoki. Ze względu na wygląd otrzymanej powłoki rozróżniamy trzy rodzaje szybko schnącej emalii chemoutwardzalnej do powierzchni na meblach:

- z pół-połyskiem;

- półmatowa;

- z połyskiem.

Podstawowe przeznaczenie: nawierzchniowe oraz malowanie ochronno-dekoracyjne elementów mebli, wcześniej zagruntowanych chemoutwardzalnym podkładem. Chemoutwardzalna emalia na budowlaną stolarkę, biała przeznaczona jest do malowania nawierzchniowego stolarki budowlanej ( a w szczególności pełnych drzwi) zagruntowanej uprzednio chemoutwardzalnym podkładem. Emalia jest stosowane przeważnie przez polewanie dwukrotnie lub natryskiem pneumatycznym. Wytworzona powłoka jest dość twarda i odporna na ścieranie, a także na wodę i środki myjące. Chemoutwardzalna emalia na budowlaną stolarkę do natrysku elektrostatycznego, biała stosowana jest do malowania nawierzchniowego drzwi i okien balkonowych metodą natrysku elektrostatycznego, zagruntowanych uprzednio przewodzącą prąd farbą i chemoutwardzalnym podkładem. Uzyskuje się w ten sposób twardą powłokę, która jest odporna na czynniki atmosferyczne i ścieranie. Syntetyczne emalie melaminowe. Tego typu polskie wyroby nazywają się Pololak. Stanowią one zawiesinę pigmentów w roztworze melaminowej i ftalowej żywicy w alkoholach i węglowodanach aromatycznych. Melaninowe emalie twardnieją w temperaturze ok. 120°C. Są one używane do wykańczania pilśniowych płyt, wiórowych płyt i sklejki, a także elementów stalowych mebli. Z powodu wspomnianych warunków utwardzania gruntu, nie mogą one być stosowane do wykańczania części z litego drewna. Powłoki powstałe z tych emalii mają wysoki połysk, są twarde, odporne na działanie wody i wiele innych substancji chemicznych. Podobnie jak w przypadku powłok wykonanych z większości syntetycznych emalii, malaminowe powłoki zmywać możemy wodą z mydłem oraz innymi oczyszczającymi środkami.

Okładziny ze sztucznych tworzyw.

Laminaty.

Laminaty to tworzywa warstwowe otrzymywane poprzez utwardzenie syntetycznych żywic, wprowadzonych do nośników włóknistych, takich jak: tkaniny, papier, maty z włókna szklanego itd. Do oklejania części mebli oraz wyrobów z drewna są stosowane ozdobne laminaty wykonane na papierowym nośniku. W zależności od rodzaju zastosowanej syntetycznej żywicy rozróżniamy: laminaty melaminowe, melaminowo-mocznikowe, fenolowe. W Polsce produkowane są laminaty o handlowej nazwie uniflex i unilam. Ozdobny laminat na papierowym nośniku jest zbudowany z rdzenia, który złożony jest z kilku, a nawet kilkunastu warstw specyficznego papieru. Warstwy spodnie i wewnętrzne wykonane są z papieru o powierzchniowej masie 100 g/m2, który jest przesycony fenolową żywicą. Zewnętrzna dekoracyjna warstwa wykonana jest z jednego arkusza barwionego papieru w całej masie albo drukowanego barwnie o powierzchniowej masie 160 g/m2 oraz cienkiego arkusza, papieru przejrzystego o powierzchniowej masie 17+50 g/m2 (stanowi on pokryciową warstwę), które są przesycone melaminową lub też melaminowo-mocznikową żywicą.

Unilam dekoracyjny

Unilam dekoracyjny produkuje się jako jednostronnie wykładzinowe dekoracyjne płyty (rodzaj A to asymetryczne ułożenie warstw), a także jako płyty konstrukcyjne dekoracyjne dwustronnie (rodzaj S to symetryczne ułożenie warstw). Zależnie od faktury dekoracyjnej powierzchni w rodzaju A wyróżniamy powierzchnie:

- B (błyszcząca),

- M (matowa),

- F1 (lekko tłoczona matowa),

- F2 (lekko tłoczona błyszcząca),

- F3 (lekko tłoczona półmatowa),

a w przypadku rodzaju S - M (matowa) i B (błyszcząca).

W zależności od wytrzymałości na ogień rozróżniamy płyty unilam: trudno palne - T, normalne - N oraz samo gasnące - S.

Zależnie od budowy zewnętrznej warstwy wyróżniamy cztery rodzaje płyt:

- zawierające warstwę pokryciową, a bez ochronnej bariery,

- z pokryciową warstwą i z ochronną barierą,

- bez pokryciowej warstwy i bez ochronnej bariery,

- bez pokryciowej warstwy, z ochronną barierą. Płyty rodzaju F są produkowane wyłącznie w trzeciej odmianie.

Wzorzystość i barwa decydują o wliczeniu płyt do wielobarwnych lub jednobarwnych, przy czym barwy i wzory są oznaczone symbolami według katalogu producenta danych płyt.

Zależnie od wielkości, rodzaju oraz liczby wad na jeden m2 powierzchni dekoracyjnej rozróżniamy dwa podstawowe gatunki: I i II, a także gatunek P, do jakiego nie normalizuje się postaci dekoracyjnej powierzchni. Płyty o gatunku P, nazywane przeciwprężnymi, przeznaczone są do zaklejania lewych płaszczyzn, aby zapobiec ich odkształceniu.

Unilam odporny jest na wodę zimną i gorącą, tłuszcze, substancje chemiczne używane w gospodarstwie domowym, a także żar papierosa. Właściwości te sprawiają, iż jest on stosowany na okładziny roboczych płyt, np. kuchennych mebli, mebli w restauracjach i kawiarniach, zaznaczyć należy jednak, iż płyty o rodzaju AF przeznaczone są przeważnie na pionowe powierzchnie. Laminat jest przyklejany do drzewnych materiałów klejami, które wiążą na gorąco oraz na zimno. Najczęściej do tego celu używa się klejów mocznikowych, polioctano-winylowych oraz neoprenowych. Unitlex to laminat elastyczny, używany przeważnie do zaklejania płaszczyzn wąskich płytowych elementów. Podłoże takiego laminatu, które powoduje jego elastyczność, stanowi fibra.

Profilowe listwy.

Do zaklejania wąskich płytowych powierzchni elementów mebli stosować można doklejki, a więc listwy profilowe wytworzone z materiałów sztucznych. Do tego celu przeważnie wykorzystywany jest uplastyczniony polichlorekwinylu oraz polietylenioctanomaślan celulozy. Listwy profilowe produkowane w Polsce i przeznaczone na oklejki na meble, są wytwarzane z polichlorku winylu (uplastycznionego). Listwy te posiadają różne barwy i profile. Są przyklejane do drewna przy pomocy takich samych klejów, jakimi jest przyklejany laminat. Listwy możemy również przymocowywać bez użycia kleju (na wcisk).

Okleiny sztuczne.

Ogólne wiadomości. Sztuczne kleiny zastępują deficytowe drewniane okleiny. Są one stosowane do uszlachetniania powierzchni części mebli wykonanych z materiałów drzewnych. Są to materiały o postaci folii, wykonanej ze specjalnego papieru, który jest nasycany sztuczną żywicą albo z polichlorku winylu - PVC.

Okleiny sztuczne produkowane są jako arkusze, taśmy lub wstęgi. Prawa - licowa strona danej okleiny jest jednobarwna - gładka lub wzorzysta, głównie o barwie i wzorze naśladujących naturalny rysunek oraz barwę konkretnego gatunku drewna. Aby lepiej upodobnić do drewna niektóre gatunki sztucznych oklein (zwłaszcza wykonanych z PVC) moletuje się, czyli na ich prawych stronach jest wytłaczany wzór, imitujący np. przecięte naczynia na podłużnym przekroju gatunków drewna, których naczynia widoczne są nieuzbrojonym okiem. Prawa powierzchnia okleiny może mieć surową powierzchnię, wykorzystywaną do lakierowania po zastosowaniu okleiny na część mebli lub wykończoną fabrycznie, niewymagającą kolejnego lakierowania.

Sposoby artystycznego wykańczania drzewnej powierzchni.

Inkrustacja jest techniką zdobienia przedmiotów: mebli, sprzętów, itd. i polega na pokrywaniu powierzchni przyciętymi odpowiednio płytkami z różnorodnych materiałów (metalu, kości słoniowej, kolorowych kamieni masy perłowej, itp.). Płytki są układane w wzory roślinne, figuralne albo ornamenty (np. geometryczne).

Markieteria - markietaż jest rodzajem techniki zdobniczej wykorzystywanej w artystycznym rzemiośle (przy produkcji drobnych przedmiotów oraz w meblarstwie). Polega ona na układaniu na powierzchniach zdobionego sprzętu wzorów, składających się z odłamków drewna, metali, marmuru, szylkretu, kości słoniowej, itd. Źródła takiej techniki leżą u podstaw sztuki muzułmańskiej. Zdobione taką techniką mihraby pojawiły się już w Egipcie w XII wieku (za Fatimidów). W Europie tą technikę wprowadził we Francji w wieku XVI Jean de Verne.

Intarsją nazywamy technikę zdobniczą, polegającą na wykładaniu drewnianych powierzchni przedmiotów innymi rodzajami drewna, w wyniku czego powstaje barwny ornamentacyjny wzór, lub rodzajowa scena. Technika ta znana była już w starożytności oraz jak można przypuszczać była ona na dość wysokim poziomie.