Podczas lat zaborów Rosja chciała całkowicie wynarodowić Polaków, dlatego też stosowała politykę rusyfikacyjną. Po upadku powstania styczniowego zmieniła nazwę Królestwa Polskiego na Kraj Nadwiślański, a językiem urzędowym na ziemiach zaboru rosyjskiego ustanowiono język rosyjski. Szalała cenzura , zakazano działalności partii politycznych, konfiskowano polskie majątki, ingerowano w działalność Kościoła katolickiego.
Stefan Żeromski w ,, Syzyfowych pracach"( 1897) ukazuje sytuację młodzieży polskiej wydanej na pastwę systemu edukacyjnego, mającego na celu jej całkowite zrusyfikowanie.
Żeromski przedstawia, jakimi sposobami Rosjanie chcieli doprowadzić do wynarodowienia młodych Polaków:
- Zabroniono uczniom posługiwania się językiem polskim ;
- Lekcje języka polskiego odbywały się w takich godzinach , które skłaniały raczej do ich opuszczania;
- Zajęcia te polegały zazwyczaj na tłumaczeniach polskich, obojętnych ideologicznie wierszy na język rosyjski;
- Uczniowie, którzy nie zgadzali się z obśmiewaniem Polaków byli karani, a ci którzy bez kaprysów przyjmowali zasady Rosjan byli uważani za faworytów;
- Nie liczyła się inteligencja i pracowitość, ale uległość wobec zaborcy;
- Nauczyciele wykładając dzieje Polski wskazywali wyłącznie słabe punkty i klęski Polaków;
- Bezwzględnie zabraniano czytania polskich patriotycznych książek;
- Faworyzowano donosicielstwo;
- Kazano uczniom uczyć się zbędnych informacji na pamięć, blokowano w ten sposób ich twórcze myślenie.
