Wittgeinstein

Początkowo twierdził, iż niemożliwe jest formułowanie zdań normatywnych, ponieważ nie da się nic jednoznacznie stwierdzić, wszystko uzależnione jest od kontekstu.

Petem opowiedział się po stronie dualizmu lingwistycznego, zakładającego, iż język rządzi się swoimi własnymi regułami.

Twierdził, że skoro systemy prawne zawierają zdania normatywne a nie opisowe, to są sztuczne.

Sofiści

Twierdzili, że prawo zostało ustanowione przez człowieka, silniejsi ludzie narzucili je słabszym.

Przyznawali, że istnieje jakiś wyższy ład normatywny, jednak nie ma nic wspólnego z wolą Boga, mającego osobowy charakter

Platon

Twierdził, że ład normatywny mogą wprowadzić jedynie ci, którzy są w stanie rozeznać idee sprawiedliwości oraz idee człowieczeństwa.

Prawa moralne nie pochodzą od Boga, są jedynie następstwem rozpoznania przez ludzki umysł abstrakcyjnej rozumności.

Cycero

Twierdził, iż indywidualne jednostki łączy wspólne prawo.

Prawo nie odwołuje się do realnej, gatunkowej natury ludzkiej, odwołuje się do przyrody, którą powinien poznać prawodawca, który ustanawia normy powszechnie obowiązujące. Natura jest identyfikowana z powszechną rozumnością. Podstawą uniwersalnych norm jest więc "rozumność".

Zadaniem każdego człowieka jest osiągnięcie poznania naturalnej rozumności, jaka istnieje w świecie.

Ogół obywateli powinien sprawować kontrolę nad grupą ludzi sprawujących władzę.

Ludzi spaja wspólne prawo oraz "pożytek" jaki odnoszą żyjąc w jednej społeczności.

Istnieją dwa rodzaje wspólnoty: wspólnota prawych oraz sprawiedliwych, a także wspólnota polityczna. W zakresie wspólnoty politycznej normy mogą być stanowione nawet przez nierozumnego władcę.

Św. Augustyn

Istnieją dwa rodzaje społeczności, wchodzących w skład państw o różnym charakterze.

1. Państwo boże - jest społecznością ludzi wierzących, spajanych rozumnym prawem opartym na naturze ludzkiej, podporządkowują się mu dobrowolnie, kierowani miłością Boga

2. Państwo ziemskie - jest społecznością ludzi poddanych władzy ziemskiej, wymuszającej respekt dla konkretnych zasad, które umożliwiają kontrolowanie obywateli; naromy mają charakter arbitralny, nie opierają się na rozumności ale na użyteczności, jaka płynie z ich przestrzegania, respektowanie prawa ma swoje źródło w strachu przed możliwością poniesienia kary.

Res publica - koncepcja państwa ustanawiająca je jako rzecz wspólną, państwo ma się troszczyć o dobro wszystkich obywateli, całego narodu.

Naród jest wielką grupą ludzi rozumnych połączonych wspólną ideą narodową.

Państwo ma zhierarchizowany charakter, każdy obywatel winien postępować zgodnie ze swoim powołaniem, praca posiada dużą wartość, stanowiąc powszechny obowiązek

Rodzina stanowi część składową państwa.

Niewolnictwo nie jest sprawiedliwe.

Istnieją różne rodzaje prawa:

-prawo wieczne, czyli boskie, stanowi najwyższy porządek

-prawo naturalne, jest odbiciem prawa bożego, ideą w umysłach ludzi, jest oparte na bożym prawie

-prawo doczesne, jest zapisywane przez człowieka, powinno być oparte na prawie naturalnym

Celem każdego człowieka jest osiągnięcie szczęścia, może to nastąpić dzięki poznaniu własnej duszy oraz Boga.

Wyłącznie subiektywna myśl ludzka może stanowić najpewniejszy fakt. Istnieją też tezy, który można przypisać prawdziwość, mianowicie:

-Bóg stanowi przyczynę wszelkiego dobra, ma niezaprzeczalną przewagę nad całym stworzeniem

-dusza ma przewagę nad ciałem

-uczucia i wola mają przewagę nad rozumem

Wszelkie zło ma swoje źródło w człowieku, natomiast dobro w Bogu

Św Tomasz

Twierdził, iż miarę rozumności stanowią skłonności oraz cel, wyznaczają one treść racjonalności

Prawo może być różnego rodzaju:

-prawo wieczne, ma swe odbicie w każdym człowieku, wyznaczają je cele oraz skłonności, nimi należy się kierować ustalając prawo naturalne

-prawo naturalne, posiada rozumny, uniwersalny charakter, jest ustanowione przez ludzki umysł, w którym odbija się prawo wieczne

-prawo ludzkie, jest wyrazem prawa naturalnego przystosowanego do życia obywatelskiego, społecznego

-prawo boskie, jest zawarte w Piśmie Świętym oraz w nauce Kościoła

Istnieje ład normatywny, który ma chronić formę gatunkową człowieka. Nie jest on ustalony przez rządzącego władcę, ale tylko rozpowszechniony przez prawodawcę. Wszelkie zasady(np. zasady racjonalności czy sprawiedliwości) nie są tworzone przez człowieka, a tylko rozpoznawane.

Władza posiada dwa składniki: istota oraz forma władzy. Istota władzy nie pochodzi od człowieka, zaś forma, czyli struktura oraz sposób rządzenia są mu przynależne.

Poddani, którzy dostrzegają złego władcę winni skierować do papieża pytanie, czy władza suwerena została zatwierdzona przez Boga.

Szkotysci

Człowiek nie może rozpoznać powszechnego ładu normatywnego.

Istnieją wyłącznie normy arbitralne, które narzuca Bóg.

Hobbes

Twierdził, iż stan natury stanowił sytuację, gdzie wszyscy walczyli ze sobą, człowiek ma naturę wojowniczą, nie zawaha się użyć siły dla osiągnięcia swojego celu, własnych korzyści.

Przedstawiał koncepcję skrajnego subiektywizmu głoszącego, iż każdy człowiek jest sobie sędzią i panem.

Stan natury zakończył się dzięki instynktowi samozachowawczemu, który kazał ludziom podpisać umowę społeczną, prowadzącą do tego, iż wszyscy obywatele byliby chronieni przez równe prawa. Umowa społeczna, ustanawiająca państwo jest umową każdego człowieka z każdym. Jest zgodą na podporządkowanie się woli suwerena, który zatwierdza prawa, mające na celu ochronę interesów państwowych. Skutki umowy przerzucone zostają na jednego suwerena. Jednostki respektują prawa i władzę suwerena kierowani strachem przez karą. Umowa społeczna jest nieodwołalna, jej zerwanie oznaczałoby powrót do bezprawia, stanu natury.

Państwo, nazywane lewiatanem zapewnia ludziom poczucie bezpieczeństwa. Utrwala funkcjonalność władzy, zawiera podział na rządzących i tych, którzy nie posiadają władzy. Istotą organizacji państwowej jest przymus.

Dobry władca, suweren powinien charakteryzować się mądrością polityczną, szczerością wobec obywateli, sprawiedliwością; powinien mieć rodzinę. Ustala on miary sprawiedliwości, niezmienne normy powszechnie wiążące.

Wolność ludzka może w stanie państwowym zostać ograniczona. Wolność istnieje jedynie tam, gdzie można ograniczyć arbitralną wolę ludu. Najlepszą formą ustroju stanowi władza absolutna.

Stan natury powodował, iż jednostka posiadała nieograniczone uprawnienia naturalne. Działała dla swojej korzyści, toteż nie była w stanie określić uniwersalnych norm. Nie istniały wtedy żadne miary sprawiedliwości, gdyż nie istniały normy akceptowane równocześnie przez wszystkich ludzi, kierujących się swoim subiektywizmem. Sprawiedliwość pojawiła się dopiero z powstaniem państwa i prawa, które ustanowił suweren.

Prawo natury jest identyczne z prawem, które ustala suweren, ponieważ oba opierają się na rozumie, jednak w przypadku prawa państwowego rozumność nie jest instynktowna, ale stanowi rozumność lewiatana, abstrakcyjnego państwa.

Locke

Stworzył podstawy tradycji liberalnej.

Twierdził, że jednostka nie posiada skłonności do wspólnotowego życia. Stan natury charakteryzował się istnieniem pewnych praw mówiących ludziom, jak należy żyć. Istniała własność prywatna, a ludzie posiadali umiejętność dążenia do celów i osiągania korzyści. Prawo własnościowe w stanie natury rozumiane było jako prawo nieograniczonej własności.

Ludzie pragnąc zabezpieczyć swoje prawa zawarli umowę społeczną. Powstałe państwo ma gwarantować przestrzeganie praw, wyręcza w tym człowieka.

Koncepcja umowy społecznej ma dwojaki charakter:

- jest umową w kwestii zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, działającego jako wspólnota.

- jest umową w kwestii powołania rządu, w jej wyniku dochodzi do powołania władzy politycznej.

Na podstawie prawa naturalnego instytucja zwierzchnictwa zakłada istnienie trzech stron:

  1. osoba mająca nadany mandat powierniczy, przyjmuje ten mandat i płynące z niego obowiązki na siebie, ma odnieść korzyść z takiej operacji
  2. społeczność mająca nadany mandat powierniczy, czyli rząd przyjmuje ten mandat oraz płynące z niego obowiązki
  3. społeczeństwo posiada prawo do kontroli nadanego rządu mandatu, ma też prawo oczekiwać, iż rząd będzie zdawał relację z realizacji tego mandatu, społeczeństwo obywatelskie, będące najwyższym suwerenem może rozwiązać rząd.

Proudhon

Krytykował koncepcje państwowe, m.in. Hobbesa, Locka. Wskazywał, że suweren czy też parlament, których istnienie postulowali ci filozofowie, staną się wyłącznie autorami przyjętego ładu normatywnego, narzucą go jednostkom, które nie będą miały żadnego udziału w ich tworzeniu. Zostanie przekreślona pierwotna oraz naturalna równość, swoboda umożliwiająca ustalanie treści norm postępowania.

Sprzeciwiał się koncepcji umowy społecznej a także prawotwórczej funkcji większości.

Umowa powinna być zawierana przez wszystkie jednostki, które określałyby treść powszechnego ładu normatywnego.

Rawls

Twierdził, iż pomimo istnienia państwa jednostki znajdują się w pierwotnym stanie, tzn. w sytuacji, jaka panowała zanim ustalono normy wiążące, ich działanie jest kierowane jedynie przez tzw. zastaną niewiedzę, niewłaściwie interpretując różne treści.

Ład normatywny jest ustalany przez każdą poszczególną jednostkę a równocześnie przez ogół jednostek poprzez ustanawianie zasad sprawiedliwości. Już stan pierwotny zakłada istnienie pewnych reguł sprawiedliwości.

I zasada sprawiedliwości: posiada liberalny charakter, przyjmują ją jednostki w stanie naturalnym. Zasada ta zakłada, że istnieją pewne stałe i uniwersalne, obowiązujące zawsze oraz wszędzie reguły postępowania

II zasada sprawiedliwości: postuluje o to, by dobra społeczne były tak dzielone, aby mniej uprzywilejowani obywatele powstałego społeczeństwa mieli do nich większy dostęp, niż przed ustanowieniem państwa. Zasada ta wymaga czasem naruszenia praw oraz wolności jednostek. Przyjmuje, iż wola jednostki oraz wola powszechna są tożsame, są źródłem identycznego prawa. II zasada ma demokratyczny charakter.

Jednostki nie tworzą, a tylko odkrywają stałe zasady sprawiedliwości (model naturalny). Jednocześnie konstruują te prawa. Przy ich przyjmowaniu kierują się własną korzyścią, kiedy wspólnie się nią powołują - zasady postępowania stają się powszechne i uniwersalne(model konstruktywistyczny).

Ronald Dworakin

Reprezentował stanowisko liberalne. Krytykował Rowlsa wskazując, iż stosuje dwa wzajemnie wykluczające się modele rozumowania, naturalny i konstruktywistyczny. Sam przyjmował jedynie model konstruktywistyczny.

Zgadzał się z Proudhonem, że jednostki winny uzgadniać między sobą treści zasad normatywnych. Ład normatywny nie posiada oparcia w racjach wysuwanych przez rozum, w naturalnych skłonnościach czy też działaniach abstrakcyjnego państwa.

To jednostki ustalają treści ładu normatywnego, kierując się własną korzyścią. Zależnie od okoliczności te treści mogą posiadać różne znaczenie. Dworakin pokazuje, że koncepcja Rowlsa przyjmuje bezzasadne twierdzenie o racjonalności jednostek, w przyjmowaniu norm kierujących się jednostkową korzyścią. Racjonalność nie może jednak decydować o identyczności jednostkowych orzeczeń. Jednostki kreują zasady sprawiedliwości w sposób wyłącznie arbitralny.

Rousseau

Stworzył koncepcję równego rozdziału dóbr mająca prowadzić do ogólnego dobra.

Podstawę społeczeństwa obywatelskiego stanowi prawo samozachowania. Społeczeństwo to musi być skonstruowane w taki sposób, aby nie trzeba było odwoływać się od stanowionego prawa, czyli pozytywnego, do prawa naturalnego. Jeśli społeczeństwo cywilne będzie właściwie zorganizowane w oparciu o prawo naturalne, to prawo pozytywne automatycznie będzie sprawiedliwe.

Istnieje jakiś ponadjednostkowy byt, będący źródłem prawa, które przekracza poziom partykularny.

Społeczeństwo obywatelskie działałoby w zgodzie ze swoją wolą, ale reprezentowane powinno być przez konkretną jednostkę.

Ukazał, iż ze swej natury jednostki są pokojowo nastawione względem siebie. Ich uczucia są dobre, kierują się pojęciem wolności i równości. Dlatego każda jednostka ma prawo stanowić normy postępowania.

W stanie, który poprzedzał umowę społeczną niektóre jednostki straciły wolność oraz równość, zaczęły łączyć się w większe grupy, gdzie jedni byli poddawani regułom ustanowionym przez innych.

Umowa społeczna zawierana przez jednostki przekreśla dotychczasową sytuację społeczną, która ukształtowała się podczas ewolucyjnego rozwoju. Ci, którzy dotychczas narzucali swoje reguły innym muszą się godzić na taki sam udział wszystkich w ustanawianiu norm prawnych. Ci, którzy nie mieli dotychczas takiego udziału w zyskach stają się równouprawnionymi.

Wola powszechna musi stać się źródłem uniwersalnych, powszechnie obowiązujących reguł i norm. Normy muszą być ustalane na podstawie ponadjednostkowego, ponadpartykularnego dyktatu woli ogółu politycznego.

Dzięki umowie społecznej jednostki odzyskują pierwotną wolność oraz równość, zyskują możliwość udziału w procesie stanowienia norm powszechnie obowiązujących.

Wola każdej jednostki jest warunkiem istnienia zasad sprawiedliwości oraz wiążących norm, łączy w sobie to, co partykularne z tym, co powszechne.