5 marca 1953 zmarł na skutek wylewu w Kuncewie przywódca Związku Radzieckiego Józef Stalin. Jego zabalsamowane zwłoki zostały złożone do Mauzoleum i spoczęły tuż przy mumii Lenina. 9 marca odbyły się uroczystości pogrzebowe. Władza tymczasowo trafiła w ręce tzw. kolektywnego kierownictwa: premiera Georgija Malenkowa, szefa sił bezpieczeństwa Ławrentija Berii oraz ministra spraw zagranicznych Wiaczesława Mołotowa. Nadeszły czasy odwilży politycznej: ograniczono terror, większą uwagą przyłożono do spraw rozwoju gospodarki, rolnictwa, niż przemysłu ciężkiego. Pojawiły się pierwsze oznaki konsumpcjonizmu.
Po usuniętym Iberii, sekretarzem KPZR wybrano Nikitę Chruszczowa, który w miejsce brutalnego stalinizmu proponował bardziej subtelna, "cywilizowaną" wersję komunizmu. Okres 1953-55 to czas amnestii dla więźniów politycznych przetrzymywanych w łagrach, ograniczenia cenzury, zmniejszenia zakresu kontroli państwa nad obywatelami.
Druga połowa lutego 1956 roku to moskiewski XX Zjazd KPZR, 25 lutego natomiast odczytany został tajny referat Chruszczowa ,,O kulcie jednostki i jego następstwach, gdzie potępił on stalinowskie metody walki politycznej.
Od 1957 roku pozbywa się z partii Chruszczow dawnych współpracowników Stalina, a w rok później będąc sekretarzem, obejmuje jednocześnie urząd premiera. Ogłasza ambitny plan 20-letni budowy społeczeństwa komunistycznego, gdzie standard życia będzie wyższy niż w Ameryce. Na XXII Zjeździe KPZR w 1961 znów pojawił się wątek krytyki Stalina, doprowadziło to w końcu do usunięcia zwłok dyktatora z Mauzoleum. Elity partyjne jednak zaczęły się buntować wobec tych zmian. W 1964 roku Chruszczowa usunięto, jego miejsce zajął Leonid Breżniew. Destalinizacja dobiegła końca, nastąpił okres względnej stabilizacji.
Cała ta sytuacja miała wpływ na wydarzenia w obrębie bloku wschodniego. 1953 rok przyniósł strajk robotników w Berlinie, krwawo stłumiony przez wojsko radzieckie. Również w Pilznie (Czechosłowacja) doszło do zamieszek. |Tymczasem w Warszawie podpisano w 55 roku Układ Warszawski między państwami bloku wschodniego, jako reakcje na reorganizację armii w Niemczech Zach. Celem Układu było podkreślenie łączności i zależności państw bloku od Związku Radzieckiego, będącego wobec nich centrum. Do paktu należały: ZSRR, Albania, Bułgaria, Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia oraz Węgry.
Destalinizacja pojawiła się częściowo również w państwach bloku. W Czechosłowacji rehabilitowano ofiary reżimu z lat 50-tych. Na Węgrzech dopiero w 1956 roku odszedł odpowiedzialny za politykę terroru Matyas Rakoszi. Również w 1956 roku demonstranci w Budapeszcie poparli zmiany dokonujące się wówczas w Polsce, co władza uznała za próbę destabilizacji państwa. Interweniowało wojsko radzieckie. Przywódca rządu Imre Nagy˘a uznał zamieszki za rewolucję i ogłosił powstanie wielopartyjnego Rządu Jedności Narodowej. Węgry ogłosiły się neutralnym państwem , występując z Układu Warszawskiego.
Reakcja ZSRR była natychmiastowa, 4 listopada ogłoszono powstanie tzw. rządu robotniczo-chłopskiego Janosa Kadara pod protektoratem radzieckim. Rozgorzały krwawe walki, które pochłonęły wiele ofiar, jednak po tygodniu rewolucjoniście się poddali.
Chiny chciały pozostać stalinowskim reżimem, nie przyjęły zatem ani krytyki wodza, ani też planu rozwojowego Chruszczowa, marząc dalej o rewolucji światowej. W tym celu w 1958 Mao Zetong rozpoczął program "wielkiego skoku". Kraj miał się pokryć siecią samowystarczalnych komun do produkcji żelaza i żywności. W efekcie zrujnowano i przemysł i rolnictwo, a miliony Chińczyków umierało śmiercią głodową.
Związek Radziecki i Chiny rywalizowały ze sobą o przodownictwo w bloku komunistycznym, co wywołało konflikt między państwami. 1966 to czas rozpoczęcia rewolucji kulturalnej pod wodzą Mao, ideologię czyniąca częścią codzienności. Chaos i przemoc zagościły już na dobre. Powstawały "obozy reedukacji" dla niepojętnych lub opornych, rola armii była ogromna, broń atomowa dumą Pekinu. 1969 rok przyniósł ostateczne zerwanie kontaktów na linii Moskwa Pekin, na rzece Ussuri doszło do starć.
