Problematyka utworu:
Autorem powieści pod tytułem "Inny świat" jest Gustaw Herling - Grudziński. Był on zamknięty w sowieckim łagrze w Jercewie, a doświadczenia, jakie zdobył w tym okresie swojego życia, stały się bodźcem do napisania utworu pełnego refleksji, ukazującego życie ludzi w obozach pracy.
Czas akcji:
Akcja powieści G. Herlinga - Grudzińskiego toczy się przez dwa lata: od momentu aresztowania autora do roku 1942, gdy w styczniu zwolniono go z łagru po głodówce wyrażającej jego protest i udało mu się dostać do armii gen. Andersa.
Książka rzeczywiście przedstawia inny świat.
Człowiek, aby przeżyć w sowieckim obozie pracy, aby zapomnieć o bólu, jaki jest mu zadawany oraz o wszechobecnie panującym i nigdy niezaspokojonym głodzie, po pewnym czasie wyzbywa się uczuć, staje się uległy i podporządkowuje się silniejszym. Proces "preparowania więźnia" to doprowadzenie człowieka - jego umysłu - do otępienia i sprowadzenia jego zachowań do pierwotnych, takich jak: walka o pożywienie i życie. To przede wszystkim fizyczne, ale także i psychiczne, być może o wiele bardziej wyniszczające, zniewolenie więźnia. A wszystko po to, żeby mieć kontrolę nad ludźmi.
Życie w łagrze:
W kolejnych rozdziałach powieści ukazane są poszczególne sfery życia w sowieckim łagrze. Począwszy od pracy i spożywania posiłków, poprzez chorobę, relacje międzyludzkie, miłość fizyczną, a skończywszy na wierze. Te wszystkie części układają się w całość, która daje nam przerażający obraz życia w obozie pracy. Ukazuje nam także tajniki tego sowieckiego systemu socjalistycznego oraz podejmuje próbę jego analizy.
Oto realia obozu sowieckiego:
1. selekcjonowanie ludzi oraz odbieranie prawa do życia tym najsłabszym (przede wszystkim kobietom i dzieciom)
2. hierarchia więźniów (urkowie, czyli przestępcy, mają pierwszeństwo przed więźniami politycznymi)
3. wszechobecna śmierć stanowiąca proces, który postępuje i nie da się go powstrzymać
4. jedyną drogą do wolności i stanowienia o samym sobie staje się samobójstwo
5. powszechność śmierci, która staje się codziennością i na nikim nie robi już wrażenia
6. praca ponad siły
7. wypaczone relacje międzyludzkie (donosy, brak zaufania)
8. brak szacunku dla człowieka (fizyczne znęcanie się nad ludźmi)
9. przekształcenie systemu wartości (zmiana znaczenia pojęcia miłość, macierzyństwo, wolność)
Gustaw Herling - Grudziński pokazuje w swej powieści bardzo wierny i rzeczywisty obraz łagrowego świata. Za drutami jest zupełnie inny świat, gdzie obowiązują odmienne zasady i prawa, a człowiek staje się niewolnikiem pozbawionym własnego życia, własnych wartości, który zmuszony jest do pracy ponad swoje siły i napędzania w ten sposób sowieckiej machiny.
Człowiek w łagrze:
Przeżycia bohaterów "Innego świata" wstrząsają nami i budzą w nas refleksje nie bez powodu.
Jednym z najbardziej przerażających i przemawiających do naszej świadomości jest przykład Kostylewa, który samookaleczał się wkładając codziennie rękę do ognia, aby nie pracować. W ten sposób wyrażał swój bunt przeciwko zniewoleniu. Aczkolwiek nie robił tego w celu ucieczki przed pracą. Wolał sam sprawić sobie ból i cierpienie, niż niewolniczo pracować, w zamian dostając to samo.
Kolejnym przykładem zachowań, które budzą w nas wielkie niezrozumienie oraz zmuszają do refleksji są polowania na kobiety. Gwałty w obozie są na porządku dziennym. Marusia, pragnąc odrobiny uczucia, oddaje się Kowalowi, a ten wykorzystuje ją i pozostawia swoim kolegom. Podobny obraz jawi się, gdy przywołamy opowieść o "generalskiej doczce". Głodzono ją i w ten sposób udało się pozbawić ją zupełnie szacunku do samej siebie. Potem było jej obojętne, co zrobi, z kim i dlaczego, jeśli tylko mogła dostać za to kawałek chleba…
Pamfilow w swej bezgranicznej miłości do syna wyrzeka się go, aby ratować mu życie i uchronić przed łagrem. W efekcie sam znajduje się w obozie pracy.
Jednak najbardziej przerażającym zjawiskiem, będącym stałym elementem codziennego, łagrowego życia, jest donos. Jest wszechobecny i nie budzi już niczyjego zdziwienia. Nawet starzy przyjaciele w obozie pracy zapominają o tym, co było kiedyś i nie liczy się nic poza własną osobą. Przekonał się o tym na własnej skórze autor "Innego świata" - Grudziński, który został wydany przez swojego przyjaciela… Do bólu realistyczne opisy wyniszczenia fizycznego, a także analiza stanu psychicznego więźniów sprawiają, że po lekturze tej książki nie można pozostać obojętnym. Sprawia, że zostaje w nas wyryty ślad na całe życie.
