Zygmunt Krasiński urodził się w 1812 roku. To wybitny i znany poeta, także autor powieści oraz filozof. Przez znawców literatury jest zaliczany do ścisłej czołówki wieszczów narodowych (oprócz niego tego zaszczytu dostąpił Adam Mickiewicz oraz Juliusz Słowacki). Pochodził z arystokracji, co odbiło się echem na jego twórczości, żył bowiem w epoce wielkich przemian narodowych, społecznych poruszeń oraz niszczenia prawdziwych wartości moralnych i obyczajowych.

Był człowiekiem, który z tęsknotą wyrażał się o wręcz idealnej w jego mniemaniu epoce feudalnej. Wiedział, że w historii narodu i państwa powstają nieodwracalne zmiany. Czuł odrazę wobec społeczności burżuazyjnej, w swych poglądach był wielkim indywidualistą. Pragnął wskrzesić uśpione wartości chrześcijańskie, tym samym dołączając do nich nowatorskie poglądy filozoficzne powstałe w XIX wieku. Wszystkie jego poglądy oraz idee przewijały się w jego twórczości literackiej.

Zygmunt Krasiński jest autorem znakomitego dzieła, które ukazało się w 1935 roku w Paryżu o tytule "Nie-Boska komedia" (to nawiązanie do kunsztownego dzieła Dantego pt. " Boska Komedia"- aluzje pojawiają się w tytule oraz w odwiecznym motywie wędrówki).

CECHY DRAMATU ROMANTYCZNEGO

Jednym z najbardziej znanych gatunków literackich w epoce wielkich wieszczów był dramat romantyczny. Jego cechą charakterystyczną było zerwanie z dotychczasowymi zasadami dramatu klasycznego, w ten sposób możliwe było zestawienie ze sobą cech różnych gatunków literackich (ten "zabieg" nosił nazwę synkretyzmu gatunkowego). Włączenie tych różnych od siebie elementów wpływało konstrukcję samego dramatu. Świat ukazywany w utworze zawierał elementy dysharmonii oraz wieloznaczności, pojawiały się konflikty na różnych płaszczyznach.

W dramacie romantycznym przestała obowiązywać zasada jedności czasu. Stąd wydarzenia, o których mowa w utworze mogły się dziać nawet kilkanaście lat, a niektóre zdarzenia przebiegały równocześnie w tym samym czasie. Umożliwiało to pojawienie się krótszych lub dłuższych luk czasowych. Zrezygnowano także z jedności miejsca. W tym wypadku sceny są rozgrywane w różnych miejscach (zdarza się, że nie jest wyjaśnione gdzie dokładnie) np. w posiadłości hrabiego, także w szpitalu dla psychicznie chorych, czy w górach. Jest to sceneria bliska romantykom. Zasada jedności akcji również została tu złamana. Stąd obecność wielu wątków: np. losy rodziny hrabiego, czy bój istot pozaziemskich o duszę Męża).

W kwestii kompozycji nie ma miejsca na tzw. związek przyczynowo-skutkowy między danymi scenami, które w zasadzie odnoszą się do różnych światów. Następuje swobodne połączenie elementów fantastycznych z realistycznymi (np. zjawiający się upiór, czy odbywający się sąd w podziemiach). Narratora cechuje skłonność do liryzmu (np. jego wypowiedzi są niezwykle emocjonalne, uczuciowe gdy dotyczą opisu poszczególnych postaci), tym samym widać tu podobieństwo z samym podmiotem lirycznym. Przeplatanie się scen ukazujących działanie jednostek ze scenami zbiorowymi (np. wizje dotyczące zgromadzenia rewolucjonistów, konwersacje hrabiego i Marii), którym towarzyszy odmienny nastrój. Operowanie zarówno tragizmem jak i komizmem (tu za przykład postępowanie zaproszonych gości w czasie chrzcin), także emanowanie w scenach patosem (np. kreacja postaci Pankracego). Pomieszaniu ulegają także poszczególne style wypowiedzi. Stąd obecność metaforyki obok stylu potocznego, jak również naukowego (np. sposób wypowiedzi lekarza).

W dramacie romantycznym są elementy nadrzędne, które łączą pozostałe. Takim elementem jest postać narratora, także obecność głównego bohatera oraz postaci epizodyczne, których obecność zauważyć można we wszystkich partiach utworu.

PROBLEMATYKA NIE-BOSKIEJ KOMEDII ZYGMUNTA KRASIŃSKIEGO

Na problematykę utworu składa się wiele płaszczyzn m. in.:

Dramat o losach życiowych rodziny:

Hrabia Henryk wyraża głębokie rozczarowanie prozaicznym życiem w małżeństwie. Do tych refleksji skłoniły go przygotowania uroczystości chrzcin syna, nie wnoszące nic nowego konwersacje przybyłych gości. Także sama żona jest powodem narzekań hrabiego ( kiedyś poślubił ją z miłości), która w przeszłości była jego spełnieniem marzeń. Mąż zaczyna marzyć o innym życiu, jego pragnienia i kierujący nim egoizm doprowadzają ostatecznie do nieszczęścia całej rodziny.

Dramat o postaci poety oraz poezji:

W utworze tym przypomina się o niezwykłej misji poety romantycznego w konfrontacji z jego rzeczywistym wywiązywaniem się z obowiązków. Następuje rewizja podstawowych mitów romantycznych, także zwrócenie uwagi na sferę moralności poety i prawdziwe piękno poezji.

Dramat dotyczący historii:

Bohaterowie, którzy pojawiają się w dramacie Krasińskiego wywodzą się ze społeczeństwa. Jesteśmy świadkami przełomowego wydarzenia w historii: właśnie dogorywa świat feudalny, walczą ze sobą poszczególne klasy społeczne. Historia objawia nam wciąż starcia różnego rodzaju przeciwieństw. Świadczy to o tragizmie historii, w której ratunkiem może okazać się jedynie Opatrzność.

Dramat metafizyczny:

W utworze przedstawiono wspólne istnienie świata realnego i fantastycznego, których obecność ujawnia się w tej samej przestrzeni oraz czasie. Mamy do czynienia z ingerencją sił niezwykłych w życiu człowieka. Okazuje się, ze wszelkie nasze działania mają także ukryty sens metafizyczny. Zasugerowane w dziele odwieczne boje Dobra i Zła w walce o dusze człowiecze przywołują na myśl średniowieczne moralitety.

Próba interpretacji "Nie-Boskiej komedii:" Zygmunta Krasińskiego

Początkowy tytuł wspomnianego dramatu to "Mąż" (chodzi o postać hrabiego Henryka). Tytuł ten mógłby wskazywać na wieloznaczność rozumienia tego słowa (m. in. małżonek, wojownik, czy może przywódca). W tym kontekście tłumaczyć można wyraźny podział dramatu. W części pierwszej i drugiej przedstawione zostało życie osobiste i rodzinne głównego bohatera. Natomiast cześć trzecia i czwarta dotyczy jego udziału w życiu społecznym, na tle przemian historycznych.

CZĘŚĆ I

Można sądzić, że winną niepowodzeń Męża (jako małżonka oraz ojca) jest tzw. fałszywa poezja. Za sprawą złych duchów bohater doświadcza piekielnych urojeń, które oznaczają zgubne i destrukcyjne idee (np. Sława oznacza wyniosłość i pogardę dla innych, natomiast Eden kojarzy się z utopijną wizją wiecznego szczęścia). Poeta jednak nie oparł się pokusom. Przestał myśleć o rodzinie, porzucił własne obowiązki, swym postępowaniem przyczynił się do choroby psychicznej i śmierci małżonki oraz nieszczęścia swego syna (tu pojawia się element krytyki romantycznej postawy bohatera wobec życia).

CZĘŚĆ II

W tej części rozwiązują się losy rodziny głównego bohatera. Poznajemy tajemnice ukochanego Orcia, który poniesie śmierć jako rzeczywisty poeta (otrzymał przekleństwo proroków).

CZĘŚĆ III

W części III hrabia Henryk staje się przywódcą przedstawicieli arystokracji, którzy skupili się w Okopach Świętej Trójcy. Przeciwko niemu występuje Pankracy (wszechwładny), który w swych poglądach jest niezwykle radykalny, stoi jako przywódca zwycięskiej rewolucji, jego pomocnikiem jest zdemoralizowany kapłan o imieniu Leonard. W tajemniczym przebraniu Mężowi udaje się poznać obóz wspomnianego przeciwnika. Tam jest świadkiem bluźnierczych obrzędów. W prowadzonej konwersacji z Pankracym (starcie dwóch odrębnych światów) Mąż zostaje poinformowany, że ten "nowy świat" będzie prawdziwym rajem sprawiedliwości. Porozumienie Męża z Pankracym jest niemożliwością.

CZĘŚĆ IV

Dwa antagonistyczne obozy prowadzą ze sobą walkę zbrojną. Ostatecznie zwycięstwo odnosi Pankracy, który w towarzystwie Leonarda prowadzi sąd nad przegranymi. Jednak dowódca rewolucji, który w przyszłości widział spełnienie wszystkich swych pragnień czuje się zaniepokojony. W momencie gdy jest świadkiem wizji Chrystusa-Mściciela ponosi śmierć, jego konaniu towarzysza słowa "Galilee, vicisti!" (to znaczy: Galilejczyku, zwyciężyłeś!).

Zakończenie dzieła jest nawiązaniem do wyznawanej przez Krasińskiego myśli historiozoficznej. Pankracy sięgając po władzę absolutną musiał ponieść przegraną w konfrontacji z wszechmogącym Bogiem. Jedynie Bóg może decydować o ostatecznym biegu historii.

Postać Chrystusa ukazująca się w zakończeniu dzieła bywa interpretowana po pierwsze jako zapowiedź nadchodzącej epoki nowej myśli chrześcijańskiej, w której jest miejsce na odrodzenie się Kościoła (to optymistyczny wariant). Druga wizja jest pesymistyczna. Za sprawa Boga nie będzie dalszego ciągu historii, bowiem człowiek dopuścił się zbyt wielu przewinień i okrutnych występków. Świat po prostu przestanie istnieć.