Problematyka utworu "Odprawa posłów greckich" Jana Kochanowskiego

Mimo iż XVI wiek uznawano powszechnie za złoty w państwie polskim to Jan Kochanowski, dzięki swojemu pobytowi na dworze, był świadom wad ustroju. Zdawał sobie sprawę, jak bardzo interes jednostki poszczególnych szlachciców jest przedkładany nad ten państwa. W swojej tragedii ukazał różne postacie, lecz największe znaczenie mają przyjmowane przez nie postawy. 

Symbolizują one zachowanie wysokich warstw ludzi jego czasów i wady, którymi się odznaczali. Ukazany jest model państwa, które przegrało przez przekupstwo, egoizm i skupienie na prywacie. "Odprawa posłów greckich" to przede wszystkim ostrzeżenie adresowane do polskiego społeczeństwa.

Streszczenie "Odprawy posłów greckich"

Punktem wyjścia do wydarzeń tragedii jest znany z "Illiady" fragment, w którym posłowie greccy przybywają do Aleksandra (Parysa), prosząc o wydanie Heleny jej prawowitemu mężowi, Menelaosowi. 

Utwór rozpoczyna krótki list dedykacyjny do Zamoyskiego, z którego wynika, że Kochanowskiemu bardzo zależy na obecności na premierze "Odprawy...". Tekst składa się z pięciu epeisodionów, poprzedzonych prologiem i zakończonych epilogiem.

Prolog

Na Placu Publicznym w Troi gromadzi się chór. Antenor wygłasza monolog, w którym informuje widza o porwaniu pięknej Heleny przez Aleksandra. Zdaje sobie sprawę, że to wydarzenie może spowodować wojnę. Krytykuje także postawę władcy, który zjednuje sobie ludzi poprzez upominki.

Epeisodion I

Ma miejsce rozmowa Aleksandra z Antenorem. Książe próbuje przekonać mężczyznę do swoich poglądów, lecz Antenor jest nieugięty. Informuje, że poprze prośbę posłów z Grecji nie dlatego, że żywi do nich większą sympatię, lecz ma swoje zasady, według których prawda jest wartością najświętszą. Prezentuje roztropną postawę, zachowując spokój i uczciwość w trudnej sytuacji. Wie, że sprawiedliwość jest ważniejsza niż przyjaźń. Swoim oporem budzi jednak złość u Parysa.

Stasimon I

W pierwszej pieśni chóru poruszony jest temat namiętności. Zaznaczone zostaje, że bardzo trudno jest połączyć roztropność z młodym wiekiem; niedojrzałość sprawia bowiem, że ludzie podążają za chwilowymi ideałami i kierują się impulsem, co może bardzo zagrozić polityce państwa.

Epeisodion II

Helena rozmawia z Panią Starą, swoją opiekunką. Rozpacza nad swoim losem, żałując zdrady, której się dopuściła. Boi się o los dzieci, które pozostawiła w domu. Spodziewa się, że zostanie odbita przez Menelaosa i srogo ukarana. 

Pełna przekonania stwierdza, że w życiu jest o wiele więcej momentów złych niż dobrych. Pani Stara prosi ją jednak, by powierzyła się Bogu, bo tylko doświadczając cierpienia można w pełni potem móc cieszyć się szczęściem.

Stasimon II

Druga pieśń zaczyna się zwrotem "Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie" i stanowi osobny utwór. Występuje w niej zwrot do władzy i rady dotyczące wypełniania obowiązków wobec społeczeństwa. Autor zaznacza, że odpowiedzialni za los ludu rządzący powinni skupiać się przede wszystkim na interesie państwa, a nie na własnym.

Epeisodion III

U Heleny pojawia się poseł i informuje kobietę, że nie zostanie wydana Grekom. Opowiada jej o radzie, na której była dyskutowana kwestia jej przyszłości, cytując wypowiedzi poszczególnych jej uczestników. Według słów posłańca Parys powiedział zebranym, że Helena nie została przez niego porwana, lecz stała się nagrodą od bogini, którą uznał za najpiękniejszą.

Wytknął również Grekom, że sami nie mają czystego sumienia: w historii można znaleźć potwierdzenie bardziej haniebnych czynów, których dokonali, niż ten jego. Antenor zaprzeczył jednak młodzieńcowi, zauważając, że żadna moc nie może upoważnić księcia do złamania prawa, a wydarzenia, o których wspomina miały miejsce w bardzo dalekiej przeszłości.

Wszyscy zebrani poparli rozsądnego starca, za Aleksandrem stanął jedynie Iketaon. Nawoływał on Trojan do walki z Grekami, podkreślając, że chcą oni narzucić im własne zasady i sposób postępowania. 

Proponował, by Helena została oddana dopiero wtedy, gdy przeciwnicy zwrócą im Medeę. Wzburzył tym samym tłum, który zdecydował się odpowiedzieć za Parysem. Priam z niechęcią zaakceptował decyzję możnych, zdając sobie jednocześnie sprawę, że doprowadzi to do wojny.

(Stasimon)

Krótki czterowiersz informuje tylko o pojawieniu się w Troi posłów greckich, nie jest to pełnoprawna pieśń chóru.

Epeisodion IV

Jeden z posłów, Ulisses, wypowiada się na temat Trojańczyków, podkreślając, że przez swoją decyzję ściągnęli na siebie tragiczny los. Krytykuje młodych ludzi, niezdolnych do podejmowania rozsądnych działań, których nie interesuje dobro ojczyzny. Jest pewny, że wojska Greków z łatwością pokonają te Parysa. Pojawia się także wypowiedź Menelaosa, który pała zemstą do Trojańczyków, a szczególnie Aleksandra.

Stasimon III

Pieśń rozpoczyna się apostrofą do łodzi, którą Aleksander zmierza w kierunku Sparty. Podkreślona jest zbliżająca się konfrontacja między nim, a Menelaosem. Zapowiedziany zostaje upadek Troi.

Epeisodion V

Ma miejsce rozmowa Antenora z Priamem. Stary wojownik sugeruje królowi, że powinien poczynić przygotowania do wojny. Władca wyrzuca mu jednak tchórzostwo, nie zwracając uwagi na roztropne rady. Pojawia się Kasandra, obdarowana przez zakochanego w niej Apolla darem prorokowania. 

Nikt jednak nie słucha przepowiedni kobiety, gdy ta informuje mężczyzn, że ich miasto czeka upadek. Przepowiada wielką bitwę, w której mają zginąć szlachetni wojownicy: Hektor czy Achilles. W tajemniczy sposób opisuje nawet podstęp Greków z koniem trojańskim, pogrążając się w rozpaczy nad losem swoim i ojczyzny.

Epilog

Proroctwa Kasandry zostają zrozumiane tylko przez Antenora, który usiłuje przekonać króla o ich słuszności, jednak na próżno. Priam przypomina sobie sen swojej żony, która zobaczyła płonącą Troję. 

Ponownie rozważa przygotowanie się do wojny. Pojawia się rotmistrz, z wiadomością, że Grecy rozpoczęli atak. Władca decyduje się zorganizować naradę dotyczącą obrony Troi, a Antenor sugeruje, że powinni zrobić pierwszy krok, zamiast biernie czekać na najeźdźcę.