Średniowiecze jest najdłuższą epoką w historii, bowiem trwała ponad 1000 lat. Nazwę zawdzięcza Krzysztofowi Cellariuszowi Kellerowi, który nadał jej w XVII w. imię media tempore, czyli wieki średnie. Zaznaczył on przez to, iż były to czasy upadku kultury i są jedynie okresem pośrednim pomiędzy dwiema innymi epokami.
1. Najważniejsze daty.
755 r. - narodziny Państwa Kościelnego
864 r. - Cyryl i Metody rozpoczynają misje na terenach Europy wschodniej
1054 r. - dochodzi w Kościele do schizmy (tzw. Wielka Schizma Wschodnia)
1096 - 1272 - okres wypraw krzyżowych
1268 r. - konklawe kardynalskie staje się instytucją wybierającą nowego papieża
1337 r. - wybuch wojny stuletniej
1450 r. - wynaleziono druk
1453 r. - upada cesarstwo bizantyjskie - Turcy zdobywają Konstantynopol
2. Najważniejsze daty w historii Polski.
966 r. - chrzest Polski
1000 r. - zjazd w Gnieźnie
1025 r. - Bolesław Chrobry zostaje królem
1226 r. - Konrad Mazowiecki sprowadza Krzyżaków
1241 r. - bitwa z Tatarami pod Legnicą
1320 r. - Władysław Łokietek zostaje królem
1333 - 1370 - lata panowania Kazimierza Wielkiego
1364 r. - początek działalności Akademii Krakowskiej
1385 r. - unia polsko-litewska
1386 - ślub Władysława Jagiełły z Jadwigą
4.03.1386 - Władysław Jagiełło królem
1410 r.- bitwa pod Grunwaldem
1444 r.- bitwa pod Warną i śmierć Władysława Warneńczyka
1447-1492 - lata panowania Kazimierza Jagiellończyka
1466 r. - pokój toruński
3. Ramy czasowe i tło epoki.
- Europa 476-1492 r.
- Polska X-XV w
- początkowy ustrój - feudalizm, przeobraża się później w monarchię stanową
- wysokie warstwy: rycerze i duchowieństwo
- niskie warstwy: mieszczanie i chłopi
- rycerstwo przekształca się w szlachtę
- XI - XIV - spór o władzę między papiestwem a cesarstwem
4. Uniwersalizm średniowieczny.
- jednakowy system wartości w krajach pod panowaniem papieża
- jedna religia,
- jeden język - łacina
- duchowni kształtują kulturę
- jedna idea - teocentryzm- Bóg w centrum
5. Filozofia.
- scholastyka - nurt, którego celem było tłumaczenie prawd wiary i przybliżenie ludzi do Boga na podstawie filozofii Arystotelesa.
- Augustynizm- prąd filozoficzny, którego twórcą był św. Augustyn. Uważał on, że człowiek, istota cielesno - duchowa, sytuuje się w hierarchii bytów między zwierzętami a aniołami. Toczy więc wiecznie walkę pomiędzy dobrem a złem. Jest rozdarty między Bogiem a pokusami Szatana.
- Tomizm - twórcą był św. Tomasz z Akwinu. Twierdził on, że człowiek został, stworzony przez Boga z duszą i ciałem. Oba te aspekty ludzkiej natury mają służyć zbawianiu. Człowiek został obdarowany przez Stwórcę cnotami, które mają mu służyć w walce z pokusami i pomagać w wybieraniu dobra.
- Franciszkanizm- twórcą był św. św. Franciszek z Asyżu. Głosił on miłość do ludzi i do innych stworzeń bożych - roślin i zwierząt. Jego filozofia była prosta i radosna. Uważał, że człowiek powinien żyć z umiarem i cieszyć się życiem, którym Bóg go obdarzył.
6. Średniowieczna sztuka
Styl Romański- panował od X do XII wieku. Narodził się na południu Francji. Budowano w nim głównie kościoły i klasztory. Charakteryzował się małymi, okrągłymi budowlami o niewielkich oknach i grubych murach. Powstawały najczęściej na planie krzyża łacińskiego, najpopularniejsze zdobienie to płaskorzeźba. Przykłady zabytków: klasztor w Gernrode, bazylika we Florencji, kościół pod wezwaniem św. Andrzeja w Krakowie.
Styl Gotycki- pochodził również z Francji. Panował od XII do XIV wieku. Jest to tzw. styl wielkich katedr. Charakteryzował się wysokimi, smukłymi budowlami, wąskimi wieżyczkami, ostrymi łukami. Wnętrza budowli były jasne, dzięki wysokim, zdobionym pięknymi witrażami oknom. Przykłady zabytków: katedra Notre Dame w Paryżu, Katedra w Remis, zamek w Malborku, kościół Mariacki w Krakowie.
7. Cechy średniowiecznej literatury:
- anonimowi autorzy
- postacie wyidealizowane, zgodne z panującymi wzorcami osobowymi
- funkcja dydaktyczna, pareneza
- zgodność z teocentrycznym światopoglądem epoki
