„Bogurodzica” jest najstarszą polską pieśnią, powstała na przełomie XIII i XIV wieku. Ten utwór pełnił rolę hymnu państwowego. „Lament świetokrzyski powstał u schyłku średniowiecza w XV wieku. Oba te utwory łączy to, że ich autorzy są anonimowi. W „Bogurodzicy” panuje motyw deesis. Podmiot liryczny, którym jest lud zwraca się z prośbą do Maryji i Jezusa. Matka Boska pojawia się tam jako postać majestatycza, jest adresatką modlitw. W lamencie jest zauważalny kult maryjny o nazwie doloryzm. Maryja w tym planktcie jest przeciętną kobietą. Nie ma w niej nadprzyrodzoności i utożsamia się z innymi matkami. Wizerunki maryjne przedstawione w „Bogurodzicy” i „Lamencie świetokrzyskim” różnią się od siebie.

W najstarszej polskiej pieśnii występuje podmiot liryczny zbiorowy, którym jest lud boży. Zwraca się on do Maryji i Jezusa. Wierni proszą o wstawiennictwo oraz modlą się o zbawienie i dobry żywot. W „Lamencie świetokrzyskim” to Maryja jest podmiotem lirycznym. Jej słowa są skierowane do wiernych, jej syna, anioła Gabriela oraz do innych matek. W utworze waraża swój ból i rozpacz, spowodowaną utratą syna. Maryja ostrzega, że macierzynstwo nie polega jedynie na szczęściu, ponieważ występuje w nim również cierpienie.

Maryja w „Bogurodzicy” jest postacią prawie boską. To, że jest matką syna bożego dopuszcza ją do wysłuchania modlitw.”Twego dziela Krzciciela, bożyce,
 Usłysz głosy, napełni myśli człowiecze.
 Słysz modlitwę, jąż nosimy”. Maryja jest wywyższona „Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena”.

Obraz matki bożej w „Lamencie świetokrzyskim” jest obrazem cierpiącego człowieka. „Pożałuj mię, stary, młody,
 Boć mi przyszły krwawe gody”. Występuje tam tragizm postaci i bezradność matki. Maryja nie widzi przyszłości bez swojego syna. Zwraca się do Anioła Gabriela z pretensją. „O anjele Gabryjele,
 Gdzie jest ono twe wesele”. Jest pełna żalu, że dane jej macierzynstwo zakończyło się okrutną śmiercią jej dziecka. Solidaryzuje się z innymi matkami, przekonuje, że rodzicielstwo może być pełne cierpienia.

Portrety Maryji w „Bogurodzicy” i „Lamencie świetokrzyskim” są przeciwstawne. Są to dwa różniące się od siebie obrazy tej samej postaci religijnej. Z jednej strony jest majestatycza, prawie boska osoba, do której są kierowane modlitwy, natomiast z drugiej jest nią zwyczajna kobieta, bez nadprzyrodzonych mocy, która cierpi, ponieważ jest bezradna. Różnica tych wizerunków wynika odległości czasowej powstania obu tych utwrów. „Bogurodzica” powstała dwa wieki przed „Lamentem świetokrzyskim”, który był już swoistą zapowiedzą następnej epoki, którą był renesans.