Literatura jest w stanie poruszyć wiele wątków, na które czytelnik mógł dotychczas nie zwracać uwagi. Dzięki przedstawieniu alternatywnych wizji społeczeństwa jest ona w stanie skłonić do refleksji na temat tego, czy nasza cywilizacja zmierza w dobrym kierunku. Dzieła literackie prezentują wachlarz możliwości jeśli chodzi o przedstawienie wad wspólnoty ludzkiej. 

   Utwór „Rok 1984” autorstwa George’a Orwell’a opowiada o społeczeństwie żyjącym w państwie skrajnie totalitarnym. Obywatelom zostają narzucone przez rząd poglądy, a każdy ich ruch jest stale monitorowany, aby szpiegować i karać tych, którzy spiskują przeciwko dyktatorowi — Wielkiemu Bratu. Ludność skazana jest na życie w ubogich warunkach, a partia manipuluje opinią publiczną, aby myślała, że ich stan się poprawia. Mieszkańcy Oceanii nie mogą opuścić kraju, gdyż i tak cały świat jest nieustannie w stanie wojny. Stan życia obywateli w tym utworze to ostrzeżenie dla czytelników, jeśli chodzi o to, jak może wyglądać życie po dopuszczeniu dyktatora do władzy. 

   Istotną kwestią jest tło historyczne utworu. Można stwierdzić, że w „Roku 1984”, Orwell przelał na papier swoje obawy dotyczące przyszłości Europy. Utwór został opublikowany po II Wojnie Światowej jako przestroga dla społeczeństwa w dobie znormalizowania totalitarnych ideologii. Chciał, aby czytelnicy o skrajnych poglądach sięgnęli po tę książkę i przekonali się o realiach życia w kontrolowanym państwie. Autor nie ukrywa, że jest stanowczo przeciwny skrajności ideologicznej i swoim dziełem chce skłonić do refleksji tych, którzy takową popierają. 

    W „Weselu”, którego autorem jest Stanisław Wyspiański, poeta przedstawia wizję społeczeństwa wyraźnie podzielonego. Utwór ma miejsce w dniu ślubu dwóch małżonków z różnych od siebie klas społecznych. Pan młody wywodzi się z inteligencji, a panna młoda to chłopka. Jak się okazuje, rodziny solenizantów spotykające się na balu nie są w stanie znaleźć wspólnego języka mimo panującego przekonania o zgodzie między mieszkańcami wsi i miasta. Mieszczanie nie mają pojęcia o zwyczajach i mentalności chłopów, którzy pozostają nieufni wobec inteligencji i oczekują od nich rozmów o polityce. Obie warstwy społeczne mają błędne przekonanie o sobie.

   Wyspiański sam był świadkiem tytułowej uroczystości i chciał przyczynić się do popularyzowania chłopomanii — fascynacji odległą dla inteligencji kulturą wiejską. Jak się okazało podczas wesela, miejskie społeczeństwo stygmatyzowało chłopów przez wydarzenia z rzezi galicyjskiej, a to pojęcie miało na celu zneutralizowanie napiętych stosunków. Poeta, publikując ten utwór, chciał, aby odbiorcy zwrócili uwagę na brak poczucia zjednoczenia u Polaków, co mogłoby skutkować niemożnością odzyskania niepodległości przez Polskę.

   Dzieła literackie są w stanie uświadamiać czytelników na temat istotnych wad w społeczeństwie. Mogą one wynikać z trudnego okresu wojny, która doprowadza do błędnego myślenia o słuszności ustroju totalitarnego, bądź różnic kulturowych i tła historycznego warstw społecznych. Sięgając po książkę, warto być świadomym możliwości wzbudzenia głębokiej refleksji, którą jest w stanie wywołać odpowiedni utwór.