Czym tak naprawdę jest śmierć? I w czym tkwi jej istota? Czy zakończenie ziemskiego bytowania jest jednocześnie całkowitym zakończeniem ludzkiej egzystencji? Co jest po drugiej stronie i czy strona ta w ogóle istnieje? Takie pytania od wieków zadają sobie nie tylko filozofowie i poeci, ale zwykli ludzie, pragnący zgłębić tajemnicę istnienia. Niezliczone wyobrażenia związane z życiem po śmierci, przedstawiane są nie tylko za pomocą dzieł literackich, ale także malarskich i muzycznych.
Ciekawą, a zarazem przerażającą kontynuację życia dusz ludzkich zilustrował Adam Mickiewicz w "Dziadach" cz. II, gdzie śmierć wcale nie oznaczała spokojnego bytowania w boskim raju. Poeta ukazuje czytelnikowi widma trzech kategorii mające charakter symboliczny. Najgroźniejsze z nich jest widmo złego pana. W wizji tej występuje obraz ciężkiej krzywdy chłopa pańszczyźnianego poniewieranego przez dziedzica. Dawni słudzy w postaci ptaków nocnych mszczą się za doznane krzywdy i cierpienia.
Na nieco innym szczeblu moralnym znajdują się dzieci i dziewczyna. Zjawy dzieci wyrażają prostą prawdę, że pełnię człowieczeństwa może osiągnąć tylko ten, kto poznał w życiu gorycz cierpienia, duch dziewczyny zaś uświadamia, że nie stąpając po ziemi i nie zaznając uczucia prawdziwej miłości nie jesteśmy w stanie poznać prawdziwego smaku życia.
Innym utworem poruszającym temat śmierci jest "Rybka". Ballada ta przedstawia historię wiejskiej dziewczyny uwiedzionej przez pana, a następnie okrutnie zdradzonej. Dziewczyna poczęła dziecko, które oddała w ręce zaufanego sługi, sama zaś wskoczyła do jeziora prosząc świtezianki, aby te przyjęły ją do siebie. Kobieta tonie, ale zamieniona w rybkę przepływa na brzeg jeziora, ażeby nakarmić dziecko. Przed samą śmiercią ostrzega szlachcica, aby ten nie przychodził nad jezioro, ten jednak nie posłuchał i zginał wraz z nową żoną. Karą za popełnione za życia krzywdy było zamienienie go w głaz. W fantastycznym opowiadaniu odbija się obraz nie tylko cierpienia chłopskiego, ale także uwidoczniony zostaje moralny aspekt wszystkich grzechów popełnionych na ziemi przez człowieka i odpowiedzialność za nie po śmierci.
Przedstawione utwory to jedne z wielu w romantycznych zapiskach pokazujących istotę i prawdziwą esencję bytu ludzkiego. Nie może spokojnym po śmierci być ten, kto za życia nie reprezentował ludzkich odruchów dobroci, czy jakichkolwiek innych prawd moralnych ukazujących daną postać w świetle jak najbardziej pozytywnym. Wszystkie krzywdy i grzechy popełniono na ziemskim padole należy spłacić - jeżeli nie za życia, to po śmierci, kiedy czasami jest już za późno na to, aby w pełni odkupić swoje winy. Człowiek nie znający dobroci i mający żadnych oporów przed wyrządzaniem krzywdy innym nie ma szans na to, aby kiedykolwiek naprawić to wszystko co zrobił, będąc jeszcze na ziemi. Romantyczni poeci chcieli, aby to, co zostało zawarte w utworach było nie tylko przestrogą dla żyjących, lecz zachętą do cnotliwego życia, gdyż tylko dzięki temu można liczyć na prawdziwą pośmiertną harmonię.
