Do najsłynniejszych liryków Adama Mickiewicza należą bez wątpienia "Sonety krymskie" oraz liryka "wieku męskiego".

"Sonety krymskie" tworzą cykl utworów powstałych w czasie wycieczki poety z Odessy na Krym w 1825 roku. Wydane zostały wraz z "Sonetami odeskimi" pod jednym wspólnym tytułem: "Sonety". Mickiewicz w mistrzowski sposób powiązał kunsztowną budowę sonetu z własnymi wrażeniami dotyczącymi egzotyki pejzażu. Do najpiękniejszych sonetów należą pierwszy z cyklu: "Stepy akermańskie", który wprawdzie nie jest związany z Krymem, lecz z Akermanem, ale niemniej jednak poeta umieścił go tutaj jako wstęp. Kolejne słynne sonety to: "Burza", "Bakczysaraj", "Czatyrdach", "Ajuhah". Wszystkie sonety opierają się na tej samej zasadzie konstrukcyjnej. Są to cztery strofy, z czego dwie posiadają po 4 wersy, dwie ostatnie strofy natomiast mają po 3 wersy. Część pierwsza sonetu ma charakter opisowy, część druga - refleksyjny. Tak też "Stepy akermańskie" można podzielić: strofa pierwsza zawiera opis stepów porównanych do oceanu. Według poety przestrzeń stepu jest tak niezmierzona, rozciąga się wzdłuż horyzontu niczym ocean. Druga strofa określa sytuację podmiotu lirycznego, jego położenie względem zachwycającego pejzażu.

Już mrok zapada, nigdzie drogi do kurhanu;

Patrzę w niebo, gwiazd szukam, przewodniczek łodzi;

Tam z dala błyszczy obłok? Tam jutrzenka wschodzi?

To błyszczy Dniestr, to weszła lampa Akermanu.

Przemawia przez ten opis olbrzymia samotność podmiotu, który jawi się jako człowiek pielgrzymujący, homo viator.

W kolejnej - trzeciej strofie - pojawiają się rozważania podmiotu dotyczące panującej ciszy. Jest to cisza martwa, wszechogarniająca, taka, że bohater słyszy minimalne odgłosy:

Słyszę, kędy się motyl kołysze na trawie

Jest tak cicho, że słychać najmniejszy szelest. W tej ciszy podmiot stara się wyłapać "głos z Litwy".

W takiej ciszy! - tak uch natężam ciekawie,

Ze słyszałbym głos z Litwy. - Jedźmy, nikt nie woła.

Jako niemal puenta pojawia się na końcu rozczarowanie - nikt nie woła, nikt nie tęskni, bohater wciąż jest sam na tym egzotycznym odludziu.

Bardzo interesujące jest jak Mickiewicz przekształca obrazy: step staje się w wyobraźni oceanem, wrażenia wzrokowe przekształcają się w doznania słuchowe, początkowy bohater sonetu - step zdaje się ustępować miejsca Pielgrzymowi. Podmiot liryczny przechodzi od zachwytu krajobrazem do refleksji nad własnym losem, aż do gorzkiego stwierdzenia.

Równie pięknym w swej wymowie sonetem jest utwór "Bakczysaraj". Przedmiotem opisu w pierwszych strofach staje się nie pejzaż natury, ale widok wymarłego i opustoszałego miasta - Bakczysaraju. Kiedyś stał tutaj piękny pałac z gankami i przedsionkami, cud architektury chylący się już wskutek działania czasu i zawirowań dziejowych. Wszystko niszczeje:

(...) Zmiatane czołem baszów ganki i przedsienia,

Sofy, trony potęgi, miłości schronienia

Przeskakuje sarańcza, obwija gadzina.

Jedyną rzeczą, która się uchowała jest fontanna z marmuru:

(...) To fontanna haremu, dotąd stoi cało

I perłowe łzy sącząc woła przez pustynie:

Bijąca swym źródłem fontanna zostaje uosobiona, staje się głównym bohaterem sonetu, przez "łzy" ubolewając nad losem wymarłego miasta, nad chwałą, która przeminęły. Fontanna jest również symbolem, daje świadectwo o dawnej potędze chana. W sensie uniwersalnym fontanna 'płacze" w ogóle nad losem ludzi, nad ich światem, w którym zginęły takie wartości, jak miłość, chwała, potęga.

"Gdzież jesteś, o miłości, potęgo i chwało!

Wy macie trwać na wieki, źródło szybko płynie,

O hańbo! Wyście przeszły, a źródło zostało."

Sonety krymskie w swym wydźwięku poetyckim są do siebie bardzo zbliżone, zachowują niemal ten sam schemat artystyczny: punktem wyjścia jest krajobraz lub widok miasta. Następnie na tej płaszczyźnie, niczym drugi obraz pojawiają się refleksje poety, jego rozważania i myśli.

Kolejnymi arcydziełami w kwestii liryki jest tak zwana liryka "wieku męskiego". Tu należy wymienić przede wszystkim utwory: "Snuć miłość...", "Nad wodą wielką i czystą..." oraz "Polały się łzy..."

"Snuć miłość..." to próba opisania miłości, a raczej nawet sposobu "zarażania" miłością. W kilku frazach - wyliczeniach poeta określa sposoby rozprzestrzeniania się miłości:

Snuć miłość, jak jedwabnik nić wnętrzem swym snuje,

Lać ją z serca, jak źródło wodę z wnętrza leje...

Następnie pojawia się refleksja nad potęgą miłości. Miłość bowiem rośnie w człowieku i w efekcie staje się tak wielka:

A w końcu będzie jako moc Stwórcy stworzenia.

Dzięki miłości nabierzemy takich mocy kreacyjnych jak Bóg. Ma to swoje uzasadnienie psychologiczne, zakochany człowiek bowiem, jak to się mówi, jest w stanie góry przenosić. Nie ma rzeczy niemożliwych dla zakochanego. Miłość daje mu siłę i odwagę.

Kolejny utwór " Nad wodą wielką i czystą..." zawiera refleksje na temat przemijania. Pojawiające się trzy opisy zjawisk natury ( woda jeziora, obłoki i błyskawice) stają się symbolem i świata, i nieprzemijalności poezji. Można tez utwór interpretować w kontekście życia ludzkiego: stojąca, spokojna woda w jeziorze to chwile szczęścia, idylla w naszym życiu, obłoki i błyskawice to wszelkie rozterki, dylematy.

Utwór "Polały się łzy..." jest chyba najbardziej znanym lirykiem Mickiewicza, chociażby ze względu na nowatorstwo formy. W pięciu wersach poeta zawarł cały swój życiorys. Życie podzielił na trzy części: czas beztroskiego dzieciństwa:

(...) Na me dzieciństwo sielskie, anielskie

Czas młodości pełnej ideałów, a jednocześnie pełnej braku doświadczenia, niewiedzy:

Na moją młodość górną i durną

Oraz czas wieku dojrzałego:

Na mój wiek męski, wiek klęski.

Określa lata dojrzałe w kategoriach klęski, ponieważ nie spełniły się jego marzenia, jest rozczarowany. Poeta próbuje dokonać rozliczenia ze swym życiem. W lapidarnej formie ujmuje wszystko, co najważniejsze. Przy minimum słów oddaje maksimum treści. Utwór jest nazywany wierszem - łzą. Właśnie ze względu na swą formę oraz powtarzającą się na początku i na końcu utworu formułę:

Polały się łzy me czyste, rzęsiste.

Wspomniane liryki Mickiewicz napisał w latach 1839 - 40. Prezentują się one jako małe arcydzieła sztuki poetyckiej w całej literaturze polskiej. Mickiewicz, wybitny poeta, potrafił się odnaleźć w każdym gatunku literackim, tworząc ballady, dramaty, pisma polityczne, epopeje, drobne wiersze. Na największą uwagę zasługują owe wspomniane liryki, ale jest to tylko pobieżne przedstawienie liryki Mickiewicza, która przecież jest bardzo bogata. I zasługuje na rozsmakowanie się w niej, delektowanie kunsztem poetyckim jak w przypadku sonetów, czy wchłanianie bogactwa uczuć płynących liryki "wieku męskiego".