Hymn "Czego chcesz od nas, Panie…" powstał, jak głosi tradycja, w czasie pobytu Jana Kochanowskiego w Paryżu (po spotkaniu z poetami należącymi do grupy "Plejada"). Był to pierwszy tekst napisany przez poetę w języku ojczystym. Gdy dotarł do Polski, bardzo się spodobał czytelnikom. Drukiem wydano go już w 1562 roku wraz z poematem "Zuzanna". Utwór ten stanowi przykład liryki inwokacyjnej i przyjmuje formę rozbudowanej apostrofy skierowanej do Boga. Poprzez pochwalny charakter i podniosłą tonację nawiązuje on do tradycji psalmicznej. Pieśń ta ma charakter manifestu religijnego i manifestu filozofii humanistycznej.
Obraz świata przedstawiony w pieśni:
- charakterystyczna metaforyka i liczne personifikacje podkreślające urodę przedstawionego świata;
- wszystko jest w nim uporządkowane: "biały dzień, a noc ciemna swoje czasy znają…";
- nie ma w nim miejsca na przypadkowość, każdy element rzeczywistości ma w nim swoje miejsce;
- świat ten jest doskonały, gdyż został stworzony przez Boga specjalnie dla człowieka;
- panuje w nim bezpieczeństwo i stabilność, człowiek nie musi się niczego obawiać;
- jest on piękny i powabny;
- natura jest bardzo hojna dla człowieka;
- przypomina dzieło sztuki, ideał.
Obraz Boga:
- jest to Bóg ponadwyznaniowy, nie jest Bogiem konkretnego Kościoła, lecz wszystkich ludzi; występuje wszędzie: "Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie";
- wspaniały artysta ("Deus-artifex"), architekt świata, jego twórca i budowniczy ("Demiurgos");
- "pan wszystkiego świata";
- zajęty tworzeniem, nie zapomniał nawet o najmniejszej roślince czy zwierzęciu;
- opiekuńczy, ojciec wszystkich ludzi;
- Bóg - człowiek, który zajmuje się gospodarstwem - antropomorfizacja;
- hojny i pełen miłości dawca niezmierzonych dóbr;
- niezmierzona jest jego dobroć, mądrość i doskonałość;
- ustanowił prawa, które rządzą światem i człowiekiem;
-Bóg jako Absolut - źródło wszelkiego dobra i piękna.
Człowiek wobec Boga:
- ma poczucie bliskości Boga, który go przecież stworzył, nie ma między nimi dystansu;
- jest mu wdzięczny za wszystko, czego doświadcza w życiu;
- chwali Stwórcę za hojne dary, za spokój i bezpieczeństwo;
- jest mu oddany, ufa mu bezgranicznie;
- żyje z nim w zgodzie i harmonii;
- dziękuje i prosi o dalszą opiekę;
- kocha Boga.
Utwór ten jest poematem o artyście, jakim jest Bóg, i jego dziele. Stanowi on pochwałę niewidzialnego Boga poprzez pochwałę widzialnego świata, czyli jego dzieła. Humaniści zakładali, że piękno jest najwyższym dobrem. Według nich polegało ono na proporcji i harmonii. Poeta pokazuje nam, że ten świat, w którym żyjemy, jest właśnie niezwykle piękny. Piękny, nie przez rzeczy i przedmioty, ale przez układ, jaki nadał mu Bóg. Warto zwrócić również uwagę na niezwykłą bliskość między człowiekiem i Bogiem. Jan Kochanowski bardzo daleko odszedł od średniowiecznej religijności. Człowiek nie musi już tęsknić za rajem i rezygnować ze świata, ponieważ ten raj jest właśnie na ziemi i, jak twierdzi poeta, grzechem byłoby nie korzystać z tego wszystkiego, czym nas Bóg obdarowuje. Według Kochanowskiego swoją miłość do Stwórcy najlepiej wyrażamy przez podziwianie jego dzieła i cieszenie się życiem.
Hymn "Czego chcesz od nas, Panie…" jest nie tylko manifestem religijnym, ale także manifestem renesansowego optymizmu. Poeta dzieli się z odbiorcami przekonaniem, że boska "dobroć nigdy nie ustanie". Wie doskonale, że Bóg również kocha człowieka, gdyż stworzył go na swój obraz i swoje podobieństwo. Gdyby tak nie było, to nie dałby mu tak pięknie stworzonego świata. Optymizm renesansowy wspiera się także na zaufaniu w wartość ludzkiego rozumu. Człowiek okazuje się zdolny do poznania harmonii świata i potrafi zrozumieć prawa, jakie Bóg ustanowił.
Manifest poetycki:
- poetycka parafraza Psalmu VIII z Psałterza Dawidowego;
- pierwszy tekst napisany przez Jana Kochanowskiego w języku ojczystym;
- regularny trzynastozgłoskowiec o dokładnych rymach parzystych - podkreślenie ładu i harmonii;
- animizacja i personifikacja jako zasady obrazowania;
- uogólnienia, stronienie od konkretów, np. Wiosna rodzi "rozliczne kwiatki", a "wszelkie źwierze" jest karmione przez Boga;
- nawiązania do antyku;
- piękna forma i styl;
- piękne apostrofy, metafory, epitety;
- elementy pochwalne, motywy dziękczynienia i błagania.
