Najważniejszymi tematami twórczości czarnoleskiego poety były niewątpliwie tematy dotyczące Ojczyzny, patriotyzmu, spraw krajowych. Te motywy znalazły się w dziełach tego uczonego artysty renesansu. Przykładowo:
- Fraszki:
"Na sokalskie mogiły" to fraszka, w której głównymi bohaterami są dusze zmarłych obrońców Ojczyzny. Wskazują one pozostałym obywatelom, czym tak naprawdę jest patriotyzm i co należy do zwykłych obowiązków Polaka. Kochanowski mówi w swym utworze o tym, iż śmierć w obronie Ojczyzny przynosi same zaszczyty.
- Pieśni:
V, dotycząca spustoszenia Podola - można wyczytać z niej skarżenie się i lamentację po poniesieniu klęski w walce z Tatarami, która miała miejsce w drugiej połowie XVI wieku. Widoczne są skutki takiego stanu rzeczy, jak rabowanie ziemi i ludzi (kobiet oraz dzieci) uprowadzanych przez wrogów. Autor stara się przemówić do rozumu i serca tym, którym droga jest Ojczyzna i pamięć poległych, by starali się przedsięwziąć jakieś środki i pokonać wroga. Napomina, że najważniejszy jest kraj, a nie własne dobra. Utwór ten ma smutne zakończenie, w którym poeta przerabia stare powiedzenie, mówiąc, że Polacy są niestety tak samo głupimi przed jak po poniesionych szkodach.
XII, o cnocie i prawości ludzkiej tych, co poświęcają się swemu krajowi; zapłata za taka postawę na ziemi jest wynagrodzenie boskie; zakończenie wskazuje, że tylko służba Ojczyźnie pozwala na zbawienie.
W "Odprawie posłów greckich" - Jana Kochanowskiego mamy z kolei do czynienia z kostiumem antycznym, który przenosi współczesne pisarzowi problemy na tereny trojańskiej wojny. Dramat bohaterów tkwi w ich niezdecydowaniu, co zrobić z porwaną przez Parysa-Aleksandra Heleną. Jest to typowy problem zderzenia prywaty i obowiązku publicznego. Bardzo wyraźnie widać to w słowach posła, który wróży rychła zgubę państwu, gdzie nie ma praw i sprawiedliwości, tylko chęć wzbogacenia się.
Podobieństwa pomiędzy ustrojem starożytnych państw i Polską w szesnastym wieku:
- sytuacja Polski może być potraktowana jako odbicie Troi,
- występują podobieństwa pomiędzy władcami obu krajów - niezdecydowanym Priamem i chwiejnym Zygmuntem Augustem,
- występują podobieństwa w sposobie rządzenia i formie władz - Królewską Radę Troi można porównywać z senatem rządzącym w Rzeczpospolitej
