Humanizm jest jednym z głównych i najważniejszych prądów umysłowych czasu odrodzenia. Słowo "homo" w języku łacińskim oznacza człowieka, natomiast łaciński wyraz "humanus" oznacza ludzki. Renesansowy humanizm ma swoje korzenie w twórczości antycznych myślicieli, poetów, twórców, pochodzących zarówno z Rzymu, jak i Grecji. Zakładał on odejście od założeń i idei wyznawanych w średniowieczu, na wyzwoleniu człowieka z pod jarzma kościoła. Idea ta zaczęła się we Włoszech około czternastego wieku. Włochy to państwo, które chyba najwięcej czerpało z kultury antycznej. Poeci włoscy na powrót zaczęli interesować się poezją i filozofią starożytną - inspiracje te sprawiły ogromy rozwój włoskiego renesansu. Zaczęto ponownie wywyższać studia i nauki z dziedzin humanistycznych - największy rozwój wiek XIV i XVI. Wiek XV to czas zaczynania się i rozwijania założeń renesansu na terenach innych państw (stało się tak dzięki podróżą włoskich twórców i możliwości studiowania na włoskich uniwersytetach).
Wzorce i założenia antyczne w sposób znaczący wpłynęły na założenia odrodzeniowego humanizmu. Dążono do większego usamodzielnienia człowieka, oswobodzenia go ze sztywnych, kościelnych reguł i zakazów. Starano się odkryć i zgłębić prawdę o człowieku i istocie życia w ogóle. Dążono do wszechstronnego rozwoju człowieka, który miał być patriotą, osobą wykształconą, znającą języki klasyczne (łacinę i grekę), wrażliwą na piękno, potrafiącą korzystać z uroków obcowania z przyrodą. Wzorowano się na Cyceronie, czy Platonie. Niezwykłą popularność zdobyły słowa Terencjusza - "człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce". Słowa te powtarzano na uniwersytetach w całej Europie - Pradze, Bolonii, Padwie, Królewcu, czy Krakowie. Dwoma podstawowymi filozofiami stały się stoicyzm i epikureizm.
Filozofia epikurejska zakładała, że należy postępować rozumnie, żyć tak, aby móc o sobie powiedzieć, że jest się człowiekiem cnotliwym i o czystym sumieniu. Oczywiście szczęśliwym człowiekiem był ten, który nie doświadczał problemów, ale należy pamiętać, że w sytuację cierpienia również należało znosić z godnością. Założycielem epikureizmu był Epikur, głównym wyznawcom Horacy (na którym wzorował się Jan Kochanowski). Filozofię stoicką stworzył Zenon z Kition. Powtarzał on, że człowiek w każdej sytuacji powinien zachować zdrowy rozsądek. Najważniejszy był dla niego rozum ludzki.
Odrodzenie w Polsce przypada na początek wieku XV. Za najwybitniejszych i najbardziej cenionych twórców humanizmu tego okresu uważa się: Grzegorza z Sanoka, który był arcybiskupem lwowskim, król Zygmunt I, czy wybitny Mikołaj Kopernik, następnie Stanisław Orzechowski (najwyżej cenił Cycerona), Jan Zamojski, Zygmunt II August. W literaturze największą rolę odegrali: Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Andrzej Frycz Modrzewski, Piotr Skarga, Klemens Janicki, Łukasz Górnicki, Szymon Szymonowic.
