Jan Kochanowski tworzył fraszki przez niemal całe swoje życie. Nic więc dziwnego, iż powstało ich tak dużo - liczy się ich około trzystu. Zostały one wydane jeszcze przed śmiercią samego poety (krótko przed śmiercią) w 1584 roku. Wydane zostały w drukarni Łazarzowej w Krakowie. Są to chyba najpopularniejsze utwory Kochanowskiego, gdyż już na samym początku ich poczytność była tak duża, że pojawiały się kolejne wydania fraszek.

Co to w ogóle jest fraszka?

- to krótki, zwięzły utwór poetycki, który z założenia jest humorystyczny, żartobliwy, ironiczny. Jego konstrukcja opiera się na jakimś dowcipnym wydarzeniu, albo wadzie ludzkiej. Nazwa takiego utworu, pochodzi z języka włoskiego - "frasca" - słowo to oznaczało głupstewko, drobiazg. Tworzył je nie tylko Jan Kochanowski. Pisał je również Mikołaj Rej - utwory te nazywają się figliki, ale opierają się na takiej samej konstrukcji.

Omawiane utwory charakteryzują się różnorodnością i barwnością tematyczną:

  • różnorodność tematyczna - opisywanie ludzi z otoczenia poety, śmieszne wydarzenia, sytuacje, utwory prezentujące obyczajowość, odnośniki autobiograficzne, refleksje na temat własnej poezji i zadań poety, przemyślenia filozoficzne.
  • fraszki ironiczne, żartobliwe, satyryczne, ale również poważniejsze i refleksyjne.
  • budowa - zazwyczaj krótkie, kilku wersowe.

Fraszki przypominały antyczne epigramaty.

Ważna była pointa zawarta w każdym utworze.

Fraszki posiadały rymy - najczęściej żeńskie, parzyste.

Fraszki, które przedstawiały poglądy Jana Kochanowskiego na swoją poezję, życie, na to co mógł zaobserwować:

"Na swoje księgi" - poeta dochodzi do wniosku, że źródłem szczęścia każdego człowieka jest śmiech i radość. Uznaje się ten utwór za programową fraszkę. Powie: "Nie dbają papiery/ O przemożne bohatery", a później "Ale pieśni, ale żarty/ Zwykły zbierać moje karty"). Fraszka jest niestroficzna, posiada osiem wersów.

"Do fraszek" - poeta chwali swoje fraszki, mówi: "Fraszki nieprzepłacone, wdzięczne ..."). Z założenia fraszki mają śmieszyć, dlatego mało kto zwraca uwagę, że mają one głębszy sens, dają do myślenia. Fraszki poruszają i sięgają również do tematów starożytnych - pojawia się motyw fortuny, Dedala, nici Ariadny...

"Do Mikołaja Firleja" - poeta, oczywiście satyrycznie, wyjaśnia "lekkość" tematyczną i formalną fraszek. Pojawiają się w niej słowa: " ...bo ma być stateczny / Sam poeta, rym czasem ujdzie i wszeteczny".

"O żywicie ludzkim" - Kochanowski sięga do założeń stoicyzmu. W utworze tym poeta sięga po figurę zbiorowego podmiotu lirycznego. Mowa jest również o tym, że wszystko na tym świecie przemija - "Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy, / Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy". Utwór zawiera również pointe, każdy wers ma po jedenaście sylab, częste są powtórzenia.

"Ku muzom" - poeta zwraca się do Muz, aby pomogły mu zachować pamięć o jego utworach w świadomości potomnych. Prosi je: " ... niech ze mną za raz me rymy nie giną / Ale kiedy ja umrę, ony niechaj słyną!". Pojawiają się oczywiście inspiracje antykiem (tytułowe Muzy, czy rosa ippokreńska).

"Na fraszki" - Kochanowski wylicza jakie uciechy i radości mogą spotkać człowieka na dworze - libacje alkoholowe, pijaństwo, flirty, miłosne gry. Na samym końcu fraszki pojawia się interesujące zdanie: "Wy tedy, co kto lubi, moi towarzysze, / Pijcie , grajcie, kochajcie - Jan niech fraszki pisze!" Fraszka zaczyna się od retorycznego pytania. Podmiot liryczny wypowiada się na w liczbie pojedynczej.

"Na lipę" - utwór opowiadający o tym, jak Kochanowski postrzegał kontakt człowieka z naturą, jakie widział korzyści z życia na wsi. Głównym bohaterem fraszki jest lipa - posiada ona cechy ludzkie, dlatego zachęca strudzonego wędrowca, aby zechciał odpocząć w jej cieniu. Fraszka nawiązuje do filozofii epikurejskiej. Zawiera dużą ilość środków artystycznych - epitetów: "wonne cienie", "słodki sen", czy "chłodne wiatry", "pracowite pszczoły".

"Do gór i lasów" - fraszka autobiograficzna, poeta opowiada o swoim życiu. Od najmłodszych lat, aż do teraz. Przypomina sobie swoje młode lata, kiedy podróżował, zwiedzał inne kraje. Lata studiów, przebywania na dworach. Na końcu fraszki umieszczone są następujące słowa: "Śrebrne w głowie nici, / A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci".

"Na zdrowie" - jest to utwór wyjątkowy, jako jedyny napisany pięciozgłoskowcem. Kochanowski przypomina, że najważniejsze jest zdrowie. Ale często zdarza się, że ludzie zupełnie tego nie doceniają i koncentrują się wyłącznie na korzyściach materialnych.

"Na sokolskie mogiły" - fraszka ujęta jest w formie napisu pojawiającego się na nagrobkach, ludzi, którzy zginęli w bitwie pod Sokołem w 1519 roku. Bitwa ta toczona była z Tatarami. Podmiot liryczny fraszki wypowiada się w formie zbiorowej.

"O miłości" - utwór mówiący o najwspanialszym uczuciu jakie może spotkać człowieka. Kochanowski mówi, że miłość jest w życiu niezwykle ważna.