Odrodzenie

1. Terminy

Są dwie nazwy epoki: renesans i odrodzenie, używane zamiennie. Świadomie pojęcia renesansu użyto dopiero w XIX wieku. Pochodzi ono od słowa "renaissance", co znaczy właśnie odrodzenie. Tym pojęciem określamy kierunki w kulturze, które sprzyjały odnowieniu się starożytności i wszystkich jej osiągnięć w różnych dziedzinach- sztuce, literaturze; ale też zwróciły uwagę na człowieka i możliwości jego wszechstronnego rozwoju.

2. Ramy czasowe

We Włoszech rozpoczął się renesans w XIV wieku i trwał do początku XVI stulecia. W Polsce i Europie rozwijał się on przez XVI wiek i zakończył się w latach trzydziestych XVII wieku.

3. Nowe kierunki, kształtujące światopogląd

Najważniejszym kierunkiem był oczywiście humanizm, który jest prądem umysłowym, rozwijającym ideę wszechstronnego i pełnego obrazu ludzkości. Hasłem humanistów była sentencja, której autorem był Terencjusz: "Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce". Skupiali się oni przede wszystkim na życiu doczesnym człowieka, które pełne jest wartości i tradycji, z której może on czerpać. Humanizm skłaniał się podziwianiu i naśladowaniu piękna przyrody.

Drugim jest reformacja, czyli ruch religijny, który koncentrował się na indywidualnych interpretacjach Biblii, zamiast przyjmować tę, narzuconą przez Kościół. Do najważniejszych reformatorów zaliczamy Marcina Lutra z Niemiec, Jana Husa z Czech i Jana Kalwina ze Szwajcarii.

Kolejnym kierunkiem jest antropocentryzm, związany z humanizmem; umieszcza on w centrum świata człowieka i nim się interesuje.

Irenizm jest z kolei postawą, która proponuje pokój między odmiennymi wyznaniami, który można osiągnąć dzięki ustępstwom doktrynalnym i dyplomatycznego rozwiązywania sporów.

Filozoficznymi prądami są:

poglądy epikurejskie, które skupiają uwagą na przyjemność doczesną jako drogę do osiągnięcia szczęścia;

poglądy stoickie, które dają prymat cnocie i umiarowi w dążeniu do wewnętrznej harmonii i szczęścia;

poglądy neoplatońskie, które są wynikiem połączenia starożytnej idei jedności z duchem chrześcijańskim.

4. Główni twórcy dzieł literackich

Epoka renesansu jest czasem wielkich nazwisk w literaturze. Należy wiec zapamiętać nazwiska Włochów:

Dantego Alighieri ("Boska Komedia");

Francesco Petrarki ("Zbiór pieśni");

Giovanniego Boccaccio ("Dekameron");

Niccolo Machiavelliego ("Książę");

Giovanni Pico della Mirandoli (" Mowa o godności człowieka");

Godne zapamiętania jest nazwisko Erazma z Rotterdamu, autora "Pochwały głupoty", a także dwóch humanistów angielskich: Tomasza More'a, autora "Utopii" i Williama Szekspira, dramatopisarza. Napisał on "Hamleta", "Makbeta", "Sen nocy letniej", "Romeo i Julię", "Króla Leara" "Otello".

W Hiszpanii w późnym renesansie tworzył Miguel de Cervantes, autor "Don Kichota".

W Polsce za najważniejszych i najbardziej wpływowych humanistów uważa się Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Klemensa Janickiego, Łukasza Górnickiego, Szymona Szymonowica, Mikołaja Sęp Szarzyńskiego, Biernata z Lublina. Sławnymi publicystami byli Piotr Skarga ("Kazania sejmowe") i Andrzej Frycz Modrzewski ( "O poprawie Rzeczpospolitej").

W czasie renesansu żył też genialny astronom Mikołaj Kopernik, który wydał "O obrotach sfer niebieskich".