"Monachomachia czyli wojna mnichów" Ignacego Krasickiego jest poematem heroikomicznym.

Termin ten jest przypisany utworom poetyckim, które parodiują eposy bohaterskie. Utwór opiera się na połączeniu podniosłego stylu wypowiedzi z błahą, przyziemną tematyką co tworzy efekt komiczny. Gatunek ten rozwijał się szczególnie w oświeceniu, a za jego pierwszego przedstawiciela można uznać Batrachomyomachię Źródłem komizmu jest zestawienie heroicznych bojów, ważkich problemów z bardzo miernymi , często śmiesznymi postaciami, które biorą w nich udział. Utwór Krasickiego opowiada w sześciu pieśniach o sporze między dwoma zakonami: dominikanów i karmelitów. Spór wywołuje Jędza, ale nie wiadomo co jest jego istotną przyczyną. Spór ten stał się okazją do stworzenia satyrycznego obrazu życia "świętych próżniaków". Postacie zakonników wzbudzają wesołość swoim wyglądem i zachowaniem. Dysputa, na którą dominikanie wyzywają karmelitów , przeradza się w bójkę na pięści, kufle a nawet święte księgi. Ojciec Hilary ostrzega przed walką na kufle z dominikanami, mówiąc: "Pijemy my dobrze, ale lepiej oni ". Ojciec Elizeusz mówi: "Trzeba się uczyć, upłynął wiek złoty". Pieśń piąta wprowadza nas w zajadłą walkę mnichów, w której:

"Lecą sandały i trepki i pasy,

Wrzawa powszechna przeraża i głuszy."

Każdy walczy oddzielnie, na kufle, różańce, księgi i kropidła. Ojciec Hijacynt mówi:

"Chciałby uniknąć bitwy z całej duszy,

(...) Już się wymykał- wtem kuflem od wina

Legł z sławnej ręki ojca Zefiryna."

Ojciec Gaudenty z zajadłością rzucił się na wroga:

"Żadnemu z ojców, z braci nie przebaczył...

(...) Już był wyciskał talerze i szklanki,

Pękły i kufle na łbach hartowanych.

(...) Porwał natychmiast księgę zza firanki

(...) Nią się zakłada, pędzi poza szranki

Rycerzów długą bitwą zmordowanych."

Wreszcie ksiądz prałat nakazuje wznieść na pole bitwy wielki puchar wina, który ostudził animusze i uspokoił walczących:

"A gdy się puchar coraz zbliżać raczył,

Krzyknęli: "Zgoda ! - I wojny siedlisko

W punkcie dzban miejscem pokoju oznaczył."

W ostatnich słowach autor zwraca się do przeora, polecając mu swój utwór:

"Czytaj i pozwól , niech czytają twoi,

Niech się z nich każdy niewinnie rozśmieje.

Żaden nagany sobie nie przyswoi,

Nicht się nie zgorszy, mam pewną nadzieją."

Utwór wymierzony był w polskie klasztory, których było mnóstwo, a które były siedliskiem ciemnoty i nieróbstwa. W okresie , kiedy Komisja Edukacji Narodowej dokonywała reformy szkolnictwa, dzieło Krasickiego było ważnym narzędziem w rękach zwolenników postępu. Poemat Krasickiego przyszedł z pomocą w walce z ciemnotą, utrzymywaną w dużym stopniu przez szkolnictwo zakonne. Satyra na życie klasztorne podważyła w świadomości społecznej jedną z najpoważniejszych instytucji kościoła.

"Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza przyniósł obraz Polski szlacheckiej doby napoleońskiej. Autor scharakteryzował ówczesną szlachtę, doceniając jej patriotyzm oraz przywiązanie do tradycji. W księdze IX opisane zostało przybycie do Soplicowa batalionu Moskali. Rosjanie bez oporu wiążą szlachtę zaściankową, zwracając wolność ich więźniom. W obronie Telimeny Tadeusz wymierza policzek majorowi Płutowi. Wybucha kłótnia między nimi i Tadeusz strzela do majora ze strzelby Robaka. Wystrzał staje się sygnałem do rozpoczęcia bitwy. Soplicowie uwalniają Dobrzyńskich i zjednoczeni staja do walki z Moskalami. W niepamięć idą wszystkie szlacheckie porachunki. Szlachta dzielnie walczy, ksiądz Robak ratuje życie Hrabiemu, a sam zostaje ciężko ranny.

Akcja utworu Mickiewicza dzieje się na Litwie we wsi Soplicowo w roku 1811 i 1812, kiedy to Polska czekała na wkroczenie wojsk Napoleona. Zagadnienie walki narodowowyzwoleńczej skupione jest wokół postaci Napoleona. "Pan Tadeusz" jest księgą patriotyzmu, Mickiewicz umieścił akcję utworu w okresie przygotowań Napoleona do wojny z Moskwą oraz przemarszu jego wojsk przez Litwę, kiedy to Polacy mieli nadzieję na odzyskanie niepodległości i łączyli ją ze sztandarami Napoleona. Autor ukazał patriotyzm księdza Robaka, obraz walki narodowowyzwoleńczej. Jacek Soplica przemienił się w księdza Robaka, starając się odpokutować za zbrodnię , uciekł z kraju, wstąpił do zakonu. Pozbył się przywar szlacheckich, stał się skromny, pokorny i anonimowy. Wstąpił do Legionów Dąbrowskiego, brał udział w walkach napoleońskich , pod Hohenlinden, Jeną i Samosierą. Wrócił na Litwę, aby organizować powstanie, którego celem było usunięcie Moskali z Litwy.

"Pan Tadeusz" jest realistycznym obrazem ówczesnej Polski szlacheckiej. Dzieło zostało pisane od 1832 roku, z pewnymi przerwami , drukiem utwór ukazał się w Paryżu w 1834 roku. Geneza utworu została wyjaśniona przez samego poetę w "Epilogu". Mickiewicz był rozczarowany do emigracji z powodu jej kłótni, sporów i intryg, tęsknił za ojczyzną, czego wyrazem jest inwokacja. Praca nad utworem była dla niego ucieczką od sporów emigracyjnych i chwilą powrotu do swojego kraju:

"Kraj lat dziecinnych ! On zawsze zostanie

Święty i czysty jak pierwsze kochanie."