Twórcy literatury niemal każdej epoki wykorzystywali motyw domu. Nie traktowali oni jednak domu jako budynku, nie liczyły się puste ściany, dom staje się symbolem, pod którym kryje się wiele znaczeń. Dom to przestrzeń życiowa, to poczucie bezpieczeństwa, spokoju, a także własnej tożsamości. Utwory wielu epok zawierają bardzo rozmaite kreacje domu i rodziny. Dom jest miejscem, w którym człowiek dorasta, jest kolebką młodości. To tam przeżywamy chwile radosne i smutne, tam także jesteśmy wychowywani na obywateli odpowiedzialnych i świadomych. Mówiąc o domu, mamy na myśli takie skojarzenia jak: spokój, bezpieczeństwo, harmonia, zaufanie, życzliwość, opieka. Dom jest także schronieniem, azylem, gdzie czujemy się wspaniale. Bywa jednak, iż takie odczucia nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości. Dla twórców dom i rodzina ucieleśnia najwyższe dobro. Przestrzeń domu postrzegana przez wszystkich tak samo. Dom dla każdego może oznaczać coś innego, zawsze powinien jednak być to kąt, gdzie możemy poczuć wesołą, rodzinną atmosferę. Dom - rodzina czy też dom - ojczyzna jest zawsze bliskim nam miejscem. Ppotwierdza to staropolskie przysłowie: "Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej".
Dom, to ważny element układanki, jaką jest życie. Niestety często bywa tak, że to dobro doceniamy dopiero wtedy, gdy go stracimy: "…ile cię trzeba cenić/ ten tylko się dowie/ kto cię stracił".
Pierwszym utworem, do którego się odwołam i w którym wykorzystany został motyw domu, jest "Odyseja" Homera. Odyseusz, główny bohater, przez wiele lat swej tułaczki miał jeden cel - rodzinną Itakę, do której chciał powrócić. Mityczny Odyseusz uważał dom za najwyższą wartość. Uroku domu nie mogły przyćmić ani wdzięki Kirke, ani skrzydlate okręty Feaków, czy też ich cudowne pałace. Odyseuszowi udało się oprzeć urokowi pozostania w objęciach niezwykłych kobiet i w urządzonych z przepychem domach władców. Bohater nieustannie dążył do swego domu. Odys był wcześniej królem Itaki, rządził jak mądry i rozważny władca, mieszkał wraz z ukochaną żoną, synem Telemachem i ojcem. Spokój króla Odyseusza został przerwany przez wojnę trojańską, gdyż król musiał na nią wyruszyć. To przebiegłość i spryt bohatera (wymyślił podstęp z koniem trojańskim) umożliwiły zdobycie Troi. Podczas drogi powrotnej do domu Odys uśmiercił jednookiego Cyklopa, który był synem Posejdona, przez co bóg ukarał go wieloletnią tułaczką. Wędrował przez dziesięć lat i doświadczył wielu przygód, wzruszył swoją opowieścią Feaków. Gdy płynął tratwą do domu, natrafił na burzę, którą zesłał Posejdon, Odys cudem uszedł z życiem i dotarł na wyspę Feaków. Ci postanowili pomóc mu w drodze powrotnej do domu, do Itaki. Po powrocie do domu nikt go nie rozpoznał. W tym czasie odbywał się tam konkurs, w którym nagrodą była ręka żony Odysa. Zalotnicy zostali pokonani przez Odyseusza, a po swym zwycięstwie bliscy w końcu rozpoznali wyczekiwanego męża, ojca i władcę. Po długiej tułaczce nadszedł czas, kiedy Odys mógł cieszyć się szczęściem domowego ogniska. "Odyseja" to nie tylko opis niesamowitych przygód Odyseusza, ale jest to także wspaniały pomnik, na którym zostały postawione takie wartości jak dom i rodzina - najwyższe wartości dla człowieka. Tęsknota za domem i miłość do rodzinny dodawała mu przez cały czas odwagi i sił, właśnie dzięki temu udało mu się powrócić. Dom dla Homera to upragnione miejsce, za którym zawsze się tęskni.
Ogromna część twórczości autora z Czarnolasu - Jana Kochanowskiego skupiona jest wokół motywu domu. Siedzibą poety był Czarnolas i to miejsce było dla autora symbolem domu. Sposób postrzegania rodzinnego gniazda zawarł poeta we fraszce "Na dom w Czarnolesie". Poeta wychwala swoje życie rodzinne, a także swoją ojczyznę. Spokój i cisza są dla niego ważniejsze, aniżeli zabawy na arystokratycznych salonach obijanych złotogłowiem. Skromne życie jest o wiele bliższe ideałowi życia rodzinnego według poety, niż życie światowe wiedzione pośród eleganckich murów europejskich stolic kultury i sztuki. Choć poeta zakosztował takiego życia w trakcie częstych podróży, to nie znalazł w nim prawdziwego uroku. Jednakże ukochany dom w Czarnolesie był dla Kochanowskiego spełnieniem marzeń i snów. Podmiot liryczny jest przekonany, że spokojny i unormowany styl życia jest zaczątkiem spokojnej starości, zapewnia także równowagę wewnętrzną. Radość może zostać szybko zakłócona przez utratę bliskiej osoby, czego wyraz dał poeta, pisząc cykl trenów. Śmierć córki Urszulki sprowadziła do jego domu smutek, ból, rozpacz i pustkę. Twórczość Kochanowskiego ukazuje dom rodzinny jako arkadię, miejsce prawie idealne. Dom jest także bezpiecznym schronieniem przed całym złem świata. W swym domu człowiek możne doznać prawdziwego szczęścia i wytchnienia. Kochanowskiemu właśnie schronienie we własnym domu dawało spokój i natchnienie konieczne, by tworzyć.
Motyw domu został również zawarty w epopei pt. "Pan Tadeusz". Soplicowski dwór to oaza polskości, to tam mieszkańcy troszczą się o polskie tradycje i zwyczaje, stoją na straży swojej tożsamości narodowej. Cechą Polaków, najbardziej cenioną przez Mickiewicza jest staropolska gościnność. Gospodarz - Sędzie bardzo troszczy się o to, by domownicy zachowywali wszystkie tradycje, by panował porządek, życzliwość i harmonia. Widoczne jest to szczególnie w czasie uczty, gdy gospodarz troszczy się, by każdy zajął wyznaczone i odpowiednie dla niego miejsce, staropolskim zwyczajem odbywają się także polowania i grzybobrania. Sędzia wyznaje taką zasadę:
"tym ładem(...) domy i narody słyną, z jego upadkiem domy i narody giną". Na ścianach dworku wiszą portrety ukazujące bohaterów narodowych takich jak: Kościuszko czy Rejtan, jest także obraz, na którym uwieczniona została bitwa pod Racławicami. Polskość odbija się także w sprzętach codziennego użytku, stary zegar o pełnej godzinie wygrywa rytmicznie mazurek Dąbrowskiego, na serwisie rodowym, którego używano od święta, przedstawione były historie polskich sejmików. Porządek w Soplicowie jest wyznaczany poprzez rytm natury: wschód i zachód słońca określają czas rozpoczęcia dnia i moment udania się na wieczorny odpoczynek - taki ład nie może zostać przez nic zachwiany. Głębokie przywiązanie do wszelkich przejawów tradycji wykazują Wojski, który jest strażnikiem myśliwskiej etykiety oraz Sędzia, który wygłosił najsłynniejszą naukę o grzeczności. Wspomnienia z kraju lat dziecinnych zamieszczone w epopei "Pan Tadeusz" dodawały otuchy emigrantom polskim, którzy musieli wiele lat przebywać poza granicami swego kraju. Ta epopeja to wyraz miłości autora do ojczyzny oraz jego tęsknoty za domem.
Swoistą troskę o dom wykreowała w utworze "Moralnośc Pani Dulskiej Gabriela Zapolska. Pani domu dba o "dobre imię" swego domu, troszczy się także o syna Zbyszka, jednakże jej miłość wydaje się być toksyczna, gdyż Dulska gotowa jest zrobić wszystko, co konieczne, byle tylko nie dowiedział się o tym nikt z zewnątrz, bo: "na to mamy cztery ściany i sufit, by swoje brudy prać w domu". Głównym celem Anieli Dulskiej jest to, by uniknąć skandalu, by ludzie nie wzięli jej na języki, dlatego też wyrzuca z mieszkania lokatorkę, która próbowała popełnić samobójstwo, pozbywa się także Hanki, gdyż z tą służącą ma romans jej syn. Dla gospodyni na pierwszym miejscu jest pieniądz, brakuje zaś w rodzinie wzajemnego zrozumienia, prawdziwej troski i miłości. Od nazwiska głównej bohaterki utworzono termin "dulszczyzna", który oznacza moralność na pokaz, zakłamanie, stwarzanie pozorów i obłudę.
"Ja was wszystkich nienawidzę i siebie razem z wami" - mówi Zbyszko, jest on nieszczęśliwy, nie potrafi mieszkać w takim zakłamanym środowisku. Jego siostra Hesia jest bystra, ale też cyniczna jak na swój wiek. Zupełnie inną osobą jest młodsza córka Dulskich - Mela, jest ona bardzo naiwna. Wygląd salonu pani Dulskiej obnaża brak poczucia estetyki właścicielki, jest on pełen kiczowatych przedmiotów, co ukazujące skąpstwo i bezguście właścicielki domu. W gospodyni najbardziej uderza jej dwulicowość, ma ona dwa oblicza - jedno jest na pokaz, to można pokazać obcym, zaś druga twarz przeznaczona jest tylko dla domowników, trudno się jednak oprzeć wrażeniu, że to jej prawdziwe oblicze. Jedna z wersji pani Dulskiej to kobieta szanowana, uczciwa, troskliwa, a także pobożna. Jest wzorem żony i matki. Drugie oblicze, sprytnie skrywane przed światem, ukazuje ją jako tyrana. Dulska zdominowała wszystkich domowników, mężowi wydziela dzienne porcje papierosów i pieniędzy, córkom każe, by kurczyły się w tramwajach i wydawały się mniejsze, gdyż wtedy mają prawo do ulgowych biletów. Zachowanie rodziców wywiera negatywny wpływ na ich dzieci, one zaczynają się zachowywać podobnie, bo innych wartości im nie wpojono.
Posiadanie domu jest bardzo ważne w życiu każdego z nas. Dom nie jest jednak tylko określoną przestrzenią, w której się mieszka, to przede wszystkim przestrzeń, w której kształtujemy swoją osobowość, swoją hierarchię wartości, a także swój światopogląd i relacje z innymi. To atmosfera domu rodzinnego wpływa na to, czy jesteśmy dobrymi ludźmi, czy wręcz przeciwnie. Dom może także być przyczyną naszych nieszczęść, może być źródłem negatywnych przeżyć i doznań. Chociaż życie prowadzi nas wieloma ścieżkami, to najczęściej powracamy do domu, stanowiącego nasze miejsce na ziemi. Moim zdaniem pisarze wplatając w swe utwory motyw domu, chcieli przypomnieć nam o wartości domu rodzinnego.
