Autorem powieści "Faraon" jest Bolesław Prus, żyjący w latach 1847- 1912. Zafascynowany starożytnym Egiptem stworzył on swoją jedyną powieść historyczną. W 1987 roku powstał więc "Faraon". Wtedy to rozpoczęła się era odkryć i wielkie zainteresowanie całej Europy historią tego państwa. Do wyprawy Napoleona pod piramidy właściwie niewiele wiedziano o Egipcie, wszelkie informacje były przede wszystkim legendami, baśniami, opowiadaniami przekazywanymi z ust do ust. Bolesław Prus tworzył w epoce pozytywizmu, kiedy zadaniem pisarzy było dawać nadzieję na odzyskanie niepodległości, pobudzać do pracy u podstaw i pracy organicznej. Autor powinien zgodnie z ideami epoki ukazywać wady systemu, błędy jednostek, pomyłki władzy i pokazywać możliwe drogi ku naprawie wszelkich błędów. Pisarz powinien propagować odpowiednie typy zachowań, aby dawać przykład społeczeństwu.
"Faraon" jest powieścią historiozoficzno- polityczną. Fabuła opiera się na walce o władzę, pomiędzy młodym faraonem Ramzesem XIII a kastą kapłańską. Władca próbuje umniejszyć wpływy oligarchii, chce wprowadzić wiele reform, które mają pomóc państwu. Egipt przedstawiony jest jako kraj z ogromnymi problemami finansowymi, w którym żyją bardzo biedni, zaczynający się buntować chłopi, a obok nich bogaci i wpływowi kapłani, którzy sprawują rzeczywisty dozór nad krajem. Państwo chyli się ku upadkowi. Młody władca widzi, że kapłani decydują nie tylko o losie państwa ale i faraonów. Stara się więc walczyć, szuka poparcia w szlachcie, niższych urzędnikach i kapłanach, którzy są wobec niego lojalni. Aby poprawić stan skarbca planuje wojnę z Asyrią.
W powieści Bolesława Prusa bohater ponosi klęskę. Ma na nią wpływ wiele przyczyn. Faraon był lekkomyślny, porywczy, kapłani przebiegli i obeznani politycznie. Poza tym do klęski przyczynił się autorytet religii, który jest niezwykle ważny w przypadku prostych ludzi. Ramzes poniósł porażkę, jednak jego program reform został wdrożony w życie przez kolejnego władcę, ponieważ reformy okazały się niezwykle potrzebne państwu i bardzo rozważne.
Idea Ramzesa XIII zwyciężyła. Można ją porównać do działań rewolucyjnych. Klęska bohatera powoduje wdrożenie reform, pomimo ofiar widać efekty. Opowieść o Ramzesie nawiązuje do narodu Polskiego. Jest on również oparty na tradycji i kulturze. W powieści można znaleźć postulaty pozytywistyczne: idee marksistowskie, przekonanie, że religia jest opium dla ludu, kapłani mogą wiele zmienić, mają ogromną władzę. Zacofany lud nie myśli racjonalnie, wszystkie sprawy widzi przez pryzmat kościoła, obowiązkowa jest praca u podstaw, asymilacja Żydów, religia natomiast powinna odciąć się od władzy.
W "Faraonie" historia służy za tło dla ukazanych wydarzeń, w przeciwieństwie do "Ogniem i mieczem". Na tle historycznym ukazane są uniwersalne problemy. Autor nawiązuje do staroegipskiej kroniki, relacjonując wydarzenia z perspektywy XIX wieku. W utworze można przeczytać o obrzędach, uroczystościach, architekturze, czy strojach obowiązujących w państwie. Prus zadbał o rekonstrukcję kultury starożytnego Egiptu. Jego postacie i konflikty mają uniwersalny charakter, mogą odnosić się do dowolnego miejsca i czasu. Ten uniwersalizm umniejsza rolę historii w "Faraonie". Postacie i konflikty nie powinny być rozpatrywane w miejscu czy czasie, w którym je autor opisał. Czytelnik powinien zwrócić uwagę na ich przesłanie a nie na tło historyczne, ponieważ ono nadaje jedynie barwę utworowi. W dziele nie ma całkowitej poprawności historycznej. Sam Egipt był znany z legend i opowieści, a książka oparta jest na fascynacji tym państwem. Można również znaleźć w utworze fałszerstwa historyczne.
Celem Prusa było stworzenie podniosłego i patetycznego dzieła, poruszającego uniwersalne problemy. Historia w powieści miała służyć jako tło dla lepszego zilustrowania przekazu autora. W "Faraonie" Bolesław Prus przedstawia i analizuje procesy historyczno- polityczne, co różni tę powieść od klasycznej powieści historycznej, gdzie walka polityczna opiera się na starciu osobistych ambicji. Prus wnikliwie wszystko opisuje. Z intryg stworzonych przez kapłanów, z podstępów, czy postaci faraona można odczytać głęboką analizę psychologiczną. Autor analizuje nie tylko czyny, ale również powody, które do nich doprowadziły. Bardzo ważny jest wewnętrzny monolog bohatera. Prus opisuje państwo jako instytucję, która ma osobną logikę działania. Jednostka zbytnio ambitna nie może zostać dopuszczona do władzy.
