Oświecenie to okres bardzo zróżnicowany ideowo, którego charakteryzują trzy główne prądy: klasycyzm, rokoko i sentymentalizm. Miała to być światło, które rozświetli mroczne i mistyczne czasy baroku. Zaczęto przywiązywać ogromną wagę do rozumu i logicznego myślenia, zapoczątkowano rozwój kapitalizmu.
W Europie oświecenie było epoką myślicieli, wybitnych filozofów (Kant, który uznawał oświecenie za wyjście z niepełnoletności), przewrotów i reform, ludzie zaczynają domagać się szanowania swoich praw i wyznań (Walter: "Mimo iż się z tobą nie zgadzam zawsze będę bronił twojego prawa do własnego zdania").
Jest to okres licznych wynalazków: maszyna parowa - J. Watt, pierwszy lot balonem. W nauce również dokonano rewolucyjnych odkryć: Newton - fizyka, Leibniz - matematyka. W Holandii zbudowano pierwszą giełdę. Taka różnorodność spowodowała, że w Europie Zachodniej zapanował dziwna moda. Mianowicie, mimo popularyzacji logicznego myślenia, kobiety ubierały suknie w kształcie koła, nakładały na twarz ogromne ilości pudru (można się o tym przekonać patrząc na portret markizy De Pompadour), działał Markiz De Sade, który miał bardzo dziwne upodobania, od których pochodzi pojęcie sadyzmu oraz żył wówczas słynny podrywacz i uwodziciel kobiet, czyli Casanova.
Charakter oświecenia w Polsce był zupełnie inny niż w Europie zachodniej. Wynikało to z odmiennej sytuacji politycznej i gospodarczej kraju. Ze względu na dużą role rozumu zaczęto dostrzegać coraz częściej mierne wykształcenie obywateli, a w szczególności szlachty i zaczęły się działania zmierzające do zmiany sytuacji w edukacji młodzieży: utworzono świeckie szkoły - Collegium Nobilium Konarskiego, Szkołę Rycerską i Komisję Edukacji Narodowej, która dokonać miała reformy w Akademii Wileńskiej i Krakowskiej. Rozkwitło polskie czasopiśmiennictwo. Wydawano jedno z popularniejszych pism, czyli "Monitor", król objął mecenat nad kultura i sztuką, m.in. organizował słynne obiady czwartkowe. Nastąpił także rozwój publicystyki - Kołłątaj, Staszic, Jezierski. powstawało mnóstwo traktatów opisujących sytuację w Polsce. Najważniejszą rolę odegrał Sejm Wielki, który doprowadził do uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Szczególnie dużo uwagi przykładano do sprawy edukacji obywateli. Tym problemem zajmowała się równie często literatura, mająca charakter dydaktyczno - moralizatorski (bajki, satyry). Jednak nie wszyscy w Polsce przejmowali się złą sytuacją i tkwili w zapatrzeniu w zachodnie kraje, co spotkało się tez z krytyką (np. kosmopolita w "Powrocie posła" w osobie Szarmanckiego i Starościny, którzy są przedstawieni w bardzo złym świetle).
Moim zdaniem nie da się powiedzieć jednoznacznie, czy w Polsce w XVIII wieku było tak jak w innych krajach w tym okresie. Na pewno polskie oświecenie było inne, oryginalne, różniące się od tego w Europie zachodniej. Wynikało to z sytuacji politycznej w naszym kraju. Jednak hasła, idee i poglądy były wszędzie takie same - rozum i logika przodują.
