Etos rycerski - definicja

Etos rycerski to zespół zasad i wartości, pożądanych zachowań i cech, jakimi powinien odznaczać się idealny przedstawiciel stanu rycerskiego. Etos rycerski wraz z określonymi wyznacznikami ukształtował się w średniowieczu, kiedy wyodrębniła się rycerska warstwa społeczna oraz jej kultura i obyczaje. Ideał wojownika zgodny z etosem rycerskim był jednym z głównych wzorców parenetycznych wieków średnich.

Etos rycerski - cechy i wyznaczniki

- najwyższą wartością etosu rycerskiego był honor zarówno na polu bitwy (przestrzeganie zasad równej walki, walka twarzą w twarz, nieuciekanie się do podstępów), jak i w stosunkach z ludźmi (np. dotrzymywanie danego słowa)

- odwaga, gotowość do poniesienia śmierci w walce

- zgodnie z etosem rycerskim wojownicy powinni zachowywać wierność władcy (seniorowi), któremu służyli (jako ich lennicy, wasale)

- etos rycerski uwzględniał również stawanie w obronie wiary chrześcijańskiej

- szlachetność w stosunku do kobiet, a zwłaszcza wybranej damy serca

- ważnym elementem etosu rycerskiego było również szlachetne pochodzenie - idealny rycerz pochodził z zacnego rodu

- etos rycerski obejmował również określone zwyczaje związane z życiem rycerstwa, takie jak pasowanie, turnieje rycerskie, itp.

Etos rycerski - przykłady

W literaturze utrwaliło się kilka wzorcowych postaci reprezentujących etos rycerski. Najbardziej znanym jest hrabia Roland z poematu rycerskiego "Pieśń o Rolandzie anonimowego autora. Roland jest ideałem rycerza chrześcijańskiego. W postawie tej postaci można dostrzec większość zasad etosu rycerskiego. Odznacza się odwagą i dbałością o swój honor. Nie wzywa pomocy w obliczu zbliżającej się klęski, aby nie okryć się hańbą. 

Zgodnie z etosem rycerskim Roland walczy do końca, jest wierny służbie królowi, umiera w obronie wiary i swojego kraju. Stara się, aby jego śmierć była godna, wspomina kraj, ukochaną, żegna się z mieczem i powierza się Bogu.

Etos rycerski reprezentują także bohaterowie cyklu legend bretońskich "O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu" z sir Lancelotem na czele. Rycerze są wierni etosowi rycerskiemu, są odważni, honorowi, cenią cnotę, pogardzają zdradą, wyrażają szacunek wobec kobiet.

W na gruncie polskim ideałem rycerza spełniającego ideał etosu rycerskiego był Zawisza Czarny, opisany w "Kronice" Jana Długosza, przywoływany m.in. w "Krzyżakach" H. Sienkiewicza i w "Weselu" S. Wyspiańskiego.