Charakterystyka epoki Renesansu:

Epoki Renesans i Barok to epoki następujące po sobie. Dlatego wiele z ich cech łączą się i odnaleźć możemy w nich także wiele elementów sprzecznych i wykluczających się.

Kolebką Renesansu są XIV wieczne Włochy. Daty tej epoki umiejscawia się mniej więcej od wieku XIV do końca wieku XVI.

Nurty , które odnaleźć możemy w epoce renesansu to przede wszystkim:

  • Antropocentryzm - to nurt i zarazem tendencja filozoficzna, która w centrum wszelkiego zainteresowania umieszcza człowieka.
  • Humanizm- natomiast to ruch umysłowy, powstały we Włoszech. Przejawiał się poprzez powrót do klasycznej łaciny, kultury starożytnej. W humanizmie interesowano się także filozofią, etyką, religią, polityką i poezją.
  • Epikureizm - jest to prąd powstały przez twórcę który nazywał się Epikur. Odstawowym założeniem epikureizmu było zaspokajanie i dążenie do własnego szczęścia. Maksyma epikurejczyków to "carpe diem" - oznaczające chwytaj dzień. Trzeba się radować i cieszyć każdym dniem.
  • Stoicyzm- to drugi obok epikureizmu kierunek filozoficzny. Jego twórca był Zenon z Kition. Podstawowym założeniem jest zachowanie cnoty jako jedynej drogi do szczęścia. Bez względu na wszystko należy zaakceptować zaistniałą sytuację bo nie można swojego losu zmienić. Wzorem ideałem stoika był mędrzec , który żył nie ulegając emocjom.
  • Reformacja - to ruch religijny. Zapoczątkowany został przez Marcina Lutra, który to w wieku XVI nawoływał do konieczności przeprowadzenia reform w Kościele katolickim. Na skutek wybuchu reformacji powstało wiele nowych odłamów religii i wyznań.

Bez wątpienie jednym z najwybitniejszych twórców epoki renesansu był Jan Kochanowski.

Charakterystyka epoki baroku:

Barok - jest to nazwa określająca epokę. Barok określano zepsuciem, brakiem dobrego smaku, a także brakiem gustu. Zarzuty inne wobec baroku to także porzucenie stylu klasycystycznego, i tworzenie i powstawanie nowych i innych form. Ponad to barok uchodził za coś nowego i niezwykle rzadkiego. Stad też wywodzi się jego nazwa.

Nazwa ta zaczerpnięta została z języka portugalskiego oznaczała bardzo cenną i rzadką perłę, która charakteryzowała się nieregularnymi kształtami.

Mikołaj Sęp Szarzyński ukazuje w swojej twórczości problem człowieka żyjącego w epoce baroku.

Mikołaj Sęp - Szarzyński urodził się około 1550 zmarł natomiast w roku 1581. Był jednym z najwybitniejszych poetów drugiej połowy XVI wieku jest Mikołaj Sęp Szarzyński. Zmarł bardzo młoda w wieku 31 lat. Okres jego twórczości mieści się pomiędzy renesansem a barokiem. Trudno jednoznacznie określić czy jest twórcą renesansowym czy barokowym. Z renesansu czerpie zainteresowanie człowiekiem z baroku natomiast wyciąga problemy egzystencjalne , a także filozoficzno- refleksyjne.

Ponad to w jego sonetach odnajdujemy niepokoje typowo barokowe. Problemy jakie dręczą człowieka to obsesja śmierci, zwątpienie a także rozważania nad dwoistością swojej natury.

W sonetach Sęp Szarzyński staję się prekursorem epoki baroku. Poezja jego ma charakter rozważań filozoficznych. Utwory te pełne są pytań dotyczących człowieka. Pyta się poeta o to kim tak naprawdę jest człowiek , jakie jest jego miejsce w świecie.

Podmiot liryczny sonetów barokowych Sępa Szarzyńskiego to samotnik walczący z rozterkami, próbuje on samodzielnie zrozumieć sens swojego życia. Czuje się on samotny i zagubiony. Nie potrafi pojąć układu świta ani zrozumieć znaków Boga które się w tym wyrażają. Najczęstszy motyw to " rozdwojenie pomiędzy wartościami duchowymi a tym co żąda i pragnie ciało".

Świat jawi się jako nieustanna walka. Walka toczy się pomiędzy dobrem a złem. Taki obraz świata napawa samotną jednostkę jaką jest człowiek wielkim niepokojem. Czuje się on samotny i obawia się niebezpieczeństw które czyhają na niego z różnych stron.

Sęp Szarzyński w swoich utworach uważa, że na nieharmonijny i niespokojny świat jedynym ratunkiem jest powierzenie się Bogu.

Najbardziej znane sonety:

  • " O nietrwałej miłości rzeczy świata tego" w utworze tym przedstawione mamy dwa rodzaje miłości. Pierwsza z nich to miłość nietrwała. Charakteryzuje się ona miłością do rzeczy ziemskich. Człowiek miłuje się w ziemskich dobrach i wartościach zalicza do nich pieniądze, władze sławę. A także miłość i urodę. Natomiast miłość trwała to miłość do Boga.
  • " O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem" w utworze tym ukazane są zmagania człowieka z szatanem. Przedstawiony mamy tu dualizm człowieka. Jest on zmuszony do ciągłej walki i wyborów. Nie wie co wybrać czy życie w grzechu czy świętość. Nie potrafi wyrzec się chciwości i uroków życia. Sęp Szarzyński opisuje go słowami - " Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie". Jedynym oparciem człowieka jest Bóg.

Mikołaj Sęp Szarzyński w swoich utworach ukazuje rozterki przed jakimi staje człowiek. Jest on świadomy swojej dwoistości i tego że ciągle toczy walkę o to co wybrać. Nie wie czy mają to być potrzeby duchowe czy cielesne. Ponad to Sęp Szarzyński czuje się wyobcowany i samotny. W tej walce i osamotnieniu jedyną pomocą jest opieka i łaska płynąca od Boga.

Cytaty pochodzące z najważniejszych utworów Mikołaja Sępa Szarzyńskiego:

Sonet II:

I od takiego (Boże nieskończony,

W sobie chwalebnie i w sobie szczęśliwie

Sam przez się żyjąc) żądasz jakmiarz chciwie

Być miłowany i chcesz być chwalony.

Z wstydem poczęty człowiek, urodzony

Z boleścią, krótko tu na świecie żywie,

I to odmiennie, nędznie, bojaźliwie,

Ginie, od słońca jak cień opuszczony.

Sonet I "O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego" :

Ehej, jak gwałtem obrotne obłoki

I Tytan prętki lotne czasy pędzą.

Pierwsza strofa jest dynamiczna, aby ukazać szybkość przemijającego czasu. "Niestałe dobra", pojawiające się w strofie ostatniej, są obrazem marności ziemskiego życia:

Niestałe dobra. O stokroć szczęśliwy,

Który tych cieniów w czas zna kształt prawdziwy.

Utwór "O nietrwałej miłości rzeczy świata tego"

Gdy Ciebie, wiecznej i prawej piękności

Samej nie widzi, celu swej miłości.

Rzeczy z tego świata:

(...) i mienić, i muszą się psować.

Utwór " O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem" (Sonet IV):

Cóż będę czynił w tak straszliwym boju,

Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie?

Jedyną nadzieją jest Bóg:

Królu powszechny, prawdziwy pokoju,

Zbawienia mego jest nadzieja w Tobie!

Ty mnie przy sobie postaw, a przespiecznie

Będę wojował i wygram statecznie!

Komu tak będzie dostatkiem smakować

Złoto, sceptr, sława, rozkosz i stworzone

Piękne oblicze, by tym nasycone

I mógł mieć serce, i trwóg się warować?

Wiersz pt. " Epitafium Rzymowi"

Dziś w Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony

(To jest ciało w swym cieniu) leży pogrzebiony.

Wszystko się w nim zmieniło (...)

Kolejnym obok Mikołaja Sępa Szarzyńskiego poetą barokowym był Jan Andrzeja Morsztyn.

Morsztyn był poeta, którego poezja prawie w całości poświęcona była miłości. Była to zarówno miłość cielesna i duchowa.

Miłość zmysłowa charakteryzowała się zmysłowością niezwykłością a także nosiła znamiona elegancji. Wszystko to związane było z epoką baroku. Idealna sztuka barokowa charakteryzowała się bowiem niezwykłością , oryginalnością a także była bardzo kunsztowna.

Miłość najczęściej wiąże się z obrazem kobiety. Podziw jej cielesnych kształtów. Natomiast w poezji Morsztyna mamy raczej analizę i ukazanie zmysłów, żądzy jaka włada mężczyzną w momencie obcowania z piękną kobietą.

Morsztyn przedstawia w swoich utworach ta grę zmysłów. Opis tej gry oparty jest na koncepcie. Polegają one na nowym zestawianiu słów, najczęściej na zasadzie na kontrastu. Bardzo ważne dla jego utworów jest także uzyskiwany efekt końcowy najczęściej jest to paradoks albo ironia.

Interpretacja wybranych utworów Morsztyna:

  • "Cuda miłości" - utwór ten zawiera mnóstwo pytań retorycznych, stawiane są one na początku utworu. Są one tak skonstruowane , że odnosimy wrażenie czegoś nielogicznego swoistego paradoksu. Podmiot liryczny poprzez te pytania dochodzi do wniosku, że nie ma serca, a mimo to żyje: " Jak żyję, serca już nie mając?".

Podmiot liryczny mówi , że nie żyje a mimo to odczuwa ból. Podobnie jest z płaczem i ze łzami. Płacze a łzy pozostają wciąż mokre.

Te dwa elementy płacz i ogień mają w tym utworze znaczenie symboliczne. Płacz to odzwierciedlenie stanu psychicznego jaki przezywa osoba nieszczęśliwie zakochana. Łzy i płacz to przede wszystkim niepewność i rozgoryczenie jakie wywołuje w nim miłość.

Natomiast ogień jest symbolem uczuć jakie miotają podmiot liryczny. Jego uczucia są bowiem trudne do ugaszenia i są także bardzo żywiołowe.

Morsztyn sądzi że nie da się obronić przed uczuciami rozumem. Jeśli zaczniemy się w ten sposób bronić jeszcze szybciej wpadniemy w jej sidła.

  • "Do trupa"- podobnie jak wcześniejszy utwór ten także oparty jest na wywodzie podmiotu lirycznego. Zwraca się on do trupa używając słów: " ty nic nie czujesz, ja cierpię srodze".

W utworze tym mamy zestawione cechy które określają podobieństwa między osoba nieszczęśliwie zakochaną, a trupem. Podmiot liryczny porównuje się wręcz do trupa: " Leżysz zabity i jam też zabity; Ty -strzałą śmierci, ja strzałą miłości"

Żałobne płótno przykrywa ciało trupa natomiast nieszczęśliwie zakochany zakryty chodzi ciemnością i rozpaczą jaka na niego spada. Ponad to obie postacie nie mogą już w swoim życiu dokonać.

Po zestawieniu podobieństw tych dwóch postaci Morsztyn zestawia różnice jakie pomiędzy nimi są.

Postać trupa określona jest symbolem spokoju, nie przeżywającą już bólu. Zakochany natomiast cierpi, płacze, wzdycha za ukochaną osobą . Uczucia ciągle nim targają nie potrafi tego ognia jaki ma w sobie niczym pokonać.

Próba definiowania miłości przez Morsztyna to wartość przede wszystkim ziemska. Miłość nie jest wieczna, przemija jak wszystko inne co jest na ziemi.

By zdefiniować miłość sięga Morsztyn jedynie do uczuć a nie do filozofii a nie do nauki.

Morsztyn uchodził za mistrza konceptu barokowego. Jeśli chodzi o zestawienie osoby trupa i zakochanego to jest to niesamowity ale jakże nowoczesny przykład takiego konceptu.

Jeśli chodzi o formę utworów Morsztyna to jest ona dla poety bardzo ważna w dodatku w pewnym stopniu podporządkowuje sobie treść.

Ostatnim wspomnianym przeze mnie poetą jest Daniel Naborowski:

Świat człowieka baroku uległ rozbiciu i zachwianiu panującego w życiu renesansowym spokoju i harmonii.

Do światopoglądu w epoce baroku wkrada się także niepokój. Następuje zwrot ku takim tematom jak: przemijanie, , czas, śmierć i nicość. Charakterystyczne są wiec stałe nie podlegające zmianie barokowe metafory. Jedną z takich metafor jest nietrwałość życia ludzkiego często zestawiana z obrazem topniejącego śniegu. Porównanie życia ludzkiego z cieniem, wiatrem, punktem ,błyskiem. Inna równie powszechna metafora jest czas. Czas porównywano do płynącej rzeki.

Niezwykle często wykorzystywanym motywem jest motyw vanitas. Pochodzi on i jest on nawiązaniem do Biblii i zawartej w niej Księgi Koheleta. Z tej księgi pochodzi werset : "Marność nad marnościami i wszystko marność".

Kohelet był biblijnym mędrcem, który zakwestionował następujące wartości jakie odnalazł w życiu człowieka. Zalicza do nich pracę, bogactwo, mądrość, radość życia. Po analizie tych wartości doszedł do wniosku, że wszystkie one przeminą. Wszystko ma swój czas i kiedyś się skończy.

Jeśli chodzi o motyw czasu to jest on bardzo popularny w baroku.

Często wyrażany był jako postać Saturna. Saturn ten trzymał w ręce dwa rekwizyty. Sierp i wąż , który kąsa swój ogon. Epitet dotyczący baroku to epoka zegarów.

Daniel Naborowski należy do grona tych poetów , którzy zafascynowani był przemijaniem. W swoich utworach bardzo często podejmuje motyw marności. Uważa że najszybciej przemijają wartości i dobra ziemskie. Zalicza do nich urodę, mądrość i władze.

Odnajdujemy analogię pomiędzy Kochanowskim a Naborowskim. Noborowski pisze "z czasem wszystko przemija" . Natomiast Jan Kochanowski w swojej fraszce "O żywocie ludzkim" pisze: "Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy".

Analogia i podobieństwo tych dwóch cytatów nie jest przypadkowa. Źródłem i punktem wspólnym jest tutaj filozofia stoicka i jej zasada złotego umiaru.

Daniel Naborowski szukając sposobu na rozwiązanie i poznanie aspektów marności. Wedle filozofii stoickiej jedynie rozum, rozsadek pozwalają na pogodzenie się ze swoim smutnym, nietrwałym i marnym życiem.

Daniel Naborowski bardzo często korzysta także z myśli filozofa Pascala. Wykorzystuje w swoich wierszach jego metafory dotyczące człowieka i życia. Oto przykłady tych metafor "człowiek to okręt na niepewnym morzu", inny przykład "człowiek jest trzciną, ale trzciną myślącą".

Krótkość znikomość swojego życia zobrazował Naborowski zestawiając szereg jednosylabowych dźwięków: "Dźwięk, cień, dym, wiatr, głos, punkt - żywot ludzi słynie",.

Wszystkie te słowa kojarzą się nam przede wszystkim z ulotnością i nietrwałością.

Takie właśnie ulotne niepewne i krótkie jest nasze życie. Życiem tym rządzi "lotny" czas. Naborowski nasze ziemskie bytowanie nazywa "czwarta część mgnienia" lub "kolebka grobem". |

Mimo to ocena istnienia i życia nie skłania poety do negatywnej i pesymistycznej postawy. Naborowski, odnajduje podobnie jak biblijny Kohelet panującą w tym wszystkim prawidłowość. Ta prawidłowość to - "świat hołduje marności". Świat urządzony został przez Boga. Dlatego też należy zachować w swoim życiu rozum, umiar rozsądek i cnotę. "Miłujmy i żartujmy, żartujmy i miłujmy Lecz pobożnie, uczciwie".

W wierszu pt. "Cnota grunt wszystkiemu" opowiada o rzeczach jakie są dla nas ludzi. Naborowski uważa że wszystko jest dla nas zarówno miłość, radość, a także bogactwa, władza, uroda. Naborowski nakłania czytelnika by jak najbardziej korzystać z tych dó.br ale przestrzega że w tym wszystkim trzeba zachować umiar.

Kolejny wiersz pt. "Błąd ludzki" ukazuje nam nasze życie , które składa się z różnych błędów przez nas popełnianych. W tym także odnajduje porządek i dzieło Boga poeta.

"Tak chce Bóg mieć; przeklęctwo przeciwić się Jemu. Przeto też nic nie przydaj, nic nie ujmuj temu".

Postawa Daniela Naborowksiego jest zupełnie inna i bardzo różna od postawy innego ale równie wybitnego poety baroku Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.

Dla Sępa Szarzyńskiego życie jawi się jako nieustanna walka jaką wiedziemy z szatanem. Walka ta toczy się pomiędzy duszą a naszym ciałem. Sęp Szarzyński proponuje przezwyciężenie tej walki poprzez miłość. Należy żyć pełnią życia ale pamiętając o Bogu i Jego przykazaniach.

Podsumowanie:

Daniel Naborowski połączył w swoich utworach religie chrześcijańską z filozofią stoicką. Dlatego też klasyfikuje się go pomiędzy Sępem Szarzyńkim a Janem Andrzejem Morsztynem.

Renesans jest to epoka, którą charakteryzuje prostota, umiar, spokój, proporcje. Ściany budowli zdobią fryzy i freski.

W architekturze przeważają zamki, pałace, ratusze i dwory.

Celem było ukazanie piękna świata i życie człowieka, bowiem w renesansie to człowiek był w centrum zainteresowania.

Powrót i sięganie do tradycji antycznej. Odrodzenie się człowieka.

W Renesansie człowiek był w centrum całego zainteresowania. Uważano, że człowiek jest w stanie poznać wszystko. Humaniści odrzucali także fakt, iż człowiek rodzi się naznaczony grzechem pierworodnym. Człowiek jest osobą, która ma wolna wolę. To co robi zależy właśnie od jego woli a w życiu winien kierować się rozumem.

Dzieła literackie pisane w renesansie były prostym i klasycznym językiem. Wyrażano je w sposób jak najbardziej prosty i klarowny. Czerpano z antyku. Stosowane środki i gatunki stylistyczne musiały być dostosowywane zgodnie z obowiązującą zasadą decorum. Oddają w ten sposób ideał i prawdziwość życia człowieka renesansu.

Najciekawsze cytaty pochodzące z utworów renesansowych napisanych przez Jana Kochanowskiego.

Jan Kochanowski :

"... Nie porzucaj nadzieje,

Jakoć się kolwiek dzieje:

Bo nie już słońce zachodzi,

A po złej chwili piękny dzień przychodzi. ..."

("Pieśni" II, 9, w. 1 - 4 )

" Serce roście patrząc na te czasy ! "

Barok

Prawdopodobnego źródła pochodzenia terminu "barok" należy szukać w języku portugalskim lub hiszpańskim. W języku tamtejszych jubilerów słowo baruecco oznaczało rzadko spotykaną perłę o nieregularnym kształcie

czy też ogólnie jakiś kapryśne, nieprawidłowe dzieło sztuki. Istnieją też inne hipotezy odnośnie do pochodzenia tego pojęcia. Niezależnie jaki ustalimy źródłosłów, należy przyjąć, iż terminem barok w kulturze europejskiej jest określany okres od końca XVI wieku do polowy wieku XVIII.

Barok był w sztuce epoką - w porównaniu do harmonijnych i niejako klasycznych okresów jak renesans i oświecenie - można rzec dość dziwną i ponurą. Prawdopodobnie dlatego dziewiętnastowieczni badacze, którzy zarzucali barokowi nie tylko barbarzyństwo, ale i nieprzestrzeganie idealnych kanonów w sztuce, uznawali go za epokę "zepsucia i upadku wszelkiego smaku". Sąd ten był wynikiem po pierwsze - niewielkiej w XIX wieku wiedzy o literaturze epoki baroku, a także po drugie - stosunku badaczy do ideału klasycznej formy w twórczości. Zwłaszcza ten drugi element decydował o tym, iż każda inność, każde odstępstwo od reguł klasycznych, były odbierane negatywnie.

Na szczęście z końcem ubiegłego wieku zmienił się stosunek badaczy literatury do okresu baroku i wówczas zaczęto widzieć w nim również piękno oraz wartości pozytywne.

Jako okres historyczno-literacki barok, chociaż korzenie jego sięgają wieku szesnastego, zasadniczo dotyczy wieku siedemnastego, a nawet w niektórych regionach trwał jeszcze w 1. połowie wieku osiemnastego. W nieco opóźnionej w porównaniu do innych państw Europy Polsce barok pojawia się w końcu lat osiemdziesiątych wieku szesnastego. Wstępna faza trwała do lat 20. wieku siedemnastego, zaś rozkwit epoki przypada na wiek siedemnasty - wiek najbardziej chyba niespokojny i burzliwy w historii Rzeczpospolitej. Koniec epoki to lata pomiędzy rokiem 1700 a 1730. To przecież właśnie czas wojny z Turcją, potop szwedzki, wojna z Moskwą, powstanie Chmielnickiego i odsiecz Wiednia. I o ile okres panowania Jana Kazimierz był ogromnie niespokojny, to czasy saskie czyli okres Augustów II Mocnego i III był już epoką kryzysu Rzeczpospolitej.

Najbardziej wybitni twórcy epoki baroku:

Jan Andrzej Morsztyn urodził się w roku 1621, a zmarł w roku 1693. Początkowo był Arianinem, przeszedł jednak na katolicyzm. Był osobą niezwykle sprytną i zręczną. Umożliwiło mu to szybki awans zawodowy i polityczną karierę. Najwięcej czasu spędzał na dworze króla Jana Kazimierza.

Morsztyn należał do twórców salonowych, bowiem w swoich dziełach nie porusza zagadnień poważnych, nie dokonuje refleksji filozoficznych tylko opisuję atmosferę salonów, a także zamiłowanie do flirtów.

Mimo poruszania tematów błahych i prostych jego twórczość jest bardzo kunsztowna. Stosuje w wierszach Morsztyn następujące środki i gatunki literackie:

  • przenośnia
  • porównania
  • wyliczenia
  • powtórzenia
  • stopniowanie
  • kontrast
  • paradoks

Utwory Jana Andrzeja Morsztyna zebrane zostały przez samego poetę w dwa zbiory. Pierwszy nosi tytuł "Kanikuła albo psia gwiazda". Drugi zatytułowany jest "Lutnia".

W zbiorach tych przeważa tematyka miłosna. Nie jest to tylko wyznawanie uczuć ale także naśladowanie dworskiego pełnego humoru i elegancji flirtu.

Przykłady wierszy:

  • "Bierzmowanie"- jest to utwór opisujący wdzięk czar i urok pięknej Jagnieszki, podmiot liryczny to mężczyzna którego miłość aż spala, dlatego swoją ukochaną określa mianem ogniska.
  • "Na kwiatki" - jest to piękny poetycki wiersz, uczuciem opisanym w nim jest zazdrość. Autor chciałby być zerwanym przez piękną ukochanym kwiatem. Kwiaty bowiem wplata ona we włosy, są za tym bliżej jej niż on.
  • "Do trupa"- utwór ma bardzo kunsztowną formę sonetu. Jest on jednym z najbardziej znanych utworów Morsztyna. Utwór oparty na koncepcie. Zestawieniu uczuć i cechy dwóch przeciwstawnych postaci. Zestawia bowiem autor postać zakochanego do szaleństwa mężczyzny z trupem. Kontrast ten prowadzi do zaskakującego finału kiedy to nieszczęśliwie zakochany uznaje, że lepiej być trupem niż żyć i cierpieć. A cierpieniem jest dla niego wielka nieodwzajemniona miłość.
  • "Niedostatek"- jest to utwór także o kobiecie. Tym razem przedmiotem rozważań jest niestałość uczuć i zachowania kobiety. Następuje tu wyliczenie niemożliwych zjawisk i finałowy wniosek że prawdopodobieństwo ich spełnienia jest o wiele większe niż "będzie stateczna która białogłowa".
  • "Pieśń w obozie pod Żwańcem" jest to inna i odmienna tematyka. Dotyczy ona patriotyzmu. Jest to tematyka którą rzadko poruszał Morsztyn jako typowy przedstawiciel salonów. Prawdopodobnie bierze się to z faktu iż szlachty nie traktował poeta z szacunkiem lecz raczej z pogardą.

Oprócz dwóch zbiorów wierszy Morsztyn zajmował się także tłumaczeniem tragedii Corneille'a.

Dzieła Jan Morsztyna nie wniosły wiele do naprawy państwa. Mimo to są cenną zdobyczą i wartością literacką. Morsztyn bowiem udoskonalał swój warsztat poetycki i dbał o poetykę i tematykę salonową.

Daniel Naborowski

Poeta Daniel Naborowski był twórcą pisał epitafiów, fraszek i trenów. Początkowo lubił korzystać w swojej twórczości z barokowych konceptów i słownych igraszek. W twórczości późniejszej ulegał elegijnym i sielankowym nastrojom, a także rozsławiał uroki życia ziemiańskiego, np. w utworach: "Marność", "Krótkość żywota", "Do Anny", "Cnota grunt wszystkiemu".

"Marność" - utwór ten jest nawiązaniem do biblijnej księgi Koheleta. Człowiek dąży w życiu doczesnemu do zdobycia jak największej ilości wartości materialnych. Wartości te mają jednak charakter przemijający. Można zatem wg poety kochać i żartować, śmiać się i weselić. Trzeba jednak pamiętać, że trzeba żyć uczciwie i pamiętać o śmierci.

"Krótkość żywota" poeta stara się odpowiedzieć na pytanie czym jest życie, jakie jest?

Odpowiedź na to pytanie jest następująca: życie człowieka jest bardzo krótkie, szybko przemija, a czasu nie można zatrzymać . Życie zatem jest chwilą.

"Cnota grunt wszystkiemu" dobra ziemskie bogactwa nie dają człowiekowi szczęścia Jedyną godna i trwała wartością jest cnota. Cnota zapewnia szczęście i sens życia.

Wacław Potocki

Jednym z tych twórców był Wacław Potocki. Głosił on wszelkie reformy. Był typowym głosicielem zasad wyznawanych przez szlachtę. Krytyce poddawał jedynie realizację zasad wyznawanych przez Sarmatów a nie samą ideologię.

Jego utwory to:

  • "Transakcja wojny chocimskiej" utwór ten nawiązuje do antycznych utworów a w szczególności eposu. Tematem tego eposu jest przebieg i przygotowania do bitwy. Utwór ten miał być przykładem ukazującym gorący patriotyzm Polaków. Najpełniejszy temu wyraz daje postać polskiego wodza hetmana Jana Karola Chodkiewicza.
  • "Pospolite Ruszenie" - jest to wiersz ukazujący bezsilność dobosza, który na próżno próbuje zbudzić szlachtę by ta stanęła do walki.
  • " Zbytki polskie" jest to utwór w którym ukazana została krytyka przepychu z jakim żyje szlachta. Nie zwraca ona uwagi potrzeby na kraju tylko jedynie na własne.

Jan Chryzostom Pasek

Jan Chryzostom Pasek był autorem "Pamiętników". Napisał je około roku 1690 , należą one do nurtu sarmackiego. Jeśli chodzi o literaturę a zwłaszcza pamiętniki i diariusze są były one bardzo chętnie czytane w Polsce w wieku XVII. Literatura ta stanowi także kopalnię informacji o dawnych i odległych czasach. Poznajemy dzięki nim ludzi ich zwyczaje, a także ich mentalność. To wszystko jest możliwe gdyż autor ma bezpośredni stosunek do ukazywanych , opisywanych przez siebie faktów i wydarzeń.

"Pamiętniki" które napisane były koło roku 1690, podzielone są na dwie części. Pierwsza część przedstawia opis wypraw i tułaczki wojennej autora, druga natomiast ukazuje paska jako pędzącego spokojny żywot na roli - gospodarza.

W pamiętnikach opisuje on swoje wielkie zasługi a także czyny wojenne opisuje walkę ze

Szwedami, a także rokosz Lubomirskiego, i odsiecz Wiednia. Dwa wymienione wydarzenia ukazane są z perspektywy nie obserwatora ale jest to powielenie relacji innego uczestnika.

Według opisów Paska szlachcic Sarmata jawi się nam jako dzielny i waleczny żołnierz. Nie walczy on jednak dlatego, że ma na sercu los ojczyzny ale dlatego że wojna przynosi mu zysk i ogromne dobra materialne jakie pochodzą z łupów. Podróże odbywa dlatego że go one interesują, budzą w nim ciekawość.

W utworze tym w części pierwszej mamy także opis udziału Paska we Mszy Świętej. Wziął w niej udział nie zmazawszy krwi ze swoich rąk.

Pasek jawi się jako zawadiaka, częsty uczestnik zabaw i pojedynków. Opisuje ucztę u Jasińskiego podczas której

Autor pojedynkował się z innym szlachcicem Nurzyńskim. Jest to kolejny dowód na to że Pasek jest osoba chytra przebiegłą ale i tchórzliwą. Postanawia w końcu zmienić tryb życia i osiąść na stałe na wsi i zająć się gospodarką. Rozpoczyna poszukiwania kandydatki na żonę. Te opisy znajdują się już w części drugiej pamiętników. Ponad to druga część tego dwu częściowego utworu jest obrazem życia ziemskiego jaki wiódł Pasek. Jest on tu ukazany jako typowy przedstawiciel Sarmatów. Ma takie cechy jak pijaństwo, lenistwo, zabobonność. Język którym zostały napisane pamiętniki jest niezwykle barwny żywy ale i także potoczny.

Wskazuje to na zamiłowanie Paska, do tworzenia gawęd.

Podsumowanie:

Jak wynika z przedstawienia sylwetek i twórczości najwybitniejszych twórców barokowych należy stwierdzić , że barok nie do końca jest epoką zacofaną i w której występuje przerost formy nad treścią. Wszystko o czym pisali i także w jaki sposób pisali było tylko próbą odzwierciedlenia rzeczywistości obyczajów tamtych czasów.