Aleksander Fredro jest ikoną polskiego komediopisarstwa dziewiętnastowiecznego. Jego komedie, które posiadają nieprzemijalną świeżość, uniwersalny humor oraz ponadczasowe przesłanie, do dziś chętnie wystawiane są na deskach teatrów, a także ekranizowane. Słynne fragmenty dzieł wirtuoza stanowią istotny wkład na rzecz skarbca polskiego poczucia humoru. Do narodowego dziedzictwa należą takie cytaty, powiedzonka i wyrażenia, jak: " Osiołkowi w żłoby dano/ W jeden owies, w drugi siano/ Uchem strzyże, głową kręci/ I to pachnie i to nęci/ Aż nareszcie przyszła pora/ Ze oślina pośród jadła/ Z głodu padła", " Jeśli nie chcesz mojej zguby, krokodyla daj mi luby", "Wolnoć Tomku w swoim domku", "Szanuj zdrowie należycie, bo jak umrzesz, stracisz życie", "mocium panie".
Aleksander Fredro to indywidualista romantyzmu, nieprzeciętna osobowość, wybitny pisarz, którego twórczość wymyka się wszelkim ramom i schematom literackim. Przez wielu ówczesnych krytyków literatury uważany był za zwolennika i propagatora myśli oświeceniowej, przez innych - za romantyka, który w swych utworach wiedzie spór, dysputę z niektórymi ideami okresu, w którym tworzył. Zarzucano mu, że w dobie zniewolenia ojczyzny kreował zabawne komedie, zamiast pisać dzieła o poważnym, patetycznym nastroju, głoszące historię i cierpienia narodu polskiego. Fredro był niezrozumiany, gdyż jego zamysłem było opiewanie polskości przez śmiech, a nie poprzez gloryfikację buntu, spisku i cierpienia.
Główną inspiracją do napisania współczesnej komedii były materiały z drugiej połowy XVII w., dotyczące sporu sądowego właścicieli zamku w Odrzykoniu: P. Firleja z Dąbrowicy oraz J. Skotnickiego. Fredro znalazł owe dokumenty w majątku ziemskim, który otrzymał w posagu od rodziny jego żony Zofii Skarbkowej z Jabłonowskich w 1828 roku. Wykorzystywanie autentycznych wydarzeń przez A. Fredro nie było zabiegiem nowatorskim, gdyż również dla J. Słowackiego, jak i Z. Krasińskiego oraz wielu innych twórców romantycznych znaczącą inspiracją były podania ludowe i przekazy historyczne. Owe źródła były bardzo pomocnym narzędziem w kreacji realistycznego miejsca i czasu akcji, składników krajobrazowych dotyczących topografii oraz architektury.
Fabuła "Zemsty" opiera się w znacznej mierze na podaniu historycznym, które opisuje zatargi Firleja i Skotnickiego. Firlej był bogatym, pysznym, zadufanym w sobie posiadaczem tzw. zamku dolnego, zaś Skotnicki - awanturnikiem, zawadiaką mieszkającym w zamku górnym. Ich osobowość i temperamenty nie pozwalały im na porozumienie i miłe sąsiedztwo. Ciągle robili sobie na przekór i wymyślali złośliwe, uszczypliwe psikusy. Ostatecznie Skotnicki zaskarżył Firleja do sądu i wygrał proces. Jednakże to nie zakończyło ich waśni. Zawarli pokój dopiero w roku 1638, kiedy wojewodzica P.Firleja ożenił się z kasztelanką Z. Skotnicką.
W pierwotnej wersji "Zemsty" Fredro wykreował postać Firleja jako Barona, dumnego magnata zafascynowanego francuszczyzną, zaś Skotnickiego jako dorobkiewicza - Kiełbika, który nie posiadał żadnych tytułów rodowych, ani imponującego majątku. W drodze licytacji obaj stali się współwłaścicielami zamku i współsąsiadami, którzy nie darzyli się zbytnią sympatią.
W dalszym etapie tworzenia utworu Fredro miał plan obsadzenia akcji w XVII wieku; w tym okresie dziejowym, w którym żyły autentyczne postaci jego opowieści. Ostatecznie autor podjął decyzję o powiązaniu fabuły z ówczesną jemu teraźniejszością poprzez wprowadzenie bohaterów o uwspółcześnionej mentalności.
Główne wydarzenia utworu zostały umieszczone na początku XIX wieku, w dobie dynamicznych zmian kulturowo-obyczajowych w ramach ówczesnych formacji społecznych( saskiej, stanisławowskiej i preromantycznej) W ten sposób "Zemsta" okazała się komedią współczesną o charakterze historycznym. Mistrzostwo i genialność A. Fredry opiera się w zasadniczej mierze na wirtuozerskim uchwyceniu i wyeksponowaniu podstaw kultury sarmackiej. "Zemsta" jest utworem o wartości ponadczasowej, gdyż sarmatyzm jako element tożsamości narodowej przetrwał w świadomości Polaków i przejawia się w zachowaniu do współczesnych czasów.
