Dzieło A. Mickiewicza powstawało w różnych okresach czasowych oraz w rozmaitych miejscach Europy. Na "Dziady" składają się trzy sceny, które nie występują w porządku liczbowym (najpierw jest część II, potem IV i III).
W latach 1820-1823 w Kownie i w Wilnie powstała II i IV część "Dziadów". Od miejsca powstania wywodzi się ich zamienna nazwa - Dziady wileńsko-kowieńskie. W tym czasie Mickiewicz pracował nad I częścią "Dziadów", ale jej nie zakończył i nie zaprezentował publiczności świata. Część III "Dziadów", zwana drezdeńską została utworzona w 1832 roku. Owe opublikowane części "Dziadów" noszą ogólne miano "Poema". Są poprzedzone wierszem "Upiór", zaś zakończone dziełem "Ustęp".
Część II "Dziadów" stanowi interpretację ludowej moralności, wykładnię etycznego kodeksu ludu. Dominują w niej opisy obrzędu dziadów i związanych z tym świętem tajemniczych, nadprzyrodzonych zjawisk. Struktura tej części opiera się na ujednoliconym wzorze pojawiania się kolejno dusz umarłych ludzi, które ujawniają swoje grzechy, przestrzegają przed podobnym zachowaniem, pouczają i proszą o pomoc żywych.
Kolejna część utworu - IV to rozprawa na temat miłości. Historia miłosna zawarta w dramacie odzwierciedla autentyczne przeżycia Mickiewicza, nieszczęśliwie zakochanego w Helenie Wereszczakównie. Podobnie bohater dramatu, Gustaw obdarza silnym uczuciem kobietę, która w przekonaniu jej rodziców nie była przeznaczona dla niego. Okazuje się złym kandydatem na męża, ponieważ pochodzi z niższej klasy społecznej i nie imponuje żadnym majątkiem. Rodzina stawia na swoim i wydaje córkę za bogatego człowieka. Odtąd zaczyna się dramat w sercu, duszy i głowie Gustawa. Autor przedstawia bardzo wnikliwą analizę stanu psychiki i emocji nieszczęśliwego bohatera.
Kompozycja tej części "Dziadów" składa się z trzech składowych: godziny miłości, godziny rozpaczy oraz z godziny przestrogi. Owe trzy godziny to czas rozmowy, którą prowadzi tajemniczy Pustelnik z księdzem w noc Zaduszek. Są one oddzielone od siebie poprzez gaśnięcie płomienia świecy i pianie kura.
Godzina miłości dotyczy zwierzeń bohatera na temat jego nieszczęśliwego, niespełnionego uczucia. Porównuje on siebie i swoją historię do losów Wertera. Podejmuje też refleksję związaną z pojęciem śmierci ciała, śmierci człowieka oraz śmierci wiecznej, najtragiczniejszej z wszystkich odmian - bez iskierki nadziei na zmartwychwstanie.
W godzinie rozpaczy Pustelnik wbija sobie sztylet w serce, ale mimo to żyje nadal. Scena ta ma charakter symboliczny. Jest to manifest Gustawa, który odcina się od swojego dotychczasowego życia, by zacząć jego nowy etap. To zapowiedź metamorfozy głównego bohatera, który zamierza stać się innym człowiekiem.
W godzinie przestrogi bohater ubolewa nad światem i jego niedoskonałością. Wspomina szczęśliwe, rodzinne życie i zarazem ostrzega, że szczęście ziemskie człowieka utrudnia i opóźnia dojście do szczęścia niebiańskiego.
Ostatnia, III część "Dziadów" ma charakter polityczny. W tym wymiarze utwór jest wyznaniem uczuć patriotycznych, wyrazem cierpień z powodu zniewolenia ukochanej ojczyzny oraz opisem walk z wrogiem kraju. Struktura jest skomplikowana, gdyż składa się z wielu wątków, dziejących się w różnym czasie i różnym miejscu. Najważniejszy epizod dotyczy prometejskiej postawy Konrada(Umarł Gustaw- narodził się Konrad), który pragnie poświęcić się dla dobra swego narodu, by wybawić go z rąk oprawcy. Inny bardzo ważny wątek związany jest z hasłem mesjanizmu narodowego, który ogłasza Polskę Chrystusem Narodów.
