Dopełnienie jest składnikiem podrzędnym zdania. Najczęściej uzupełnia i rozwija treść czasownika, oznacza przedmiot, którego dotyczy czynność określona czasownikiem. Dopełnienie odpowiada na pytania przypadków zależnych, tzn. różnych od mianownika i wołacza.
Dopełnienie najczęściej wyrażone jest:
- rzeczownikiem (Kasia kupiła nową sukienkę)
- zaimkiem rzeczownym (Kogo spotkałeś?)
Czasami dopełnienie może być wyrażone:
- przymiotnikiem (Ustąp starszemu.)
- wyrażeniem przyimkowym (Ania oczekuje na wyniki z egzaminu.)
- imiesłowem przymiotnikowym czynnym lub biernym (Piszącym egzamin udostępniono słowniki.)
- liczebnikiem (Dostałam pięć z geografii.)
- bezokolicznikiem (Asia musi wracać do domu.)
W niektórych przypadkach dopełnienie może uzupełniać przymiotnik, przysłówek lub orzecznik oznaczające czynność lub stan.
Np.:
On jest podobny do ojca.
Zachowałeś się tak jak należało.
Zdanie może być zbudowane bez dopełnienia, może występować w nim tylko jedno dopełnienie, ale może zdarzyć się i tak, że w jednym zdaniu będziemy mieli dwa, lub więcej dopełnień.
W języku polskim możemy rozróżnić dwa typy dopełnienia: bliższe i dalsze. Pojęcia te są związane z zabiegiem przekształcania zdań z orzeczeniem w stronie czynnej, na zdania z orzeczeniem w stronie biernej. Aby takie przekształcenie było możliwe, rolę podmiotu w nowym zdaniu musi przejąć jedno z dopełnień. Właśnie dopełnienie, które przy przekształceniu zdania z orzeczeniem w stronie czynnej na zdanie z orzeczeniem w stronie biernej stanie się podmiotem, nazwiemy - dopełnieniem bliższym.
Natomiast dopełnienie, które nie poddaje się podobnemu przekształceniu nazwiemy - dopełnieniem dalszym.
Np.:
Hania (podmiot) maluje obraz (dopełnienie bliższe) farbami (dopełnienie dalsze).
Obraz (podmiot) jest malowany przez Hanię (dopełnienie bliższe) farbami (dopełnienie dalsze).
Dopełnienie bliższe jest zwykle wyrażone przy pomocy rzeczownikiem w bierniku, rzadziej w narzędniku lub dopełniaczu.
Dopełnienie dalsze występuje we wszystkich przypadkach zależnych, bez przyimka lub z nim.
