Wyróżniamy następujące części zdania:

  1. Podmiot - oznacza osobę, zwierzę, zjawisko, o którego czynności lub stanie orzekamy za pomocą orzeczenia. Najczęściej jest wyrażony za pomocą rzeczownika lub zaimka rzeczowego (czasami inną częścią mowy użytą w znaczeniu rzeczownikowym).
  2. Orzeczenie - oznacza czynność lub stan tego, na co wskazuje podmiot. W zdaniu w funkcji orzeczenia występuje najczęściej osobowa forma czasownika, jest to orzeczenie czasownikowe. Orzeczenie może też składać się z osobowej formy czasownika być, zostać, stać się (łącznik) i innej części mowy (orzecznik). Takie orzeczenie nazywamy orzeczeniem imiennym.
  3. Przydawka - jest określeniem rzeczownika, oznacza cechę lub właściwość osoby, przedmiotu, który nazywa dany rzeczownik. Najczęściej odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? czyj? który? ile? czego? z czego?
  4. Dopełnienie - uzupełnia treść czasownika, oznacza przedmiot, którego dotyczy czynność określona czasownikiem. Odpowiada na pytania przypadków zależnych ( poza mianownikiem!).
  5. Okolicznik - uzupełnia treść czasownika i oznacza miejsce, czas, cel, sposób i przyczynę czynności, którą nazywa czasownik. Wyróżniamy następujące typy okoliczników:
    • Miejsca: dokąd? gdzie? skąd? jaką drogą? którędy?
    • Przyczyny: z jakiej przyczyny? dlaczego?
    • Czasu: odkąd? kiedy? jak długo? o której godzinie? do kiedy?
    • Celu: po co? w jakim celu?
    • Sposobu: w jaki sposób? jak?
    • Przyzwolenia: mimo co? mimo czego?
    • Warunku: pod jakim warunkiem? (kiedy?)

Wykres zdania pojedynczego:

Rodzice Emila przygotowują dzisiaj przyjęcie urodzinowe dla swojego synka.

P O

(podmiot kto? co?) (orzeczenie co robią?)

Rodzice przygotowują

kogo? kiedy? co? dla kogo?

Emila (przydawka) dzisiaj przyjęcie dla synka

(okolicznik (dopełnienie) (dopełnienie)

czasu) jakie? czyjego?

urodzinowe swojego

(przydawka) (przydawka)