BOHATEROWIE FIKCYJNI

 Andrzej Kmicic/Babinicz

To chyba najbardziej dynamiczna i barwna postać, jaką udało się stworzyć Sienkiewiczowi. Chorąży orszański, którego właściwie wychowała wojna, posiada życiorys znamienny dla burzliwego wieku XVII w Rzeczpospolitej. To na wojnie Kmicic kształci swoje poczucie patriotyzmu, umiejętności funkcjonowania jako obywatel i człowiek. 

Nic zatem dziwnego, że problemy w życiu bohatera rozpoczynają się, gdy tylko wraca w rodzinną okolicę, by ożenić się i osiąść we własnym majątku. Bohater przyzwyczajony do brania tego, co ma ochotę mieć - zdobywa nie bacząc na ofiary. Zdumiony oporami i pretensjami spokojnych ludzi, pośród których osiadł, jako gwałtownik i człowiek dumny reaguje impulsywnie. Popełnia szereg wykroczeń. 

Po czasie ubolewa nad wyrządzoną krzywdą i chce odpokutować winy, zwłaszcza że w grę wchodzi obłaskawienie Oleńki, w której się zakochał. Ale że przebiegłość nie leży w jego naturze, nie zauważa, że jego dobre chęci zostają wykorzystane przez sprytnego magnata. Oszukany Kmicic, mimo wielkiej walki z samym sobą, pozostaje wierny złożonej przysiędze i dopiero uświadomienie, jak wielkiej obłudy doświadczył, powoduje, że Kmicic przybrawszy przeciwną swej naturze maskę, zaprzeczywszy swej wielkiej dumie, rozpocznie drogę wytrwałej pokuty. 

Będzie ona wiodła przez upokorzenie, wielkie poświęcenie i samotność. Warto zauważyć jednak, że bohater ten nigdy nie traci fantazji, animuszu i zawsze wzbudza podziw niesamowitą witalnością oraz gotowością do czynów skrajnie ryzykownych. Nic dziwnego, że obdarzony wielką charyzmą Kmicic jest jednym z najbardziej lubianych bohaterów sienkiewiczowskich.

Oleńka Billewiczówna

Zapisana narzeczonemu niemalże w testamencie Oleńka, jest panną piękną, dumną i bardzo silną wewnętrznie. Jej spokój i stanowczość zdumiewają, często irytują, ale jednocześnie imponują Kmicicowi. Prawa i posłuszna temu, co postanowiono na temat jej przyszłości, mimo że może to wydawać się rzeczą uwłaczającą dumie i niezależności dziewczyny, nie myśli nawet o tym, by się buntować. 

Na szczęście zakochując się w przeznaczonym sobie narzeczonym, nie waha się przed stanowczym upomnieniem go i przywołaniem do porządku, gdy czyni niegodnie. Narażając się tym samym na gniew bardzo porywczego Kmicica, wykazuje się odwagą i hartem charakteru, czym wzbudza w ognistym narzeczonym podziw. 

Gdy okazuje się, że Kmicic krzywdzi ludzi i staje po stronie zdrajcy ojczyzny, Oleńka nie wyrzeka się w sercu miłości do niego i pozostaje mu wierna, mimo że wszyscy wokół mówią, że w takiej sytuacji ma pełne prawo poślubić innego człowieka, a chętnych do jej ręki nie brakuje. Oleńka woli iść do klasztoru niż związać się z kim innym.

Jan Onufry Zagłoba herbu Wczele

Nieznanego tak naprawdę pochodzenia, krętacz i blagier. Zyskuje zaufanie i sympatię słynąc z tego, jak wielkim jest patriotą, oddanym przyjacielem i mistrzem forteli. Nawet z pozornie beznadziejnej sytuacji potrafi wybrnąć, gdyż niebezpieczeństwa nie tylko nie czynią go bezradnym, ale zdają się jeszcze bardziej inspirująco wpływać na jego pomysłowość. 

Gdy nie znajduje się w sytuacji krytycznej, ostrzy swój dowcip na tych, na których żeruje. Bo pan Zagłoba, niezrównany w zjednywaniu sobie ludzi, emanujący wielką dumą oraz zawsze skory do barwnych opowieści, tak naprawdę nie posiada niczego, nawet własnego domu, rodziny i pewnej przeszłości. Ale słynie jako ogromny patriota, choć tak naprawdę jest tchórzliwy i stroni od walki wysługując się Michałem Wołodyjowskim, z którego w innych momentach bezlitośnie kpi. 

Opój, działający pod wpływem alkoholu nieobliczalnie odważnie, czego żałuje odzyskawszy trzeźwość, jest naprawdę oddanym przyjacielem i gdy trzeba pomóc przyjaciołom, działa skutecznie. 

Jako optymista, wierzy, że zawsze znajdzie się skuteczny sposób na działanie. I jest mistrzem w odnajdywaniu takich sposobów. Tak naprawdę patriotyzm Zagłoby bywa dyskusyjny, ale idealnie wpisuje się w ideał XVII-wiecznych sarmatów.

Jerzy Michał Wołodyjowski

Słynący jako pierwsza szabla Rzeczpospolitej niezrównany szermierz, którego pokonać w pojedynku nie sposób. Mistrzostwo osiągnął, by odwrócić uwagę od swego nikczemnego wzrostu, sprawiającego, że stający z nim do pojedynków popełniają wielki błąd, ignorując go jako przeciwnika.

Skromny i wierny służbie żołnierz, pan Michał, nie cieszy się powodzeniem wśród kobiet, co wzbudza jego żal, ale nie pozbawia nadziei. Gorący patriota, prawy obywatel, jest idealnym, lojalnym przyjacielem, bardzo uczciwym człowiekiem, czym zdobywa wielki podziw i dozgonną przyjaźń Kmicica.

Jan Skrzetuski

Bohater spod Zbaraża, który zdobywszy ukochaną kobietę cieszy się wspaniałym małżeństwem i liczną rodziną, ale nie waha się ani przez moment, gdy wzywa ojczyzna w potrzebie. Na wieść o zdradzie szlachty w Wielkopolsce poddającej Polskę Szwedom, wraz z Zagłobą rusza, by zaangażować się w walkę o odzyskanie wolności. Potem towarzyszy Wołodyjowskiemu, który stawia Kmicicowi tego bohatera za wzór poświęcenia prywaty dla kraju.

Stanisław Skrzetuski

Stryjeczny brat Jana, rotmistrz kaliski, który bezskutecznie przeciwstawiając się postępowaniu szlachty wielkopolskiej podczas zdrady w Ujściu, przywozi fatalną wieść o niej Janowi. Wraz z Wołodyjowskim i Janem Skrzetuskim zaangażowany w walkę o kraj.

Tomasz Billewicz

Miecznik rosieński, brat dziadka Oleńki. W porównaniu z walecznymi Billewiczami, nieco rozchwianego charakteru - skłonny jest np. oddać rękę Oleńki zdradzieckiemu Radziwiłłowi skuszony wejściem rodu w świetną koligację. A jednak z gruntu oddany patriota, który po ucieczce z Taurogów stworzył partię walczącą ze Szwedami.

Soroka

Oddany wachmistrz Kmicica, człowiek niezawodnie działający i godny zaufania, traktujący Kmicica jako absolutny autorytet i nigdy go nie opuszczający. Nawet przyciśnięty głodem nie narusza wiezionych Kmicicowi kosztowności. 

Rannego Kmicica pielęgnuje z troską ratując mu życie. Jego oddanie jest odwzajemniane; gdy Soroka zostaje wzięty w niewolę, Kmicic jest gotów poświęcić siebie za niego, byle tylko przyjaciela odzyskać.

Kiemlicze

Ojciec despota oraz jego dwóch słabo rozgarniętych synów, których ograniczeń ich rodzic jest świadom i w związku z tym bezwzględnie im przewodzi. Zaangażowani w walkę wraz z Kmicicem, traktują epizod patriotyczny w swym życiu tylko jako okazję do obłowienia się. Są bowiem typowymi nabytkami pospolitego ruszenia, które za nic mając pojęcia takie jak ojczyzna i prawy obywatel, nie wahają się parać procederem przestępczym, są bowiem pospolitymi złodziejami. 

Czując się niekomfortowo podczas obrony klasztoru jasnogórskiego, odchodzą ze służby u Kmicica, są jednak tak mu oddani, że mimo iż pożegnał ich z pogardą i gniewny za ich postawę, nie przestają nad nim czuwać, gdy wychodzi poza mury. 

Dzięki temu Kmicic uchodzi z życiem po dostaniu się w ręce zdrajcy Kuklinowskiego. I jest to nie pierwszy raz, gdy ci beznamiętni rzezimieszkowi ratują mu życie, wcześniej pomógłszy Soroce w wyprowadzeniu go z ciężkiej rany po postrzale Radziwiłła.

Butrymowie

Ród szlachecki z zaścianka, odznaczający się wielkim patriotyzmem, prawością, siłą mężczyzn i urodą kobiet. Oburzenie postępowaniem kompanii Kmicica powoduje, że rozprawiają się ze swawolnikami surowo, za co spotyka ich okrutna kara, gdy Kmicic pali i morduje w ich rodzinnych Wołmontowiczach.

Kompani Kmicica

Kokosiński, Ranicki, Rekuć-Leliwa, Uhlik, Kulwiec-Hippocentaurus, Zend - wszyscy oprócz Rekucia ścigani prawem, a chronieni przez poręczenie Kmicica, z którym walczyli oraz zawieszenie kary na czas wojny. Ludzie niebezpieczni, ale ulegli wobec Kmicica, którego wielbią i uznają za przywódcę. 

Sprowadzający go na złą drogę, ponieważ sami uwielbiając pijatyki i rozpustę, skutecznie zachęcali do przyłączania się. Uśmierceni przez Butrymów, którzy uznali ich za niebezpiecznych.

Roch Kowalski

Ofiara dowcipu i fortelu Zagłoby, tępy oficer na służbie u Janusza Radziwiłła, który uwierzył, że absolutnie dla niego obcy Zagłoba jest jego wujem. Daje się tak omamić, że nawet odkrywszy, jak zostaje wystrychnięty na dudka, ciągle wierzy, że "wuj mu to zrobił". 

W efekcie zyskuje prawdziwe przywiązanie starego blagiera, który przekonuje go bez trudu, że należy opuścić zdradzieckiego Radziwiłła. Będąc tępym, ale niesamowicie silnym, dwukrotnie jest bliski zabicia Karola Gustawa, ale przy drugim razie zostaje zastrzelony. Jego śmierć wywołuje szczerą rozpacz fałszywego wuja, który zdążył się do Rocha prawdziwie przywiązać.

Charłamp

Oddany sługa Janusza Radziwiłła, dowódca dragonów. Człowiek rozdarty między poczuciem słusznej sprawy a wielkim przywiązaniem do swego zdradzieckiego pana. Pozostając przy księciu aż do jego śmierci, wzbudza swym oddaniem szacunek i patriotów, którzy zdobywają siedzibę Radziwiłła. Dlatego później nikogo nie dziwi jego walka po ich stronie przeciwko Szwedom.

Anusia Borzobohata-Krasieńska

Panna wielkiej urody i temperamentu, wychowanica księżnej Gryzeldy Wiśniowieckiej. Będąc kochliwą i chętną do łamania męskich serc, za cel wybiera sobie głównie tych, którzy na jej urok pozostają odporni, jak Jan Skrzetuski czy Kmicic, zakochani w innych kobietach. 

Niepocieszona wybiera najpierw Podbipiętę, a po śmierci tegoż - Wołodyjowskiego.

Rzędzian

Dawny pachołek Jana Skrzetuskiego, odznaczający się wielkim sprytem i oddaniem swemu panu, a zarazem dbałością o własne sprawy. Z czasem staje się bogatym, dumnym szlachcicem, dzięki któremu Kmicic może przekazać Wołodyjowskiemu wieści podróżując jako Babinicz.

BOHATEROWIE HISTORYCZNI

 Janusz Radziwiłł

Wojewoda wileński i hetman wielki litewski. Człowiek wielkiej potęgi, wsławiony bohaterskimi czynami, ale grzeszący nadmierną pychą, która poprowadzi go do zawarcia zdradzieckiego paktu ze Szwedami, gdy zamarzy mu się korona. Podstępny i zdradliwy potrafi świetnie podejść Kmicica, którego najpierw obłaskawia obietnicami, a potem przekonuje, że kierują nim szlachetne pobudki. 

Umiera smutną, samotną śmiercią, opuszczony przez każdego z wyjątkiem wiernego sługi i w chwili śmierci wzywający ratunku Matki Boskiej, której w myśl wyznawanej wiary kalwińskiej nie powinien uznawać.

Bogusław Radziwiłł

Książę Rzeszy Niemieckiej i koniuszy litewski, stryjeczny brat Janusza Radziwiłła. Pozorną zniewieściałością dandysa o starannie wypielęgnowanej urodzie, usypia czujność wrogów, gdyż charakteryzuje go brawurowa odwaga i skłonność do czynów równie efektownych jak ujście wolnym będąc związanym i wiezionym przez zbroją eskortę. 

Cynik, który nie bawi się w omówienia i wyjawia Kmicicowi całą prawdę o motywacji Radziwiłłów, czym pozbawia go złudzeń. Rozpasany uwodziciel, próbujący zdobyć i Oleńkę, początkowo z uwagi na zemstę na Kmicicu, później pobudzony jej oporem. Pokonany ostatecznie w walce przez Kmicica, uchodzi cało z uwagi na interwencję swego kuzyna patrioty - Michała Radziwiłła.

Michał Kazimierz Radziwiłł

Wielki krajczy litewski, w odróżnieniu od swych krewnych patriota, zaangażowany w walkę ze Szwedami. Mimo iż oznacza to walkę przeciwko nim, na polu bitwy ratuje życie Bogusława, prosząc Kmicica o litość dla swego kuzyna.

Paweł Sapieha

Wojewoda witebski, wierny sługa króla Jana Kazimierza. Patriota na tyle oddany, że gotów jest poświęcić swój wielki majątek dla ratowania kraju, co warte uwagi jest tym bardziej, że był to magnat rozmiłowany w przepychu

Jan Zamoyski

Cześnik koronny, na tyle ceniący swą niezależność, że zwany Sobiepanem, bo woli żyć swobodnie niż zabiegać o zaszczyty i ponosić ich koszty. Ceni życie w swej wypieszczonej perełce, jaką jest Zamość. Kochliwy, na tyle zdesperowany w próbach zdobycia upragnionej kobiety, że zamierza porwać Anusię Borzobohatą, by uczynić ją kochanką. Nieprzekupny patriota, nie wzdraga się przed udziałem w walce.

Augustyn Kordecki

Przeor klasztoru na Jasnej Górze, mistyk, który nie ulega namowom, by poddać klasztor, gdyż obdarzany jest wizjami sugerującymi mu linię obrony. To on jako pierwszy daje szansę na rehabilitację Kmicica, wysłuchuje jego spowiedzi i wyznacza pokutę, napełniając go nadzieją na pozytywne rozstrzygnięcie wszelkich problemów.

Jan Kazimierz

Król Polski, który po wielkiej zdradzie musiał uciekać na Śląsk. Ukazany jako postać szlachetna, pełna pokory, skromności i prawdziwie pobożna, wzbudza szacunek i poddanie prawdziwych patriotów, którzy traktują go jak ojca.