Charakterystyka życia i zwyczajów drobnej szlachty:

  • chętnie pracują na swojej ziemi, uprawiają ją
  • uwielbiają biesiadowanie, zabawy, chętnie biorą udział w różnych uroczystościach
  • zamiłowanie do wygłaszania mów, pracowanie nad swoimi przemówieniami
  • są to osoby ceniące przepych i bogactwa
  • są bardzo rozrzutne, żyją ponad stan
  • mają charakter awanturników, często urządzają pojedynki, bójki,
  • dbanie o własny honor aż do przesady
  • są osobami religijnymi, jednak religia ta ma raczej charakter zewnętrzny, mniemanie o szczególnej opiece jaką Bóg obdarzył szlachtę
  • wiara także w zabobony, czary i cuda
  • niechęć do nauki i poszerzania swojej wiedzy

Szlachcic Sarmata pisał chętnie pamiętniki, w których opisywał swoje pełne przygód życie.

Jan Chryzostom Pasek jest XVII wiecznym przykładem typowego Sarmaty. Niestety nie świecił on dobrym przykładem. Jego zachowanie jest negatywne. Jego osoba pełna jest typowych sarmackich wad. Do tych wad zaliczamy przede wszystkim zacofanie, awanturniczy i kłótliwy sposób rozmawiania i rozwiązywania problemów. Także pijaństwo, samochwalstwo. Był osobą bardzo zadufaną i pewną siebie.

W swoich pamiętnikach opisuje swoje życie, które przedstawia w sposób idealny. Przekonany jest o tym że tylko szlachta ma prawa, jej należą się wszystkie przywileje. Dlatego uważa, że jak najdłużej powinna panować w państwie złota wolność szlachecka. Jest wyjątkowo mocno przywiązany do swoich przywilejów, nie dostrzega że wyrządzają one krzywdę państwu. Nie tylko bowiem Pasek ale i reszta sarmackiej szlachty była przeciwna reformom państwa.

Ucisk chłopów i ich złą sytuację uważają za jak najbardziej słuszną. Nawet zdarzają się przypadki nieludzkiego i okrutnego traktowania chłopów przez szlachtę.

Źle odnoszą się także do mieszczan jest to ich typowa wada wywyższania się ponad inne stany.

Negatywny stosunek i brak tolerancji wobec innych narodów i religii.

Przekonanie że Polacy i ich zwyczaje są jedyne i najlepsze. Pogardliwie nazywają inne narodowości np. Szwedzi to naród świński, Moskale to naród jaszczurczy , obyczaje duńskie są dla nich śmieszne.

Bardzo niechętni są do wszelkich nowości i do tego co płynie z innych państw.

Niestety wyżej wymienione cechy odzwierciedlają rozkład naszego XVII wiecznego społeczeństwa.

Szlachta jest nie tolerancyjna, zapatrzona w siebie, awanturnicza jednym słowem możemy ją określić jako zacofaną.