Najstarszą znaną nam kulturą są cywilizacje rozwijające się na terenie starożytnej Mezopotamii. Najstarszą z nich, bo powstałą około czwartego tysiąclecia przed Chrystusem, jest kultura Sumeryjska. Rozwijała się ona w sumeryjskich państwach, takich jak Erid, Girsu, Uruk czy Nippur, Ur lub Lagasz. Pierwociny tej kultury, okres wczesnosymeryjski, datuje się na okres sześciuset lat liczonych od około roku 3200 przed naszą erą. Z tamtego okresu pozostały fragmenty budowli obronnych i sakralnych. Całe miasto otoczone było grubymi obronnymi murami. W środku miasta znajdowało się zasadnicze centrum kultu- tworzyła go świątynia i pałac rządzącego władcy. Mamy więc mury obronne, pałace i świątynie, o charakterystycznej, wielopoziomowej strukturze. Budynki sakralne zdobione były licznymi tarasami, kolejne kondygnacje o coraz mniejszej powierzchni zwężały się aż do wieńczącej całą świątynię wieży. W tej właśnie wieży znajdowała się właściwa świątynia. Budulcem stosowanym przez Sumerów w tym okresie była suszona i wypalana cegła. Najlepiej zachowanym, a po części zrekonstruowanym przez współczesnych zabytkiem są budowle sakralne w Sumeryjskim mieście Ur. Bogato zdobiony był także pałac. Podstawowym budulcem w tym przypadku również była cegła otrzymywana techniką suszenia. Ta pradawna kultura znała już jednak takie ozdoby architektoniczne jak łuk, kopuła i kopułowe sklepienie. Pałac ozdobiony był także licznymi rzeźbami, niewielkie, bardzo kosztowne figurki wykonywane z wypalanej terakoty lub ze szlachetniejszych materiałów, takich jak gładki alabaster. Typowym motywem rzeźb i figur były ludzkie postaci, ujmowane w bardzo zgeometryzowaną formę. Najczęstszym budulcem większych rzeźb był kamień. Z przedmiotów użytkowych warto wymienić przede wszystkim naczynia, np. wspaniałe reliefowe wazy (dziś można podziwiać zachowany przez wieki egzemplarz pochodzący z państwa Uruk). Naczynia wykonywane były także z metali szlachetnych- np. ze srebra (egzemplarz pochodzący z Entemeny). Inne przedmioty rzemiosła artystycznego to pamiątkowe stele i reliefy, liczne inkrustowane przedmioty (technika inkrustacji była znana Sumerom wczesnego okresu). Sztuka wczesnosumeryjska to wielki rozkwit ceramiki i rzemiosł artystycznych takich jak np. złotnictwo. Rozwija się produkcja metalu i ozdobnych wyrobów z cennych kruszców. Okres sumeryjski zamyka najazd i zdobycie Mezopotamii przez Akadów. Miało to miejsce około 2400 roku przed naszą erą. Od tego momentu sztuka i osiągnięcia rzemiosł wypracowane przez Sumerów zostają przejęte i przetwarzane dalej przez najeźdźców i inne narody, które miały styczność z tą sztuką.

Młodszą kulturą rozwijającą się w Mezopotamii była cywilizacja babilońska. Jej początek datuje się na połowę drugiego tysiąclecia- schyłek na połowę pierwszego tysiąclecia przed naszą erą. Kultura ta objęła swoim oddziaływaniem środkową i południową Mezopotamię. Podstawę dla niej stanowiły dawne osiągnięcia Sumerów oraz tych, którzy w wyniku zdobycia władzy w Mezopotamii przejęli i przekształcili zdobycze sumeryjskie- Akadów. Okres babiloński dzieli się na trzy etapy- staro babiloński, obejmujący pierwszą połowę drugiego tysiąclecia; średnio babiloński- druga połowa drugiego tysiąclecia oraz nowo babiloński obejmujący pierwszą połowę pierwszego tysiąclecia przed Chrystusem. Z okresu babilońskiego zachowało się wiele zabytków, które dobitnie świadczą o niezwykłym rozwoju sztuki artystycznej, o nowatorskich technikach, zdobnictwie i rzemiośle artystycznym rozwiniętym w tej cywilizacji. Warto wymienić tu staro babilońską budowlę- pałac w Mari. W pałacu tym zachowały się bezcenne, ścienne malowidła. Z tego etapu pochodzą także liczne ruiny świątynne (na przykład pozostałości budowli sakralnej w Tell Harmal). Niezwykłym pięknem, wysokim artystycznie kunsztem wykonania reliefu zadziwia pochodząca również z okresu staro babilońskiego stella Hammurabiego. W przypadku tego eksponatu mamy już do czynienia z próbami ujęcia głębi portretowanej postaci, wszystkich trzech wymiarów. Ze średniego okresu rozwoju sztuki babilońskiej wywodzi się sztuka Kasytów. Zachowane zabytki tej sztuki to w przeważającej mierze wykonane z kamienia graniczne stele, czyli tzw. "kudurru". Słupy te spełniały konkretną funkcję, były bowiem swego rodzaju dokumentem, potwierdzeniem własności określonej ziemi, nadanej poddanemu przez króla. Na owym słupie znajdował się zazwyczaj napis wskazujący na właściciela ziemi. Był on także dodatkowo zdobiony reliefami przedstawiającymi różnego rodzaju sceny i obrazy czy to figuralne, czy to symboliczne. W tym okresie zaczęto także stosować nowatorskie dekoracje architektoniczne. Były nimi bogato zdobione fryzy figularne, których budulec stanowiła modelowana cegła. Ostatni okres rozwoju sztuki babilońskiej przyniósł niezwykły rozwój architektury, zmierzający w kierunku monumentalnych budowli. Z okresu panowania Nabuchodonozora II pochodzą budowle z dekoracyjnymi ścianami pokrytymi glazurą oraz ozdoby z barwionej cegły, odmalowujące scenki ze zwierzętami lub barwne roślinne ornamenty. Przykładem tego typu budowli jest niezwykle piękna brama Isztar połączona z trasą procesyjną. Jej rekonstrukcja znajduje się w Berlinie, w Pergamieńskim Muzeum. W tym okresie nadal powstają reliefowe kudurru, a również w zakresie sztuki rzeźbiarskiej- niewielkie, miniaturowe posążki wykonywane z terakoty, przeznaczane na wota. W gliptyce wykonywane były płaskie pieczęcie. Na stemplu znajdowały się scenki związane z kultem.

Kolejną kulturą Mezopotamii stała się kultura Asyryjska. Obejmuje ona wieki od drugiego do pierwszej połowy pierwszego tysiąclecia przed Chrystusem. Tak jak poprzednio, na jej podstawy składają się kultury poprzednie, starsze, a więc kultura sumeryjska, kultura Akadów oraz Babilonii. Do tego kulturowego tygla wrzucone zostały także elementy kultur podbijanych przez Asyryjczyków ludów, oraz państw, z którymi utrzymywali oni sąsiedzkie stosunki. Kulturę asyryjską również można podzielić na trzy podokresy. Pierwszy z nich, staroasyryjski datuje się na pierwszą połowę drugiego tysiąclecia. W tym czasie trudno jeszcze mówić o odrębności tej kultury, jej oryginalne przejawy widoczne są dopiero w kolejnym etapie rozwoju, w drugiej połowie drugiego tysiąclecia. Etap ten określa się mianem średnio asyryjskiego. Rozwija się wówczas sztuka architektoniczna. Zastosowanie znajdują w niej płyty kamienne, tzw. ortostaty. Były to charakterystyczne dla architektury Wschodu kamienne, prostokątne płyty ozdobione reliefem. Wykorzystywano je do ornamentacji cokołów większych budowli oraz- przy okazji- do wzmacniania kolumn i cokołów podtrzymujących monumentalne świątynie i inne budynki. Podobnie jak w poprzednich kulturach centrum miasta stanowił zigurat, czyli świątynny krąg. Nowością, jaką wprowadzili do niej Asyryjczycy była podwójna świątynia, charakterystyczna dla kultury asyryjskiej. W okresie nowo asyryjskim- przełom drugiego i pierwszego tysiąclecia aż do jego połowy) to rozwój budownictwa pałacowego. Do naszych czasów dotrwały jedynie pozostałości wielkich i wspaniałych pałacowych zespołów, zdobiących stolice Asyryjczyków- w Kalchu, Niniwie czy Durszarrukin. Charakterystycznym elementem tych budowli były monumentalne posągi strażników wejścia- lamassu przedstawiające w kamiennych bryłach zwierzęta o ludzkich głowach, np. byki, lwy. W sztuce rzeźbiarskiej dominują w tym okresie dzieła wyobrażające władców lub innych dostojników a także bóstwa. Postaci te ujęte są hieratycznie (sakralnie, uroczyście, dostojnie) w pozycji frontalnej. Najpopularniejsze pozostają płaskorzeźby wykorzystywane w zdobieniu budowli architektonicznych. Jasne i przejrzyste w formie płaskorzeźby przedstawiały najczęściej scenki rodzajowe związane z religią, życiem dworskim, lub np. sceny batalistyczne. DO naszych czasów zachowały się także fragmentaryczne ścienne malowidła z budowli w Aszur i Durszarrukin. Tematyka malowideł odpowiada w zasadzie tej wykorzystywanej w płaskorzeźbach. Nadal tworzone są także cylindryczne pieczęcie niewielkich rozmiarów, zdobione półszlachetnymi kamieniami. Ich stemple przedstawiały najczęściej scenkami związanymi z kultem. Sztuka asyryjska czerpała z wielu źródeł, z wcześniejszych kultur a także z osiągnięć narodów Asyryjczykom współczesnym. Mimo to potrafili oni stworzyć sztukę oryginalną, niezwykle wartościową artystycznie. Ich monumentalna, oficjalna w wymowie twórczość stanowi ważny element całej bliskowschodniej kultury, rzutowała także na kształt estetyki i kultury wypracowany przez starożytnych Greków.

Obok kultury Mezopotamii rozwijała się także sztuka Egiptu. Początki tej cywilizacji również datuje się na czwarte tysiąclecie przed naszą erą. Podstawową funkcją sztuki w Egipcie była funkcja sakralna oraz polityczna- pozostawała więc w kręgu oddziaływań władcy oraz religii. Dziś nazwalibyśmy jej funkcję po prostu propagandową. Propagowano w jej dziełach z jednej strony wierzenia religijne, z drugiej zaś nierozerwalnie z nimi związane formy państwowości, władzy, ustrój starożytnego Egiptu na którego czele stał faraon uważany za boga. Sztuka utrwalała ten porządek, czyniła go w świadomości ludzi czymś naturalnym, niezmiennym i właściwym. To co najbardziej zadziwiające a tym samym najbardziej właściwe sztuce egipskiej jest jej niewiarygodna jednorodność, jedność artystyczna wszelkich uprawianych form a także trwałość tak ujętej estetyki i zachowanie jej ciągłości poprzez setki lat. W zakresie architektury głównym budulcem pozostawał kamień, ale korzystano także ze skał. Charakterystyczne dla tego kręgu kulturowego są budowle związane z kulturą funeralną- wielkie grobowce-piramidy, mastaby (np. piramida Cheopsa). Grobowce te wykuwane były w skałach. Oprócz budowli poświęconych użytkowi władcy, powstają także liczne budowle sakralne, wielkie, monumentalne świątynie. Do dziś przetrwały m.in. ruiny świątyni w Luksorze i Karnaku. Rzeźba egipska wykonywana była w dwóch materiałach- drzewie oraz kamieniu. Jej tematyka skupiała się na wyobrażeniach ludzi najwyższej, rządzącej kasty- władców, namiestników, urzędników, wszelkiej maści dostojników państwowych. W sztuce zdobniczej wykorzystywano polichromowane reliefy, a także barwne ścienne malarstwo. Nie ograniczano się jednak jedynie do naściennego malarstwa. Powstają także dzieła wykonywane na papirusie. Rozkwita także w Egipcie rzemiosło artystyczne, są to zarówno przedmioty zbytku, biżuteria, szklane ozdoby jak i przedmioty użytku codziennego np. meble, naczynia. Egipt pozostawał prężnym ośrodkiem kulturowym przez wiele setek lat, współistniał razem z rozwijającymi się dużo później kulturami Grecką a następnie rzymską.

Pierwsze tysiąclecie przed naszą erą to początek, rozwój i schyłek najbliższej nam kultury starożytnej- antycznej Grecji. Kultura ta rozwijała się od około jedenastego stulecia przed naszą erą aż do wieku pierwszego przed Chrystusem. Kultura grecka rozwijała się w wielu ośrodkach, co spowodowane było rozsianiem ich w różnych rejonach Morza Śródziemnego, Egejskiego, Czarnego, w Azji Mniejszej, na Półwyspie Bałkańskim, Sycylii i południowej Italii. W sztuce starożytnej Grecji wyróżnia się kilka etapów. Pierwszy z nich to okres archaiczny, obejmujący pięćset lat, od jedenastego do szóstego wieku przed naszą erą. W tym okresie powstaje piękna sztuka użytkowa- ceramika zdobiona malowanymi geometrycznymi ornamentami, terakotowe posążki, a także figurki z innych materiałów, takich jak kość słoniowa czy brąz. W architekturze dominuje typ budownictwa wzorowany na megaronie (prostokątny budynek świątynny zawierający w środku tylko jedno pomieszczenie z wejściem na węższym boku. Budowla charakterystyczna dla sztuki mykeńskiej). Na planie megaronu powstawały więc zarówno świątynie jak i domostwa. W siódmym wieku przed naszą erą zmieniają się te tendencję i przewagę zdobywają budowle oraz rzeźby zdecydowanie większe, okazalsze, w brązie lub kamieniu- rozkwita styl monumentalny. Drugi okres rozwoju sztuki greckiej to tzw. okres klasyczny (piąty i czwarty wiek przed naszą erą), w którym kultura grecka osiąga największą doskonałość, harmonię i jedność estetyczną kompozycji. Owa harmonijna prostota, logika planowania widoczna jest także w architekturze powstających wówczas miast, takich jak Milet czy Pireus- oba posiadają funkcjonalną, prostokątną siatkę ulic ułatwiających orientację w mieście. Harmonijne piękno ludzkiego ciała zaczynają wyobrażać rzeźby, ukazujące je w ruchu, w ujęciach dynamicznych. Rzeźby te zdobiły już nie tylko wnętrza pałaców, domostw, ale także ulice miast (jedną z najbardziej znanych rzeźb z tego okresu jest słynny "Dyskobol" Myrona). W sztuce malarskiej dominuje malarstwo ścienne, którego przedstawicielami są między innymi Polignot oraz Mikon. Rozwija się także malarstwo wazowe. Wśród wielu działających w Grecji ośrodków kulturowych w drugiej połowie wieku piątego zdecydowaną przewagę zdobywają Ateny. Dzieje się to za sprawą i podczas rządów Peryklesa. W Atenach właśnie skupiają się najwybitniejsi greccy architekci (Iktinos), rzeźbiarze (np. Fidiasz, Poliklet który dokonuje opracowania kanonu przedstawień ciała, wzorcowej postaci ludzkiej) oraz malarze (np. Agatarchos). Rozwijają się kierunki architektoniczne, syntetyzują się dwa dominujące dotąd porządki w architekturze- dorycki oraz joński i pojawia się ozdobna kolumna koryncka. Schyłek piątego wieku to czas, w którym w rzeźbie pojawia się także nowy styl określany, z racji charakterystycznego rzeźbienia ubiorów postaci- stylem mokrych szat. Styl ten reprezentują takie rzeźby jak np. "Nike Pajoniosa" lub "Nike zawiązująca sandał".

W kolejnym wieku, czwartym przed naszą erą zaczyna dominować styl monumentalny, zwłaszcza w zakresie architektury użytkowej, takiej jak teatr, stadion, buleuterion (budynek, w którym odbywały się posiedzenia rady). Obok starych typów budowli powstają nowe, zarówno w zakresie architektury sakralnej jak i świeckiej. Zmienia się także sztuka rzeźbiarska, w której pojawiają się odmienne od poprzednich tematy, takie jak kobiecy akt. Najwybitniejsi rzeźbiarze czwartego wieku to między innymi Praksyteles, Skopas i Lizyp, a także Kefisodotos i Leochares. Warto tu wspomnieć, że Lizyp wsławił się stworzeniem nowego, znacznie wysmuklonego kanonu proporcji ludzkiego ciała (słynny posąg "Apoksyomenos"). Rozwija się także malarstwo sztalugowe, w którym pojawiać się zaczyna nowa tematyka- np. scenki rodzajowe. Dominację zyskuje iluzjonizm reprezentowany przez takich twórców jak Zeuksis czy Apelles. Kolejny okres, zamykający się w latach 323- 30 przed naszą erą to tzw. sztuka hellenistyczna. W tym czasie kultura i sztuka grecka ulega znaczącej laicyzacji, oderwaniu od spraw kultu, a przez to zyskuje nowy, uniwersalny wyraz. Sztuka tego okresu charakteryzuje się wielką różnorodnością zarówno pod względem tematyki jak i formy dzieła. Prężnie rozwija się architektura miejska oraz budownictwo użytkowe, którego szczytowym przejawem jest wspaniała latarnia morska na wyspie Faros. Nadal tworzone są budowle w stylu monumentalnym, zwłaszcza w zakresie budownictwa sakralnego. Rozwój urbanistyki, budownictwa mieszkalnego popularność zyskuje dom z perystylem, czyli kolumnowym krużgankiem okalającym wewnętrzny dziedziniec domostwa. Domy te zdobione były pięknymi posadzkowymi mozaikami, malarstwem ściennym, a dla wygody mieszkańców montowano w nich urządzenia kanalizacyjne. W budownictwie mieszkalnym dominował nadal joński porządek architektoniczny, z rzadka skłaniano się w stronę porządku korynckiego. Rzeźba hellenistyczna jest rzeźbą realistyczną, pełną ekspresji- najlepsze przykłady to "Nike z Samotraki" i "Grupa Laokoona". Ciągle rozwijana jest również ceramika- malowana zamiast reliefowej (relief był wyciskany z formy), wypalane są nadal niewielkie terakotowe figurki, oraz sztalugowe malarstwo, przedstawiające obok stałych tematów także pejzaże a nawet martwą naturę. Rozwija się także złotnictwo i gliptyka.