Kongres Wiedeński obradował od w dniach 29 września 1814 do 9 czerwca 1815 r., czyli do dnia, w którym podpisano Akt Końcowy (Akt Finalny). Kongres ten zwołany został po upadku Napoleona I oraz po jego pierwszej abdykacji (1814). W tym okresie w zmęczonej napoleońskimi wojnami Europie dominowało pragnienie pokoju i spodziewano się, że zjazd ten doprowadzi do stworzenia trwałego porządku politycznego.

W zasadzie nie był to kongres w pełnym słowa tego znaczeniu, a raczej zjazd monarchów i polityków europejskich. W Wiedniu przebywało dwóch cesarzy (gospodarz Franciszek I cesarz Austrii i car Rosji Aleksander I), czterech królów (pruski Fryderyk Wilhelm III, a także król duński, pruski i wirtemberski) oraz liczni panujący książęta niemieccy i przedstawiciele miast. W sumie w Wiedniu przebywało ponad dwieście poselstw i delegacji, a do stolicy Cesarstwa Austriackiego całej niemalże Europy przybyło około 100 tysięcy cudzoziemców.

Oczywiście nie wszyscy ci delegaci mieli wpływ na podejmowane w trakcie kongresu wiedeńskiego decyzje. O wszystkim decydowało pięć państw: Wielka Brytania, Austria, Rosja, Prusy i Francja. Jednak do niektórych spraw dopuszczano Hiszpanię, Szwecję i Portugalię. Austrię reprezentowali Klemens von Metternich (austriacki minister dworu cesarskiego i minister spraw zagranicznych) oraz baron von Wessenberg. Wielką Brytanię: Robert Steward wicehrabia Castlereagh i jego brat Karol Robert, a także książę Artur Wellington. W imieniu Rosji decydowali: Karol Nesselrode, Andrzej Razumowski, Adam Jerzy Czartoryski. W imieniu Prus występowali kanclerz Hardenberg i Wilhelm von Humbold. Z Francuskich przedstawicieli najważniejszym był Talleyrand.

Kongres został przerwany na okres tak zwanych "stu dni Napoleona" (marzec - czerwiec 1815) i wznowiony dopiero po ostatecznym upadku cesarza Francuzów. Zagrożenie ze strony Napoleona przyspieszyło decyzje i ułatwiło państwom decydującym dojście do ostatecznego kompromisu.

Na kongresie wiedeńskim zapadły decyzje w sprawie podziału i ustroju Niemiec. Niemiecka opinia społeczna liczyła, że liczne państewka niemieckie zostaną zjednoczone w jeden organizm państwowy i że cesarzowi austriackiemu przywrócony zostanie tytuł cesarza rzymskiego. Jednak przeciwny temu był Metternich. Ostatecznie utworzono jedynie luźny Związek Niemiecki, który składał się z 34 (potem z 35) państw i z czterech wolnych miast. Organem związku miał być dwuizbowy sejm (czyli Bundestag), a przewodnictwo w Związku przypadło w udziale Austrii. Prusy otrzymały 2/5 Saksonii (z 850 tysiącami mieszkańców) oraz część Księstwa Warszawskiego (departament poznański i bydgoski) i Gdańsk. Oprócz tego Prusy powiększyły swój stan posiadania o Nadrenię, Westfalię oraz Pomorze Szwedzkie i Rugię.

Kongres zadecydował także o przywróceniu rozbicia politycznego Włoch. Północna ich część (z wyjątkiem Piemontu) dostała się w austriackie ręce: do Austrii powróciła Lombardia, Wenecja i Dalmacja; Modenę otrzymał Franciszek IV (brat stryjeczny cesarza austriackiego), Parmę dożywotnio Maria Luiza (córka cesarza austriackiego, druga żona Napoleona), Toskanię i Piombino zwrócono Ferdynandowi (młodszemu bratu cesarza). Państwo Kościelne zwrócono papieżowi. Natomiast Neapol i Sycylia zostały połączone w państwo Obojga Sycylii z Ferdynandem I jako władcą.

Na kongresie wyrażono także zgodę na połączenie się Belgii z Holandią. Postanowiono zachować federacyjny charakter Szwajcarii (miała się ona składać z 22 suwerennych kantonów) i przyjęto zasadę jej wieczystej neutralności.

Jednym z istotniejszych problemów poruszonym w trakcie trwania kongresu wiedeńskiego była tak zwana "sprawa polska". Jak już zostało wcześniej wspomniane departament poznański i bydgoski oraz miasto Gdańsk przypadły w udziale Prusom. Z ziem tych utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie. Austria otrzymała saliny wielickie z okręgiem oraz obwód tarnopolski. Postanowiono, że Kraków wraz z okręgiem utworzy wolne miasto pod opieką trzech cesarzy (tzw. Rzeczpospolita Krakowska). Pozostała część Księstwa Warszawskiego miała zostać przekształcona w Królestwo Polskie, państwo związane unią personalną z Rosją. Cesarz rosyjski miał nosić tytuł króla polskiego i miał nadać Królestwu Polskiemu konstytucję. Polacy poddani Rosji, Prusom lub Austrii mieli otrzymać reprezentację i instytucje narodowe w zakresie ustalonym przez władców tych państw.

Kongres wiedeński był jednym z najważniejszych wydarzeń historii XIX wieku, ponieważ na wiele lat ustanawiał on porządek polityczny w Europie. Przy czym należy zaznaczyć, że kongres ten był typowym dyktatem mocarstw - podejmowano na nim decyzje nie licząc się z wolą mniejszych zainteresowanych państw. Za podstawowe zasady polityki przyjęto: legitymizm, restaurację i równowagę sił (balance of power). Zasada legitymizmu zakładała, że władza monarsza pochodzi nie z woli ludu, ale z woli bożej. Ponadto wszyscy monarchowie chrześcijańscy stanowili jedną wielka rodzinę. Dlatego żaden władca nie mógł zostać pozbawiony władzy, a w interesie europejskich monarchów leżało przywrócenie tronów wszystkim tym władcom, którzy je utracili. Zasada legitymizmu przekreślała słuszność głoszonej w okresie Wielkiej Rewolucji Francuskiej haseł suwerenności ludu. Zasada restauracji miała na celu przywrócenie odsuniętych od władzy prawowitych dynastii panujących. Zasada równowagi miała pilnować, by żadne z państw nie uzyskało przewagi w Europie.

Na straży nowego porządku europejskiego miało stać tak zwane Święte Przymierze. Było to porozumienie zawarte przez Aleksandra I, Franciszka I i Fryderyka Wilhelma jeszcze w trakcie trwania kongresu wiedeńskiego. Podpisano je w 1815 r. Paryżu. Projekt przymierza, rządzącego się w polityce wewnętrznej i zagranicznej zasadami Ewangelii, wysunął car Rosji, Aleksander I. Zmodyfikowany przez Metternicha projekt został przyjęty przez trzech monarchów 26 września 1815 r. Władcy zadeklarowali sobie wzajemną pomoc oraz kierowanie się w polityce zewnętrznej zasadami religii chrześcijańskiej, a także sprawiedliwością, miłością i pokojem. Do przystąpienia do Świętego Przymierza zaproszono wszystkich europejskich władców (z wyjątkiem niechrześcijańskiej Turcji). Zaproszenia nie przyjął papież (bo przymierze łączyło ludzi różnych wyznań chrześcijańskich) i Wielka Brytania (choć aprobowała zasady przymierza). Propozycję przystąpienia do porozumienia otrzymały też w 1820 r. Stany Zjednoczone, ale nie były one w tym czasie zainteresowane mieszaniem się w sprawy europejskie.

Począwszy od roku 1815 za państwa Świętego Przymierza uważano jedynie Austrię, Prusy i Rosję. Postrzegano je jako blok państw posiadający wspólne cele i wspólną politykę zagraniczną. Rzeczywistość wyglądała jednak inaczej - między tymi państwami występowało wiele różnic. Łączyła je natomiast obawa przed wybuchem rewolucji oraz przed utratą uzyskanych w roku 1815 zdobyczy terytorialnych. Faktycznymi kierownikami polityki Świętego Przymierza byli Aleksander I oraz Klemens von Metternich. Państwa Świętego Przymierza regularnie organizowały kongresy: w Akwizgranie (1818 r.), w Karlsbadzie (1819 r.), w Opawie (1820 r.), w Lublanie (1821 r.), w Weronie (1822 r.). Miały one nadzorować realizację porozumień wiedeńskich. Święte Przymierze utraciło znaczenie około roku 1830, choć jego zasady starano się realizować jeszcze do Wiosny Ludów.