Najstarszymi organizmami politycznymi na terenie Mezopotamii były państwa-miasta tworzone przez Sumerów. W III tysiącleciu p.n.e. na terenie Mezopotamii pojawiły się semickie plemiona Amorytów, które dokonały zniszczenia państw-miast sumeryjskich. Gdy na terenie Sumero-Akadu dochodziło do walk o władzę rosły w siłę nowe państwa Babilon i Asyria.

Babilon został najpierw zajęty przez Amorytów a w II tysiącleciu p.n.e. udało się przejąć władzę lokalnej dynastii. Powoli i stopniowo Babilon przyłączał sąsiednie terytoria. W 1792 roku tron babiloński objął Hammurabi. W ciągu swego ponad czterdziestoletniego panowania udało mu się zająć całą Mezopotamię. Sławę przyniosła mu kodyfikacja prawa dokonana w postaci "Kodeksu Hammurabiego". Tekst jego wyryto na kamiennej steli w kształcie stożka o wysokości dwóch metrów. Kodeks był surowy i szczególne ostre kary przewidywał za przestępstwa dokonywane przeciwko świątyniom i kapłanom. Wprowadzono odszkodowanie za wyrządzone krzywdy. Kodeks Hammurabiego regulował istotne sfery życia społeczeństwa babilońskiego dotyczące zawierania umów, związków małżeńskich itd.

Wraz z panowaniem Hammurabiego skończył się okres świetności Babilonii. Wciąż jednak następował rozwój ekonomiczny i kulturalny. Znaczenie Babilonu leżało w znajdujących się na jego terenie licznych świątyniach bogów, w tym boga Marduka.

W społeczeństwie babilońskim obok ludzi wolnych i niewolników wywodzących się głownie z jeńców wojennych i niewypłacalnych dłużników istniała grupa zależna bezpośrednio od władcy tzw. muszkenum. Wszelkie relacje między tymi grupami regulował "Kodeks Hammurabiego". Dominująca część społeczeństwa zajmowała się rolnictwem i żyła na wsiach. Kariera urzędnicza zarezerwowana była dla mężczyzn, kobiety mogły pełnić posługi kapłańskie, ewentualnie prowadzić interesy, ale najczęściej opiekowały się domem i rodziną. W społeczeństwie babilońskim bardzo ceniono wykształcenie, stąd dbano, by dzieci uczęszczały do szkół, które były jednak płatne. Uczono w nich nauki pisania, czytania, matematyki, astronomii. Okazję do zabawy dawały święta religijne oraz sukcesy władców.

W IX wieku p.n.e. do budowania swej świetności na drodze podbojów przystąpiła Asyria. Rozciągnęła swoją władzę nad Babilonią, Syrią, Palestyną a w VII wieku p.n.e. udało jej się zdobyć nawet Teby. Wojny według Asyryjczyków prowadzone były w imieniu i na rzecz ich boga Aszura. Podstawą sukcesów Asyrii była jej doskonała armia, a zwłaszcza łucznicy poruszający się na rydwanach. Podbite terytoria i zamieszkującą ją ludność utrzymywano w posłuszeństwie stosując ogromny terror i okrucieństwo. Stosowali też Asyryjczycy przesiedlenia ludności najczęściej na teren Asyrii, z racji tego, ze byli to zwykle świetni rzemieślnicy Asyria tylko na tym zyskiwała. Niektóre podbite państwa włączano do państwa syryjskiego a innym narzucano zwierzchność, na wszystkie podbite tereny nakładano natomiast olbrzymie kontrybucje. Dochody z nich przeznaczane były na utrzymanie armii, budowę nowych miast i budynków. Panujący w VII wieku p.n.e. Assurbanipal nie tylko był zagorzałym wojownikiem, ale także miłośnikiem literatury, który gromadził dzieła literackie spisywane ówcześnie na glinianych tabliczkach.

Asyria przez swoją ogromną złożoność szybko została pokonana przez Medów i Chaldejczyków, którzy zniszczyli dwie stolice państwa Asur i Niniwę i jednocześnie dokonały zniszczenia państwa asyryjskiego.

Asyryjczycy dbali o zachowanie kultury i osiągnięć podbijanych ludów, ale paradoksalnie nie szanowali życia ich członków. Niezwykle ciekawe jest u Asyryjczyków to połączenie z jednej strony okrucieństwa i dzikości a z drugiej miłości do sztuki. Być może zresztą poziom okrucieństwa prezentowany przez Asyryjczyków nie odbiegał zbytnio od innych plemion.

Na terenach podbitej Asyrii zaczęli panować przybyli z pustyni syryjskiej koczowniczy Chaldejczycy. Zdołali oni najpierw zająć południową Mezopotamię i Babilon i podlegali przez długi okres zwierzchności Asyrii, jednak ich siła i napór okazały się tak duże, że Asyryjczycy w końcu ulegli. Wybitnym władcą chaldejskim rządzącym na przełomie VII i VI wieku p.n.e. był Nabuchodonozor, który zasłynął z uprowadzenia Żydów do niewoli babilońskiej oraz z utworzenia wielkiej potęgi państwa babilońskiego. Lecz i ono zostało złamane i upadło pod naporem kolejnego potężnego przeciwnika jakim była starożytna Persja.

Historia Mezopotamii jest dziejami licznych państw, które powstawały, podbijały inne organizmy po czym same stawały się obiektem podbojów. Mimo ogromnej zmienności politycznej nie przestawała się rozwijać kultura tego obszaru. Kolejne plemiona przejmowały osiągnięcia poprzednich, kultywowały je i zachowywały a jednocześnie tworzyły coś nowego, swojego będącego kolejnym wkładem w bogatą kulturę Międzyrzecza. Niewątpliwie jednak to Sumerowie okazali się najbardziej twórczy, odkrywczy i oni wnieśli największy wkład w dorobek kulturowy starożytnej Mezopotamii. Kolejne plemiona korzystały z osiągnięć Sumerów nie dysponowały już jednak takim potencjałem intelektualnym i inwencją, by dorównać Sumerom.