Początkowo podstawową jednostką społeczną Słowian - zwanych przez Rzymian Wenedami - był ród - wielka rodzina, złożona z rodziców, synów z żonami i dziećmi oraz z dalszych krewnych. Córki po wyjściu za mąż odchodziły zawsze do rodziny swego męża. Rodzina taka mieszkała i gospodarowała wspólnie. Przynależność do wspólnoty rodowej zapewniała jednostce opiekę i ochronę przed zagrożeniem zewnętrznym. Członków rodu dodatkowo integrowały wierzenia religijne, a przede wszystkim kult wspólnych przodków. Ze względu na mieszanie się i bezpośrednie kontakty rodzin w wyniku ciągłych migracji powstała terytorialna organizacja sąsiedzka obejmująca kilkanaście rodzin zwana opolem. Wspólnota ta dzieliła ziemię, sprawowała nadzór nad jej uprawą, rozstrzygała spory członków, organizowała obronę przed wrogiem. Poszczególne opola łączyły się w plemiona. Plemię był to związek kilkunastu lub kilkudziesięciu opoli oparty na wspólnym pochodzeniu, wspólnym terytorium i wspólnych interesach wobec plemion sąsiedzkich. Władzę sprawował wiec plemienny - zgromadzenie wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni. Wiec wybierał wodza zwanego również księciem (łac. dux). Wraz z postępującym rozwarstwieniem społecznym wiec zdominowali bogaci możni skupieni wokół księcia, który dążył do utrzymania władzy we własnej rodzinie i organizował wokół siebie orszak zbrojny - zaczątek drużyny.
Podstawą gospodarki Słowian było rolnictwo. Słowianie stosowali gospodarkę wypaleniskową. Polegała ona na wypalaniu lasu, a popiół ze spalonych drzew i poszycia leśnego użyźniał ziemię, którą przeznaczano pod uprawę. Użytkowano ziemię przez kilka lat, a po jej wyjałowieniu porzucano ją i szukano nowego miejsca pod uprawę. Od tego sposobu gospodarowania powstały istniejące do dziś nazwy miejscowości - Żary, Praga (od prażenia), Trzebinia (od trzebieży, czyli karczowania lasu).
Pierwsze słowiańskie ośrodki państwowe, jakie pojawiły się w Europie przed powstaniem państwa polskiego to: Państwo Samona obejmujące Morawy, Kotlinę Czeską i część Panonii, które istniało krótko w VII w. oraz Państwo Wielkomorawskie w skład którego wchodziły tereny serbołużyckie, Morawy, Czechy, część Panonii, Państwo Wiślan, Śląsk.
Wśród plemion słowiańskich, które swe siedziby posiadały na ziemiach polskich możemy wyróżnić: plemiona Śląskie (Ślężanie, Opolanie, Bobrzanie, Dziadoszanie); Wiślan nad górną Wisłą; Lędzian nad Sanem i Wieprzem (główne grody to Czerwień i Przemyśl); Goplan na Kujawach; plemiona pomorskie na Pomorzu; Polan w Wielkopolsce oraz Mazowszan na Mazowszu. Na wschodzie plemiona polskie graniczyły z grupą plemion ruskich, na północny swoje siedziby mieli Jaćwingowie, na zachodzie Słowianie Połabscy (miedzy innymi Wieleci).
Na ziemiach polskich wśród plemion słowiańskich powstały dwa ośrodki państwowe. Pierwszym z nich było państwo Wiślan utworzone w dolnym biegu Wisły. Główną siedziba Wiślan był najprawdopodobniej Kraków. Innym ważnym grodem była Wiślica. Państwo Wiślan zostało w IX w. podporządkowane Państwu Wielkomorawskiemu, a po jego rozpadzie znalazło się w orbicie wpływów Czech.
Drugim ośrodkiem państwowych na ziemiach polskich było państwo Polan. Na gruncie tej organizacji państwowej wyrosło właściwe państwo polskie rządzone przez dynastię piastowską. Terytoria Polan skupione były wokół Gniezna i Poznania. Stopniowo Polanie rozpoczęli ekspansję podbijając sąsiadujące z nimi plemiona, skupiając pod swoim panowaniem rozległe terytorium.
