Panowanie Mieszka I to okres bardzo pomyślny dla państwa Polan , czas znacznego powiększenia terytorium (o Pomorze , Ziemię Lubuską , Małopolskę i Śląsk ).Mieszko I okazał się bardzo zręcznym i dalekowzrocznym politykiem - udało mu się uniknąć uzależnienia politycznego i kościelnego od Niemiec oraz rozbić sojusz niebezpiecznych sąsiadów Wieletów i Czechów. Przyjęcie przez Mieszka I chrztu umożliwiło unifikację i wcielenie państwa polskiego w obręb świata chrześcijańskiego.

W połowie X wieku państwo Polan zetknęło się na południu z ciągle rozszerzającym swe wpływy państwem czeskim , zaś na zachodzie z agresywnym i silnym związkiem Wieletów oraz z pogranicznymi władcami niemieckimi , którzy dążyli do zawładnięcia terenami zajętymi przez plemiona słowiańskie.

Margrabia Marchii Wschodniej Geron (937-965) , wielmoża saski , bezwzględny wobec Słowian ( w 939 roku podstępnie wymordował 30 wodzów , których zaprosił na ucztę) stał się głównym reprezentantem niemieckiej polityki na słowiańskim pograniczu . W 963 roku Geron zakończył podbój Serbo- Łużyczan - w ten sposób państwo Mieszka I uzyskało bezpośrednią granicę z Niemcami . W latach 963-964 doszło do walk Mieszka I z Geronem. Rok 963 to pierwsza poświadczona w źródłach data roczna w dziejach Polski. Jak bowiem zanotował mnich benedyktyński z klasztoru w Korbei , Windukind , w kronice "Dzieje Saskie" - graf Wichman " króla Mieszka , którego władzy podlegali Słowianie , zwani Lucicaviki , pokonał za dwoma nawrotami , jego brata zabił , wielką zdobycz mu zabrał.." Owi zagadkowi Lucicaviki to najprawdopodobniej Lubuszanie . Opanowanie przez Mieszka Ziemi Lubuskiej naruszyło strefę wpływów królestwa niemieckiego , a dodatkowo doprowadziło do konfliktu z Wieletami , którzy uznawali te ziemie za własne. To z kolei ułatwiło awanturnikowi i banicie z cesarstwa , Wichmanowi , współpracę z Wieletami. Klęska w 963 roku zmusiła Mieszka I do uznania zwierzchnictwa króla niemieckiego i do opłaty trybutu z ziem " aż po rzekę Wartę", czyli z ziem Lubuszan . Skłoniła także do poszukiwania sojuszników .W tych okolicznościach doszło do zawarcia sojuszu z Czechami też zagrożonymi ze strony Niemiec. W 965 roku powstały cztery nowe marchie niemieckie na wschód od Polski :

-miśnieńska

-łużycka

-merseburska

-północna .

Mieszko I miał podstawy obawiać się , iż Otto I będzie siłą dążył do nawrócenia Polski na wiarę chrześcijańską i uzależnienia jej od siebie. Władca polski dostrzegał także nieuchronność przyjęcia nowej wiary . Postanowił uczynić to w sposób dobrowolny , ale taki aby nie wiązać Polski bezpośrednio z cesarstwem . Poślubił więc księżniczkę Dobrawę (965 roku) i przyjął chrzest z rak czeskich(966) , nie narażając się tym samym cesarzowi , gdyż Czechy były lennem niemieckim .

W 967 roku Mieszko I pokonał Wolinian z którymi sprzymierzył się Wichman . Tym razem graf Wichman przeliczył się z siłami , przyszło mu bowiem walczyć z księciem chrześcijańskim , będącym sprzymierzeńcem cesarz Ottona I . Zwycięstwo zachęciło polskiego księcia do kontynuowania walki o Pomorze Nadodrzańskie .

Następca Gerona , margrabia Hodon , zaniepokojony sukcesami Mieszka , zorganizował w 972 roku wyprawę przeciw niemu . Mieszko I wraz z bratem Czciborem , zorganizował zasadzkę na oddziały niemieckie , które zostały okrążone i rozbite 24 czerwca 972 roku pod Cedynią. Takim obrotem sprawy zaniepokoił się sam cesarz , który zmusił władcę polskiego do przysłania na swój dwór syna Bolesława jako zakładnika .Do dalszego pogorszenia stosunków polsko niemieckich doszło za panowania Ottona II (973-983) czego przejawem była zorganizowana w 979 roku wyprawa cesarza przeciw przeciwko Mieszkowi , zakończona jednak niepowodzeniem. Była to prawdopodobnie pierwsza poświadczona w źródłach , wyprawa władcy niemieckiego przeciwko Polsce . Nie zmienia to faktu , że stosunki polsko niemieckie były poprawne : Mieszko I usilnie o nie zabiegał , uznając nadrzędna rolę cesarstwa w świecie chrześcijańskim . Walcząc z Wichmanem, bronił swej suwerennej władzy , we własnym państwie chciał być władcą nie zależnym.

Po śmierci Mieszka I jego syn Bolesław Chrobry wypędził swoją macochę Odę(księżniczkę niemiecką) oraz trzech przyrodnich braci i sam zawładnął tronem. Stosunki Bolesława z cesarstwem początkowo układały się dobrze . Kontynuując politykę ojca Bolesław uznawał prymat cesarza w świecie chrześcijańskim , ale pozostawał władcą suwerennym i niezależnym. Relacje te były utrzymywane w takim stanie dopóki żył Otto III ( 983-1002). To on w roku 1000 przybył z pielgrzymką do grobu Świętego Wojciecha w Gnieźnie. Odbył się wówczas tzw. Zjazd gnieźnieński . Faktycznym celem jego wizyty było pozyskanie Bolesława Chrobrego dla swych planów federacyjnych państwa chrześcijańskiego , do którego należałaby i Polska. Podczas tego zjazdu cesarz włożył na głowę Chrobrego swój diadem cesarski i wręczył mu włócznię św. Maurycego , która w Niemczech była symbolem władzy królewskiej. Potwierdził tym samym niezależność Polski od Niemiec , oraz wyraził zgodę na koronację Bolesława. Otto III niestety przeżył zjazd gnieźnieński tylko 2 lata i w roku 1002 zmarł , co otworzyło nowy okres w stosunkach polsko-niemieckich . Bolesław Chrobry korzystając z chwilowego bezkrólewia , kiedy spory między możnymi niemieckimi stworzyły warunki ułatwiające wmieszanie się Polski w sprawy zachodnie. Gdy zamordowany został przeciwnik Henryka II , Ekkehard margrabia Miśni powinowaty Bolesława -książę polski pretendując do spadku zajął w roku 1002 Łużyce , Milsko i zaatakował Marchię Miśnieńską . W roku 1003 przyjął koronę czeską (poprzedniego władcę Czech -Bolesława Rudego Chrobry kazał oślepić). Był to szczyt jego potęgi. Tymczasem wybrany po walce stronnictw w Niemczech nowy król Henryk II Święty ( 1002-1024 ) był przeciwnikiem linii politycznej zmarłego cesarza , a sukcesy Chrobrego wywołały otwarty spór . Szczególna rolę odegrało tu wspomniane powyżej wmieszanie się Bolesława w wewnętrzny konflikt w Czechach. Henryk II zażądał od Chrobrego hołdu lennego z Czech oraz z Łużyc . Bolesław odmówił i rozpoczęła się pierwsza wojna polski z cesarstwem trwająca od 1002 roku do 1018 roku ( z dwoma przerwami) . Zmagania Chrobrego z Henrykiem II , od roku 1014 także cesarzem , trwały z krótkimi przerwami 15 lat i dzielą się na trzy odrębne wojny:

1003-1005

1007-1013

1015(niektóre źródła podają 1014)-1018

Miała ona charakter podjazdowy. Walki toczyły się na terytoriach obydwu wrogich sobie stron. W toku długotrwałych działań wojennych Henryk II oblegał Poznań , a władca Polski doszedł pod Magdeburg. Pierwszy okres wojny nie był dla Chrobrego pomyślny. Utracił on Czechy, Miśnię , a w 1005 roku Henryk sforsował wraz z posiłkami wieleckimi i czeskimi Odrę pod Krosnem i zaatakował główne ośrodki polskie. W rezultacie doszło do zawarcia w Poznaniu pokoju. Polska straciła wszystkie zdobycze po 1002 roku , natomiast Bolesław prawdopodobnie utrzymał swój niezależną pozycję z czasów zjazdu gnieźnieńskiego. Niestety warunki pokoju nie zadowoliły żadnej ze stron i w rezultacie już po dwóch latach doszło do nowego konfliktu zapoczątkowanego zajęciem przez Chrobrego Łużyc i Milska.

Kolejne wyprawy tak polskie jak i niemieckie nie przyniosły żadnego rozstrzygnięcia i doprowadziły w 1013 roku do drugiego kompromisowego pokoju zawartego w Merseburgu . Bolesław utrzymał zdobycze- Lużyce i Milsko -z których jednak złożył hołd cesarzowi. W tym samym czasie polski następca tronu poślubił córkę reńskiego palatyna Rychezę , która była krewną cesarza stając się tym samym skoligaconym z najprzedniejszymi rodami w Europie. Jednakże w 1014 roku i ta ugoda została zerwana. W latach 1015 i 1017 miały miejsce dwie wielki wyprawy niemieckie , które nie zdołały pokonać wojsk polskich ( bohaterska obrona Niemczy-1017). Nie dopuszczono do przeprawy Niemców przez Odrę , którzy w wyniku licznych starć ponieśli ta ogromne straty , że tym razem wojna zakończyła się już na dobre kompromisowym pokojem w Budziszynie w 1018 roku- który faktycznie był wielkim triumfem Bolesława Chrobrego i młodego państwa polskiego , które okazało się godnym przeciwnikiem potężnego cesarstwa. Książe polski obronił niezależność swojego państwa a także zatrzymał Łużyce, Milsko oraz należące poprzednio do Czech : Morawy i Słowację. Ponadto Henryk II zobowiązał się do udzielenia zbrojnej pomocy Bolesławowi w jego wyprawie ruskiej. Po zakończeniu wojny z Niemcami Chrobry wyprawił się na Kijów . Było to związane z walkami wewnętrznymi na Rusi oraz sojuszem Jarosława Mądrego z Henrykiem II w końcowym okresie wojny polsko-niemieckiej . 

Wojna z Niemcami w 1109 roku

Po śmierci Władysława Hermana w 1102 roku , spadkiem po nim jego synowie podzielili się między sobą . Zbigniew zajął Mazowsze , Bolesław III Krzywousty- książęce grody w Polsce południowej. Powstały praktycznie dwa niezależne od siebie państwa polskie. Stosunki między braćmi nie układały się najlepiej i wkrótce między nimi wybuchł spór. . Zbigniew sprzeciwiał się podejmowanym przez Bolesława wyprawom na Pomorze .W 1106 roku Bolesław uderzył na dzielnicę brata , opanował ją i pozostawił w jego rękach jedynie Mazowsze, musiał on przy tym uznać zwierzchnictwo młodszego brata.. Już jednak w roku następnym Bolesław zajął także Mazowsze .

Wygnany w 1107 roku Zbigniew zwrócił się o pomoc w tym interwencję do niemieckiego króla Henryka V(1106-1125). Był on bardzo chętny do pomocy , z kilku względów :

-po pierwsze taka interwencja na prośbę księcia byłaby wręcz wymarzonym aktem wzmacniającym jego zwierzchność nad sąsiednim krajem

-po drugie wiązało się to z poszukiwaniem przez książąt (wielkich i drobnych rycerzy Rzeszy) terenów , którymi zasililiby swoje posiadłości.

-po trzecie w trosce o stworzenie przeciwwagi dla potężnego i niebezpiecznego cesarstwa). Bolesław popierał Węgrów w ich walce z Henrykiem V atakując wiernych lenników tego cesarza -Czechów.

W rezultacie w 1109 roku pod pretekstem ochrony praw Zbigniewa i osadzenia go na tronie ruszyła na Polskę wielka wyprawa niemiecka , przekraczając Odrę koło Krosna nadodrzańskiego. Niemalże równocześnie od południowej strony uderzyli Czesi. Bolesław nie był przygotowany na taki obrót sprawy oczy świadczy fakt , iż w chwili wybuchu wojny ze znaczną częścią swojego rycerstwa zajęty był zdobywaniem pomorskiego Nakła.

Wybuchła koleina (druga wojna ) Polski z cesarstwem niemieckim. Bolesław zawarł sojusz z Węgrami , którzy uderzyli na sprzymierzonych z cesarstwem Czechów. W roku 1109 prawdopodobnie 24 sierpnie doszło do bohaterskiej obrony Głogowa , którego Polacy nie poddali pomimo , iż Niemcy przywiązywali do maszyn oblężniczych polskich zakładników(tak pisał Anonim zwany Gallem). Wprawiona w wyprawach pomorskich jazda polska była trudnym przeciwnikiem do zwalczenia dla silniejszych zastępów niemieckich . Starcie to znacznie opóźniło pochód wojsk cesarskich w głąb Polski. Legenda mówi tez o polskim zwycięstwie nad cesarzem na Psim Polu pod Wrocławiem (psy miały pożywiać się pozostałymi na polu zwłokami niemieckich rycerzy). Zwycięstwa Polaków nie były jedyną przyczyną klęski Henryka . Drugą przyczyną niepowodzenia wyprawy niemieckiej był opór całego społeczeństwa przeciwko obcym najeźdźcą. Nawet Gall Anonim podkreślał powszechny charakter walki prowadzonej przez rycerstwo i masy ludowe. Przekazał tez argumentacje Bolesława , który odwołując się do uczuć patriotycznych do dumy narodowej , zagrzewał swe szeregi do wytrwałej walki . W każdym bądź razie Henryk V wycofał się z Polski porzucając praktycznie sprawę Zbigniewa . zmusiły go do odwrotu wyżej wspomniane bezskuteczne oblężenia i umiejętnie prowadzona przez Bolesława wojna podjazdowa. Wycofanie się Henryka spowodowało wzrost autorytetu międzynarodowego Polski . Ponadto Czechy zapewne zrzekły się 1114 roku ostatecznie trybutu ze Śląska , a także rozwinęła się bez przeszkód dalsza akcja Bolesława zmierzająca do podporządkowania całego Pomorza. Wątpliwym zyskiem było także zgoda Bolesława na powrót Zbigniewa- Dopiero w 1112 roku Bolesław zgodził się dopuścić Zbigniewa do współrządzenia krajem , co raczej stanowiło podstęp sądząc po fakcie iż bardzo szybko oskarżono go o zdradę i oślepiono tak dotkliwie , że doprowadziło to do jego zgonu.

Wojny Polaków z Krzyżakami.

"Krzyżacy" to używana w Polsce nazwa określająca Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie (lub krócej Zakonu Niemieckiego) .Założony został w Jerozolimie w czasie trzeciej krucjaty w roku 1190. Nazwa polska wzięła się stąd , że rycerze tego zakonu nosili białe , charakterystyczne płaszcze z czarnymi krzyżami .

W roku 1226 Konrad Mazowiecki wydał przywilej kruszwicki poprzez który nadał Krzyżakom część ziemi chełmińskiej w zamian za pomoc w podboju pogańskich Prus.

Już w roku 1230 przybyła do polski pierwsza drużyna krzyżacka . W trzy lata później Krzyżacy opanowali całą ziemię chełmińską i założyli miasto Chełmno ( Kulm) na prawie magdeburskim. Wówczas przedstawili papieżowi sfałszowany dokument przywileju Konrada Mazowieckiego nadający im rzekomo władzę zwierzchnią suwerenna nad ziemią chełmińską i uzyskali zatwierdzenie tego przywileju przez papieża . W ten sposób Krzyżacy uzyskali podstawy do założenia swego państwa w Prusach. Zaledwie do roku 1237 zdołali oni zbudować własne silne państwo nad Bałtykiem i założyli miasta niemieckie takie jak : Elbing ( Elbląg) , Koenisberg ( Królewiec) , Frauenberg (Frombork) , Braunsberg ( Braniewo ) , Thorn ( Toruń) i jeszcze parę innych.

Pomorze Gdańskie zdołali zająć w 1308 roku , a w rok później przenieśli swoją stolicę z Wenecji do Malborka .

W roku 1321 sąd papieski w Inowrocławiu rozstrzygnął spór polsko-krzyżacki o Pomorze Gdańskie , który był korzystny dla Polski . Zakon odmówił jednak jego wykonania. W latach 1329-1332 doszło do pierwszej wojny z Zakonem. Polskę , czyli ówczesnego panującego Władysława Łokietka wspierali Węgrzy , zaś tych drugich Czesi. Krzyżacy pomimo niepowodzenia pod Płowcami w roku 1331 zajęli Kujawy i ziemie dobrzyńską , a osłabiony Łokietek zgodził się na rozejm.

Następnie spór polsko-krzyżacki przechodził przez kolejne etapy prób jego rozstrzygnięcia. Za Kazimierza III roztrząsał go najpierw arbitraż międzynarodowy złożony z Karola Roberta Andegaweńskiego i z Jana Luksemburskiego . Wydane w Wyszehradzie w roku 1335 rozstrzygnięcie nie było dla Polski korzystne - Krzyżacy mieli zwrócić jedynie Kujawy i ziemię dobrzyńską. Cztery lata później czyli w 1339 roku miał miejsce kolejny sąd papieski , tym razem w Warszawie. Wyrok tam zapadły nakazywał zwrócić Krzyżakom wszystkie zagarnięte ziemie . Zakon zdołał go jednak unieważnić . Ostatecznie Kazimierz III podpisał z Krzyżakami pokój w Kaliszu , który zakończył okres sporów polsko-krzyżackich w XIV wieku. Zakon zwrócił jedynie Kujawy i ziemie dobrzyńska zachowując resztę zagarniętych ziem . Jednak Polacy wcale nie mieli zamiaru odpuścić i pozostawić Krzyżakom ich własności.

Wojna Polski i Litwy z Zakonem Krzyżackim w początkach XV wieku.

Przyczyną wojny Polski i Litwy z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411 były dążenia tych państw do odebrania zagarniętych przez Krzyżaków terytoriów , tj. ziemi chełmińskiej i Pomorza Gdańskiego oraz Żmudzi.

Wojna rozpoczęła się w roku 1409 , gdy wybuchło anty- krzyżackie powstanie na Żmudzi , poparte przez Witolda . Wielki Mistrz - Urlyk von Jungingen bezskutecznie dążył do rozbicia unii polsko-litewskiej , a gdy to się nie powiodło uderzył na Polskę i ponownie zajął ziemię dobrzyńską . Krzyżakom udało się także zawrzeć sojusz z Zygmuntem Luksemburskim. - ówczesnym margrabią brandenburskim i królem Węgier .

Decydująca batalia miała miejsce w roku 1410. Strona polsko-litewska podjęła plan uderzenia w samo centrum państwa krzyżackiego . Wojska polskie (wspierane min. Przez ochotników i najemników czeskich ) przekroczyły Wisłę pod Czerwińskiem , połączyły się z siłami litewsko-ruskimi ( u boku których walczyły także wojska tatarskie) pod dowództwem Witolda i ruszyły na Malbork . Po stronie polskiej walczył kwiat rycerstwa Środkowo-europejskiego , min. Zawisza Czarny z Garbowa , Zyndram z Maszkowic i Jan Ziżko z Trocnowa .

Krzyżacy zagrodzili przeciwnikom drogę między wsiami Grunwald i Tannenberg , gdzie - 15 lipca 1410 roku - rozegrała się jedna z największych bitew średniowiecza . Liczebną przewagę miały wojska polsko-litewskie ( ok. 40 tysięcy rycerzy wobec ok. 30 tysięcy po stronie krzyżackiej) , jednak w armii zakonnej walczyli najlepsi rycerze z Europy Zachodniej . Ponadto dysponowała ona nowa bronią - artylerią . Wojsko krzyżackie było też lepiej uzbrojone niż wojsko polskie , a zwłaszcza - niż wojsko litewskie . Władysław Jagiełło - inaczej niż Urlyk vin Jungingen- zastosował nieznany w Europie Zachodniej sposób kierowania walką , wykorzystując doświadczenia zdobyte w walce z Tatarami . Polegał on na tym , że nie uczestniczył on bezpośrednio w zmaganiach , ale ze wzgórza dowodził swą armią. Jagiełło zwlekał z rozpoczęciem walki , stąd legenda o dwóch mieczach , które rzekomo wielki mistrz miał rzekomo przysłać Jagielle , aby sprowokować go do rozpoczęcia bitwy. W pierwszej fazie zmagań przewagę uzyskali Krzyżacy , którzy powstrzymali natarcie wojsk litewskich i zmusili je do odwrotu . Nie udało im się jednak złamać oporu wojsk polskich dowodzonych przez Zyndrama z Maszkowic. W decydującej fazie przewagę uzyskali Polacy , a wojska litewskie wróciły na pole bitwy . Krzyżacy ponieśli wyjątkowo ciężkie straty . Zginął wielki mistrz i wielu dostojników zakonnych .

Dzieje konfliktu polsko-krzyżackiego oraz wspaniały opis bitwy zawiera powieść historyczna Henryka Sienkiewicza - " Krzyżacy" . 

Po zwycięstwie pod Grunwaldem wojska polskie obległy Malbork. Pomimo to twierdzy krzyżackiej zdobyć się nie udało , gdyż kontur Świecia - Henryk von Plauen zdołał dobrze przygotować stolicę do obrony , a Witold - obawiając się nadmiernego wzmocnienia Polski - wycofał się z wojny. Polakom udało się jeszcze rozbić pod Koronowem idącą z odsieczą dla Zakonu armię z Zachodu.

W roku 1411 zawarto pokój w Toruniu . Krzyżacy oddali Witoldowi w dożywocie Żmudź i wycofali się z ziemi dobrzyńskiej .

Na soborze w Konstancji ( w latach 1414-1418) reprezentujący stronę krzyżacką mnich -Jan Falkenberg wystąpił z oskarżeniem , że Jagiełło i Witold jedynie pozornie przyjęli chrzest , trwając dotychczas w pogaństwie. Na czele polskiej delegacji stał arcybiskup Gniezna Mikołaj Trąba (który otrzymał na soborze tytuł prymasa) oraz rektor Akademii Krakowskiej- Paweł Włodkowic z Brudzenia i słynny rycerz , uczestnik bitwy pod Grunwaldem Zawisza Czarny z Garbowa . Paweł Włodkowic przedstawił traktat pod tytułem " O władzy papieża i cesarza względem niewiernych" , w którym zakwestionował ideę wojen świętych , podkreślając , że papież i cesarz nie mogą pozwolić na tępienie pogan w imię krzyża o ile ci wyraźnie nie działają na szkodę chrześcijaństwa . Wywody te wywarły wielkie wrażenie na uczestnikach soboru i skarga krzyżacka nie została uwzględniona .

Wojna 1409-1411 miała przełomowe znaczenie w historii Polski , pomimo tego ,że nie udało się w pełni wykorzystać zwycięstwa grunwaldzkiego i zlikwidować państwa krzyżackiego ani odebrać Pomorza Gdańskiego i ziemi Chełmińskiej . Wielka wojna doprowadziła jednak do załamania potęgi Zakonu , który już nie odzyskał dawnego znaczenia militarnego. Świadczą o tym kolejne konflikty polsko krzyżackie zakończone wynikami nie korzystnymi dla Zakonu. W roku 1414 Polska ponownie zaatakowała Zakon . Krzyżacy unikali tym razem walki na otwartym polu , broniąc zamków. Polacy nie mogąc zdobyć wrogich punktów oporu , niszczyli krzyżackie wsie , zasiewy i zbiory(stąd nazwa "wojna głodowa" ). Walki trwały , aż do roku 1422 i zakończyły się pokojem nad jeziorem Melnem . Krzyżacy zrezygnowali ostatecznie z pretensji do Żmudzi . Nastepna wojna wybuchła w roku 1431 , kiedy Krzyżacy zaangażowali się w wojnę domową na Litwie popierając Świdrygiełłę . Po jego klęsce pod Wiłkomierzem w roku 1435 wielki mistrz podpisał pokój w Brześciu Kujawskim na mocy którego ograniczono Zakonowi możliwość odwoływania się w konfliktach z Polską do papieża i cesarza .

Ogromne znaczenie dla złamania potęgi krzyżackiej miał też sobór w Konstancji , na którym załamał się autorytet polityczny moralny zakonu . Spowodowało to przerwanie pomocy finansowej i napływ nowego rycerstwa z Zachodu .

Wojna umocniła też więź polsko-litewską , czego dowodem była unia między obu państwami podpisana w Horodle .