|
Data, Przywódcy
|
Przyczyny
|
Przebieg
|
Skutki
| |
|
Powstanie kościuszkowskie
|
24.03. - 16.09.1794
Tadeusz Kościuszko,
Józef Zajączek,
Jan Henryk Dąbrowski
|
- sprzeciw wobec drugiego rozbioru Polski i rządów Targowicy;
- chęć ratowania kraju przed nowym podziałem kraju;
- ogłoszenie redukcji wojska polskiego o 50 proc. i wcielanie żołnierzy do armii pruskiej i rosyjskiej;
- echa rewolucji francuskiej (1789).
|
24.03. - ogłoszenie początku powstania przez T. Kościuszkę na Rynku w Krakowie;
04.04. - bitwa pod Racławicami;
17-18.04. - wyzwolenie Warszawy;
23.04. - wybuch powstania na Litwie;
07.05. - uniwersał połaniecki (zniesienie przywiązania chłopa do ziemi, wprowadzenie zasady nieusuwalności z uprawianej ziemi, zmniejszenie pańszczyzny dla chłopów uczestniczących w powstaniu);
06.06. - bitwa pod Szczekocinami;
20-23.08. - wybuch powstania w Wielkopolsce;
12.08 - koniec powstania na Litwie (pada Wilno);
10.10 - bitwa pod Maciejowicami;
05.11. - kapitulacja Warszawy;
16.11. - rozwiązanie oddziałów pod Radoszycami.
|
- trzeci rozbiór Polski;
- Prusy nie zaatakowały rewolucyjnej Francji - były zajęte tłumieniem polskiego powstania.
|
|
Powstanie listopadowe
|
29.11.1830 - 10.1831
Piotr Wysocki
Iwan Dybicz
Józef Sowiński
Józef Chłopicki
Józef Bem
Jan Skrzynecki
Józef Prądzyński
Jan Krukowiecki
|
- nastroje rewolucyjne w Europie (Grecja, Belgia, Francja);
- łamanie zapisów konstytucji przez cara, wielkiego księcia Konstantego i rząd Królestwa;
- nadmierne obciążenia podatkowe;
- represje wobec działaczy polskich;
- sprzeciw wobec planów wysłania polskich żołnierzy przeciwko Francji;
- obawa przed wykryciem spisku;
- sprzeciw wobec sytuacji w armii.
|
- nieudana próba podpalenia browaru na Solcu (miał to być sygnał początku powstania);
- atak na Belweder i nieudany zamach na wielkiego księcia Konstantego;
- zdobycie Arsenału przez mieszkańców Warszawy;
- 05.12.1830 - gen. Chłopicki przejmuje dowództwo nad powstaniem;
- 25.01.1831 - detronizacja cara Mikołaja I;
- zwycięskie bitwy pod Stoczkiem, Wawrem, Grochowem, Dębem Wielkim, Iganiami;
- porażka pod Ostrołęką;
- 08.09. - kapitulacja Warszawy;
- 09.10. - kapitulacja Modlina;
- 21.10. - kapitulacja Zamościa.
|
- ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego;
- wprowadzenie statutu organicznego zamiast konstytucji;
- likwidacja sejmu;
- represje: aresztowania, zsyłki, konfiskaty ziemi, rusyfikacja;
- Wielka Emigracja.
|
|
Powstanie krakowskie
|
20/21.02. - 02.03. 1846
Jan Tyssowski
Edward Dembowski
J. Andrusikiewicz,
J. Lermontowicz
|
- chęć wywołania ogólnonarodowego powstania - zryw w Krakowie miał być jego początkiem;
- nastroje rewolucyjne w Europie
|
- 18.02 - nieudana próba zdobycia Tarnowa;
- 21-23.02. - powstanie chochołowskie;
- rabacja galicyjska;;
- 26.02 - przegrana bitwa pod Gdowem;
27.02. - śmierć E. Dembowskiego;
- 02.03 - Jan Tyssowski składa władzę.
|
- wcielenie Rzeczpospolitej Krakowskiej do Austrii;
- straty materialne (rabacja galicyjska);
- zaostrzenie polityki wobec ziem polskich pod władzą Habsburgów.
|
|
Powstanie Styczniowe
|
22.01.1863 - połowa 1864
Ludwik Mierosławski
Marian Langiewicz
Romuald Traugutt
Józef Hauke Bosak
|
- osłabienie Rosji po wojnie krymskiej;
- wzrost nastrojów rewolucyjnych w Europie (zjednoczenie Włoch);
- terror stosowany przez władze rosyjskie dla tłumienia działalności niepodległościowej;
- "branka" - przymusowy pobór do wojska.
|
22.01.1863 - manifest rozpoczynający powstanie, dekrety o uwłaszczeniu chłopów i przydzieleniu bezrolnym ziemi w zamian za udział w walce;
lato 1863 - stłumienie powstania na Litwie
10.1863 - R. Traugutt przywódcą powstania
02.03.1864 - uwłaszczenie chłopów przez władze rosyjskie
10/11.04.1864 - aresztowanie Traugutta
|
- egzekucje, aresztowania, wysyłki uczestników powstania;
- konfiskaty majątków;
- zniesienie autonomii Królestwa Polskiego;
- uwłaszczenie chłopów;
- rusyfikacja.
|
