Odkrywanie odległych czasów jest zajęciem trudnym. Praca historyka nierozerwalnie wiąże się ze współpracą z innymi dziedzinami nauki takimi jak archeologia, topografia, geografia itd. Można by nawet stwierdzić że po części ze wszystkimi dziedzinami nauki. Praca archeologa łączy się z prowadzeniem żmudnych wykopalisk. Podczas nich odkrywane są resztki starych osad. Odkrywa się stare budowle a także znajduje się całą rzesze przedmiotów świadczących o minionych czasach. Szczątkowych informacji dowiadujemy się z innych kronik europejskich. Informacji dostarczają nam również zapiski kupców arabskich którzy przemierzali kontynent szukając zarobku. Z tych zapisków dowiadujemy się o plemionach które zamieszkiwały ziemie polskie w najdawniejszych czasach. Byli to Pomorzanie, Polanie, Goplanie, Dziadoszanie, Wiślanie, Lędzianie, Mazowszanie. Pierwszymi władcami którzy uznawani są za historyczny byli Siemowit, jego syn Lestek i jego wnuk Siemomysł. Niewiele wiemy o ich panowaniu do dnia dzisiejszego zachowały się z tych czasów legendy O Lechu, Czechu i Rusie, o Wandzie, o smoku wawelskim, o Popielu, o Piaście i jego żonie Rzepicy. Stopniowo wraz biegiem lat zaczyna pojawiać się coraz więcej źródeł które pozwalają nam poznać minione czasy. Plemiona słowiańskie musiały się połączyć by przetrwać w obliczu zagrożenia ze strony państwa niemieckiego. Już od najdawniejszych czasów władza przechodziła z ojca na syna. Władca miał wokół siebie wierną drużynę a najważniejsze decyzje podejmowano na wiecu plemiennym.

Pierwszy władca państwa polskiego o którym wspominają źródła to Mieszko I. Od niego swe panowanie zaczyna dynastia Piastów. Która panowała w Polsce do XIV wieku. Po Mieszku na tron wstąpił jego syn nazwany przez potomnych Chrobrym. Był on zarazem pierwszym królem Polski. Jego koronacja miała miejsce w 1025 roku. Po nim na tron wstąpił Mieszko II a następnie Kazimierz I. Byli oni pierwszymi władcami z dynastii Piastów. To dzięki nim nasz kraj zbudował swe podstawy i mógł przetrwać. Wtedy ukształtowały się granice państwa które bardzo przypominają kształt dzisiejszych granic RP.

Przed młodym państwem stanęło szereg problemów. Jednak władcy podołali zadaniu. Polska dzięki przyjęciu chrztu weszła w krąg krajów chrześcijańskich. Wraz ze chrześcijaństwem dotarła do nas kultura europejska. Kościół będzie od tego czasu spełniał ogniwo łączące wszystkie ziemie Polski. Duchowni którzy przebyli do naszego kraju przynieśli wiedze a także europejskie normy prawne. Panowaniu towarzyszą wojny z sąsiadami a także prowadzone w kręgu własnej dynastii.

Bolesław Krzywousty przed śmiercią, w 1138 roku w swym testamencie podzielił swe państwo między synów. Od tego momentu zaczyna się okres zwany rozbiciem dzielnicowym. Państwo podzieliło się na dzielnice w których panowali poszczególni książęta. Takie zjawisko nie było obce w tym czasie w Europie. Z podobnym zjawiskiem mamy do czynienia w innych krajach takich jak Niemcy, Włochy. Wkrótce potem dzielnice zaczęły rozpadać się na jeszcze mniejsze. Po blisko 200 stu latach udało się na nowo zjednoczyć państwo Polskie. Dokonał tego Władysław Łokietek. Po jego śmierci królem został jego syn Kazimierz który otrzymał przydomek Wielki. Wraz z jego śmiercią kończy się okres panowania na tronie Piastów. Kolejnym królem został spokrewniony z Piastami Ludwik Węgierski. Potomkowie Piastów żyli jeszcze na Mazowszu i na Śląsku. Ostatni przedstawiciel Piastów umarła na Śląsku w 1676 roku.

Wraz z Jadwigą i Władysławem Jagiełłą rozpoczyna swe rządy w Polsce nowa dynastia zwana Jagiellonami. To za jej czasów Polska staje się jednym z najważniejszych krajów europejskich. Dynastia ta kończy swe panowanie wraz z bezpotomną śmiercią Zygmunta Augusta w 1572 roku. Kolejnym królem polskim, wybranym przez sejm elekcyjny był Henryk Walezy. Pierwszą dynastie panującą w naszym kraju utworzyli Piastowie.

Piastowie

Mieszko I, urodził się około roku 930. Był synem Siemomysła. Jest pierwszym a władców o którym mamy stosunkowo wiele informacji. Stanął on na czele państwa które było efektem działań jego ojca i dziadka. Państwo to powstało z połączeń plemion słowiańskich. Legenda mówi że jego imię wzięło się od tego że Mieszko przez 7 lat był ślepy a w siódmym roku odzyskał wzrok. Powstało wielkie zamieszanie. Czyli imię Mieszko miało pochodzić od "zmieszania" jakie powstało gdy odzyskał wzrok. W pierwszych latach panowania Mieszka I, a więc około roku 960, władzy jego poza Polanami mieszkającymi nad środkową Wartą, wokół Gniezna, podlegali też Goplanie znad Gopła, Mazowszanie żyjący na prawym brzegu Wisły i mający swój gród naczelny w Płocku, a także Lędzianie, których terytorium stanowiła późniejsza Sandomierszczyzna i Lubelszczyzna. Zapewne odziedziczył również Mieszko po ojcu Pomorze Wschodnie. Państwo Mieszka I było niejednolite. Składało się z kilku plemion, które nie poczuwały się jeszcze do szerszej wspólnoty. Arabski podróżnik Ibrahim ibn Jakub nazywa Mieszka królem północy. Samego Mieszka nie było mu dane poznać. Przebywając na dworze Ottona słyszał o groźnym sąsiedzie we wschodu. Mieszko musiał prowadzić ciągłe wojny gdyż młode państwo zagrożone było ze wszystkich stron. Początkowo prowadził wojny z wojowniczymi Wielet5ami w celu zajęcia Pomorza zachodniego. To spotkało się z odzewem strony niemieckiej. W 964 r. doszło do starcia polsko-niemieckiego. Wojska Mieszka poniosły klęskę, jego brat zginął w bitwie. Ta klęska skłoniła Mieszka do szukania pomocy u Czechów. Wpierw złożył hołd lenny cesarzowi a wkrótce pojął za żonę czeską księżniczkę Dobrawę. W 966 roku przyjął chrzest. Już jako sojusznik cesarza Ottona I i Czech kontynuował z powodzeniem w przyszłym roku walkę z Wieletami i Wichmanem i zajął część Pomorza. W 972 r. odparł w bitwie pod Cedynią natarcie margrabiego Hodona. Rok później po śmierci cesarza Ottona I wystąpił po stronie bawarskiego księcia Henryka Kłótnika przeciw Ottonowi II, a po śmierci jego z kolei w 983 r. raz jeszcze opowiedział się po stronie tego księcia, by potem uznać się na trwałe za sojusznika Ottona III. W roku 981 utracił ważne strategicznie Grody Czerwieńskie. Pod koniec swojego życia (991/992) Mieszko wydał dokument Dagome Iudex, w którym oddawał swe państwo pod opiekę papieża i opisał jego granice. Oddanie państwa pod opiekę Watykanu najprawdopodobniej służyło zamanifestowaniu faktu, że księstwo Mieszka stało się krajem trwale chrześcijańskim.

Panowanie Mieszka rozpoczyna rządy w naszym kraju dynastii piastowskiej. Nasz kraj dostał się w orbitę krajów chrześcijańskich. Mieszko otaczał się wierną drużyną. W latach jego panowania do naszego kraju napłynęła wraz z duchowieństwem kultura europejska. Polska stała się pełnoprawnym krajem a jej władca szanowanym władcą europejskim. Pierwszą stolicą Polski było Gniezno. Na dwór przybywali pierwsi wykształceni i potrafiący pisać doradcy, rozpoczęto też tworzenie organizacji kościelnej. W 968 w Poznaniu powstało biskupstwo misyjne obrządku łacińskiego, podległe bezpośrednio Rzymowi z biskupem Jordanem na czele. Stworzył podwaliny pod przyszłą koronacje syna. Był bardzo dobrym władcą i od niego zaczyna się dynastia która będzie rządziła w Polsce przez blisko 400 lat.

Bolesław I Chrobry, urodził się w 967 roku. Był synem Mieszka i Dobrawy. W 1025 roku swe panowanie przypieczętował koronacją. Był on pierwszym królem Polski. Od momentu narodzin był widziany jako następca Mieszka. Jako dziecko przebywał jako zakładnik na dworze cesarza niemieckiego. Miało to być gwarantem pokoju ze strony Polski. Po śmierci ojca wypędził z kraju swoją macochę, Odę, wraz z jej dziećmi i objął władzę w państwie. Na początku swego panowania utrzymywał przyjazne stosunki z cesarstwem, wspomagał Ottona III w walkach ze Słowianami połabskimi, popierał też misję biskupa praskiego Wojciecha w Prusach. Po jego męczeńskiej śmierci wykupił jego ciało. Które w uroczystym pogrzebie zostało pochowane w Gnieźnie. Rozpoczął także starania u papieża o kanonizacje późniejszego świętego. Jego grób stał się miejscem pielgrzymek pątników z całej Europy. W marcu 1000 roku do Gniezna, ówczesnej stolicy Polski, przybył Otto III. Bolesław, będący jego dobrym przyjacielem, spotkał się z nim już na granicy państwa i towarzyszył mu aż do Gniezna. Władca Polski olśnił gościa bogactwem kraju. Teoretycznie była to tylko pielgrzymka Otto III do grobu świętego Wojciecha. Jednakże przy okazji zamierzał także wprowadzić w życie swoje plany związane z Europą. Podczas uroczystej uczty miał Otton III włożyć koronę na głowę Bolesława co miało być zgodą na koronacje władcy Polski. Jednakże musiał on na to jeszcze poczekać. Był czterokrotnie żonaty: najpierw z córką margrabiego Miśni Rykdagą, potem z Węgierką, następnie z Emnildą i na końcu z Odą. Miał wiele dzieci, w tym Bezpryma, Mieszka II, Otto i co najmniej cztery córki

Toczył on walki z cesarstwem i z Rusią. Był także prze krótki czas królem czeskim. Końcowe lata panowania Bolesława nie są nam do końca znane. Pewnym jest natomiast że w roku 1025 był koronowany na króla Polski. Zarówno jego koronacja, jak i częste najazdy na przygranicznych sąsiadów sprawiły, że Czechy, Niemcy i Rusini zaczęli atakować ziemie państwa polskiego nawet za czasów następców Bolesława Chrobrego. Potomni nadali twórcy potęgi wczesnofeudalnego państwa polskiego przydomek Chrobry.

Mieszko II, urodził się w 990, a zmarł w 1034 roku,. Król Polski, syn Bolesława Chrobrego. Jego ojciec naznaczył na władcę pomijając starszego Bezpryma stało się to zarzewiem konfliktu między braćmi. W który wkrótce wmieszał się cesarz. Jego koronacja nastąpiła wkrótce po śmierci ojca. Przejął on we władanie ogromne państwo i musiał działać energicznie by utrzymać się w całości. Na początku swoich rządów nawiązał kontakt z opozycją antycesarską w Niemczech, ale nie zaangażował się zbrojnie po stronie przeciwników Konrada II. W 1031 r. ruszyła na Polskę wyprawa cesarska. Udało się Mieszkowi zlokalizować walki, toczyły się one tylko na zachodnich rubieżach jego państwa. I choć wojnę tę Mieszko przegrał, nie była to ostateczna klęska. Musiał pogodzić się ze stratą Milska i Łużyc, zachował jednak pozostałe terytoria. O klęsce zadecydowało uderzenie ze wschodu. Sprzymierzony z Niemcami Jarosław Mądry wkroczył do Polski. Niemal jednoczesnego ataku niemieckiego i ruskiego, a także opozycji braci, Bezpryma i Ottona, nie zdołał Mieszko wytrzymać. Mieszko zbiegł do Czech, gdzie został uwięziony. W 1032 r., po śmierci Bezpryma, Mieszko wrócił do kraju. Uznał zwierzchnictwo cesarza i zgodził się na podział państwa pomiędzy siebie, młodszego brata Ottona i bratanka Chrobrego - Dytryka. Na krótko przed śmiercią dokonał zjednoczenia kraju. Mieszko zmarł nagle 10 maja 1034 r. pozostawiając synowi Kazimierzowi państwo osłabione i znacznie okrojone terytorialnie względem początku panowania.

Kazimierz I Odnowiciel, urodził się w 1016 roku a zmarła w 1058. Był synem Mieszka II i Rychezy. W młodości kształcił się na wybitnego władcę. Wszechstronne wykształcenie zawdzięcza matce a także pobytowi w zakonie. Gdy wstąpił na tron sytuacja w kraju była bardzo ciężka po walkach jego0 ojca z braćmi kraj był osłabiony. Ponadto zbuntowało się Mazowsze pod wodzą cześnika Miecława. Dzięki sojuszowi zawartemu z Jarosławem Mądrym, władcą Rusi, w 1047 r. Kazimierzowi udało się zająć Mazowsze, zaś trzy lata później - odzyskać Śląsk. Jednakże - decyzją cesarza - Śląsk pozostał przy Polsce za cenę corocznego trybutu w wysokości 500 grzywien srebra i 30 złota płaconego Czechom. Kazimierzowi udało się częściowo odbudować zniszczoną przez najazdy obcych wojsk administrację państwową i kościelną. Książę zrekonstruował sieć grodów i przywrócił niektóre biskupstwa. Niestety, nie udało mu się odbudować arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, które w 1038 r. straciło relikwie św. Wojciecha złupione przez księcia czeskiego Brzetysława I. Nową stolicą stał się Kraków co może świadczy o tym że nie został on złupiony podczas najazdu czeskiego. Za zasługi przy odbudowie Państwa Polskiego nadano później Kazimierzowi przydomek Odnowiciela. Kazimierz odbudował hierarchię kościelną w naszym kraju wzmocnił go wewnętrznie i na arenie międzynarodowej. Kazimierz miał czterech synów, jego następcą został Bolesław II Śmiały, Szczodry, a po jego wygnaniu władzę objął drugi syn Odnowiciela - Władysław I Herman.

Bolesław II Śmiały, urodził się ok. roku 1041 a zmarła ok. 1081. Był najstarszym synem Kazimierza Odnowiciela i Dobronogi. W 1076 roku został koronowany. Był człowiekiem nieobliczalnym. Dzielnym rycerzem , zręcznym dyplomatą. Na króla został koronowany dzięki opowiedzeniu się za papieżem w sporze z cesarzem, a ceremonia miała miejsce w Boże Narodzenie 1076 roku. Bolesław dokończył odbudowę arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, fundował kościoły i klasztory. Instytucjom kościelnym, a zapewne także możnym świeckim nadawał dobra, za co nazwano go Szczodrym. Jego waleczność spowodowała, że współcześni mówili o nim Śmiały. Oba zaszczytne przydomki pojawiły się już w kronice Gala. Bolesław Śmiały dwukrotnie wyprawiał się do Kijowa i zajmował go, wprowadzając na tron tamtejszy swego wuja, księcia Izysława. Bolesław podobnie jak Chrobry ani myślał o podboju i zaborze stolicy Rysi. Brał stamtąd tylko bogate łupy. Odbył kilka takich wypraw co mocno podreperowało dochody państwa. Niesławę przyniósł mu konflikt z biskupem krakowski Stanisławem. Po zamordowaniu biskupa musiał uciekać z kraju. Nikt tak naprawdę nie może dokładnie określić co było przyczyną konfliktu króla Polski Bolesława Śmiałego z biskupem krakowskim, Stanisławem ze Szczepanowa. Prawdopodobnie sprawa ta jest tak trudna do rozwikłania przez krążące wokół niej przez następne stulecia plotki i mity. Przypuszczalnie mówi się że powodem kłótni było to, że Biskupowi nie podobało się rozpustne prowadzenie się króla oraz nakaz karania niewiernych żon - miały im być odebrane dzieci. Następcą Bolesława na tronie Polski został jego brat, Władysław I Herman. Bolesław Śmiały uważany jest za jednego z najbardziej utalentowanych władców z dynastii Piastów.

Władysław I Herman, urodził się prawdopodobnie między 1042 a 1044 rokiem zmarł w 1102 roku. Był synem Kazimierza I Odnowiciela i Dobroniegi. Na chrzcie otrzymał słynne imię słowiańskie Władysław co miało mu wróżyć wielką sławę. Drugie imię odziedziczył po przodkach matki. Miało mu to zapewnić męstwo i siłę. W pierwszych latach jego panowania do ogromnych wpływów doszedł wojewoda Sieciech, który skupił s swych rękach faktyczną władzę w państwie. Jego przeciwnicy wywołali na Śląsku w 1093 r. bunt i postawili na jego czele pierworodnego syna Hermana, Zbigniewa. Władysław Herman wraz z Sieciechem przy udziale oddziałów czeskich i węgierskich stłumili bunt, ale Herman uznał Zbigniewa za prawowitego następcę i wydzielił mu Śląsk jako dzielnicę. Palatynem Zbigniewa na Śląsku został przywódca buntu komes Magnus. Jednakże za zgodą Hermana Sieciech zaatakował Zbigniewa i w 1096 r. pod Kruszwicą wziął go do niewoli, w której trzymał do maja 1097 r. Na mocy układu zawartego w Gnieźnie, za wstawiennictwem biskupów i możnych Herman wydzielił Zbigniewowi Wielkopolskę, a swemu młodszemu synowi, pochodzącemu ze związku z Judytą czeską, Bolesławowi Krzywoustemu - przyznał Śląsk. Wkrótce potem obaj bracia zjednoczeni wystąpili przeciwko ojcu. Wkrótce potem prawdopodobnie wydzielił synom dzielnice. W ostatnich latach życia Władysław Herman był coraz mniej aktywny. Umarł w 1102 r., wcześniej dzieląc kraj między obu synów. Nie był złym władcą Starał się utrzymywać przyjazne stosunki z sąsiadami. Był człowiekiem słabego charakteru. Można go było łatwo sobie podporządkować. Bunt synów oraz palatyna Sieciecha świadczą o niskiej pozycji władcy. Wygnał Sieciecha z kraju a synom wydzielił dzielnice. Jego następcą został Bolesław. Będzie on uporać się z podobnymi problemami co ojciec. Rosnące znaczenie możnych podczas jego panowania da o sobie znać jeszcze mocniej za rządów syna.

Bolesław III Krzywousty, urodził się w 1086 roku a zmarł w 1138. Był synem Władysława I Hermana i Judyty. Bolesław był długo oczekiwanym synem mimo tego że miał brata starszego Zbigniewa to w nim ojciec widział następcę tronu. Odebrał staranne wykształcenie. Od młodych lat uczono go jazdy konnej, walki mieczem, sztuk polowania. Legenda głosi że gdy był bardzo małym chłopcem zabił niedźwiedzia w czyn dopatrywano się powrotu kraju do świetności. Wcześnie wraz z bratem zaczęli uczestniczyć w wyprawach wojennych . Tuż przed śmiercią ojca otrzymał wydzieloną mu z państwa dzielnice. Wkrótce potem zaczęły się walki między braćmi. Zbigniew uzyskał sobie pomoc cesarską. Krwawą wojnę kończy incydent za który przyjdzie Bolesławowi zapłacić ciężką karę. Oślepił brata co spotkało się z nieprzychylną opinią kościoła w Polsce. Musiał on udać się na Węgry w charakterze pokutnika i tam odpokutować grzech. Po powrocie przystąpił do odbudowy kraju. Wpierw scalił jego części w całość. Po czym rozpoczął wyprawę na Pomorze. Przyłączył je do Polski i wprowadził tam chrześcijaństwo. Za jego panowania kraj szybko się rozwijał. Powstawały nowe miasta i wsie. Książę popierał budowlę kościołów i klasztorów. Popierał rozwój handlu. W 1118 stłumił bunt wojewody Skarbimira, oślepiając go i przejmując jego majątek. W 1129 zawarł sojusz z Danią. Pod koniec życia Bolesław musiał walczyć o utrzymanie niezależności polskiego Kościoła. Spotkanie w Merseburgu z cesarzem Lotarem III w 1135 potwierdziło niezależność polskiej organizacji kościelnej od arcybiskupstwa w Magdeburgu. Na jego dworze pisał Gall Anonim - pierwszy polski kronikarz. To jemu zawdzięczamy pierwszą kronikę polską. Która jest najważniejszym źródłem wiedzy o wczesnym państwie polskim. Ostatnie lata życia Krzywoustego przebiegały spokojnie. Pozwoliło mu to uregulować zasady dziedziczenia polskiego tronu. Problem był bardzo istotny, gdyż Bolesław miał aż pięciu synów. Podzielił państwo między synów. W swym testamencie zawarł zasady dziedziczenia. Najstarszy syn - senior miał rządzić w dzielnicy krakowskiej i być zwierzchnikiem władców poszczególnych dzielnic. Poszczególni władcy byli mu podlegli. Testament Krzywoustego doprowadził do rozbicia dzielnicowego kraju. Zamysł króla który miał uchronić kraj od ruiny i walk doprowadził do tego przed czym miał chronić. Rozpoczął się blisko 200 letni okres rozbicia dzielnicowego.

Rozbicie dzielnicowe

Testament Krzywosutego doprowadził do podziału kraju. Krzywousty obawiał się że wybuchną walki między synami. W chwili śmierci ojca najstarszy z synów Władysław miał 33 lat i bez problemu mógł objąć władzę zwierzchnią w kraju. Bolesław i Mieszko mieli wówczas po kilkanaście lat. Henryk miał dopiero 8 lat ale i on dostał swą dzielnicę. Ponadto żoną Bolesława Salomea oczekiwała kolejnego dziecka który już przyszedł na świat jako pogrobowiec. Kazimierz mógł również liczyć na swą część kraju. Władysław, Mieszko i Bolesław od razu objęli władzę w swych dzielnicach. Władysław II objął władze na Śląsku i Ziemi Lubuskiej. Jako senior władał również w Ziemi Krakowskiej , części Wielkopolski z Kaliszem i Gnieznem, w Ziemi Łęczyckiej.. Bolesław Kędzierzawy objął władze na Mazowszu i Kujawach. Mieszko III Stary objął we władanie zachodnią część Wielkopolski z Poznaniem. Młody Henryk otrzymał od braci dzielnice sandomierską kiedy ukończył 16 rok życia. Najmłodszy z rodzeństwa otrzymał części dzielnicy sandomierskiej ale dopiero gdy był pełnoletni. Ani najstarszy Władysław , ani jego młodsi bracia , nie byli zadowoleni z postanowień statutu Bolesława Krzywoustego . Władysław , tak jak ojciec w młodości , dążył do zdobycia pełni władzy w państwie i usunięcia młodszych braci. Rozpoczęły się kilkuletnie walki . Juniorzy - Bolesław i Mieszko mieli za sobą poparcie możnych i arcybiskupa gnieźnieńskiego . Podział Polski na dzielnice i osłabienie władzy centralnej odpowiadało dążeniom możnowładców . wkrótce potem następowały kolejne rozbicia na jeszcze mniejsze dzielnice. Polska stała się krajem słabym i pogrążonym w licznych wojnach domowych. Poszczególne dzielnice miały swych władców którzy wywodzili się od Piastów. Praktycznie każdy z nich mógł ubiegać się o władzę zwierzchnią co było zarzewiem licznych konfliktów. W poczecie książąt mogło by się teraz pojawić szereg władców poszczególnych dzielnic. To pochodzenie od Piastów będzie później jednym z czynników integrujących nasze państwo. Ostatni książę ze śląskiej linii Piastów zmarł w drugiej połowie XVII wieku. Co świadczy o tym jak liczna była ta dynastia. Ustanawiając swój testament Krzywousty nie sądził iż wywoła to takie skutki. Bracia nie uszanowali woli ojca i tuż po jego śmierci zaczęły się bratobójcze walki o władze. Nie chcieli oni się podporządkować władzy najstarszego z nich czyli seniora. Władysław został wygnany z kraju prze braci. Dzięki temu zyskał sobie przydomek Wygnaniec. Kolejne wojny i kolejne spory pogrążały kraj w ruinie. Wkrótce potem zapomniano o zasadzie senioratu a władze sprawował ten kto ją zdobył w otwartym konflikcie. W tym czasie swe wpływy ugruntowują możni i rycerstwo. Książęta w zamian za służbę nadają rycerstwu ziemie w posiadanie. Jeden z książąt Konrad Mazowiecki chcąc zapewnić sobie pokój sprowadził do kraju Krzyżaków wygnanych wcześniej z Węgier. Mieli bronić jego dzielnicy przed najazdami ale wkrótce stali się utrapieniem. Wkrótce potem nasz kraj dosięgły najazdy tatarskie. Złupiły one już i tak zniszczony kraj. Podczas jednej z największy bitew które stoczyło z nimi rycerstwo polskie i niemieckie pod Legnicą w 1241 roku poległ Henryk Pobożny. Okres dzielnicowy mimo wszystko był czasem intensywnego rozwoju gospodarczego i istotnych przemian społecznych. W rolnictwie upowszechnił się system trójpolówki, używanie ugoru jako pastwiska. Zaczęto używać nowocześniejszych narzędzi. Stworzono Immunitety - "zwolnienia" dóbr od danin i posług, co zmieniało sytuację wolnych chłopów. Lokowano miasta na prawie niemieckim, skodyfikowano także inne normy osadnicze (prawo polskie, średzkie). Wykształciły się samorządy wiejskie oraz ogólny zbiór reguł feudalnych.

Rozbicie dzielnicowe było charakterystyczne dla przemian ustroju feudalnego. Dochodziło do niego w poszczególnych krajach w różnych okresach ze względu na zróżnicowanie w przebiegu procesów zmian społeczno-ekonomicznych. Niektórzy władcy umieli jednak dobrze zarządzać swymi państewkami. Tak było na Śląsku. Czerpali oni przykład z zachodu. Co sprawiało że ich dzielnica zaczęła się szybko rozwijać a poddani bogacić. Podobne procesy choć wolniej zachodziły w innych dzielnicach. Był to jednak - mimo kilku niszczących najazdów mongolskich - okres stabilizacji społecznej i szybkiego rozwoju kraju. Uregulowano stosunki własnościowe ziemi - rycerze w zamian za służbę królowi i księciu stali się właścicielami gruntów, tworzono tysiące nowych wsi i wiele miast. Przybyło do Polski sporo osadników z Niemiec, a nad Bałtyk również z Holandii. Powstały dziesiątki klasztorów zakładanych zwłaszcza przez cystersów i dominikanów. Pogłębiający się proces rozbicia dzielnicowego w Polsce nie zniszczył poczucia więzi narodowej, umacnianej w XIII w. podczas licznych konfrontacji z napływającymi z zachodu obcymi przybyszami i wobec rosnącego zagrożenia zewnętrznego Obok pojęcia "naród polski" (gens Polonica), występował termin "Królestwo Polskie" (Regnum Poloniae), oznaczający wszystkie dzielnice dawnego państwa. Istniała więź dynastyczna; we wszystkich dzielnicach - poza Pomorzem rządzili książęta wywodzący się od Bolesława Krzywoustego. Wszystkie ziemie poi. podlegały wspólnej metropolii kościelnej w Gnieźnie. Granice dzielnic były coraz częściej poszerzane przez bogacących się właścicieli ziemskich świeckich i kościelnych, a także wielki handel, dla którego owe granice stawały się coraz większą przeszkodą.

Idea zjednoczeniowe zaczęły ogarniać coraz większe rzesze społeczeństwa. Pierwsze próby scalenia państwa podjął Przemysław II władca Wielkopolski. Ugruntował on na tyle swą pozycje że mógł koronować się na króla Polski. Wkrótce

jednak po koronacji został zamordowany. Kolejne plany zjednoczeniowe przyniósł ze sobą Wacław II. Koronował się na króla lecz wśród Polaków miał za dużo przeciwników. Za zjednoczeniem przemawiała dużo czynników. Przede wszystkim wszyscy władcy dzielnic pochodzili z jednego rodu Piastów. Kupcom przeszkadzało cło między poszczególnymi dzielnicami. W jednym kraju jest jedno cło a podróżując przez kraj nie raz trzeba było za towar kilka razy oclić. Zagrożenie ze strony sąsiadów powodowało że rycerstwo pragnęło się zjednoczyć do walki ze wspólnym wrogiem. Jednak najważniejszą rolę odegrał kościół i legenda o św. Stanisławie którego ciało poćwiartowane miało się zrosnąć tak jak kraj w jedną całość. Kościół mimo rozbicia stanowił jedną całość podporządkowaną metropolii gnieźnieńskiej. Duchownym zależało na zwartości kościoła. Posiadali oni także nieraz dobra w różnych dzielnicach. Świadczy to jak ważnym ogniwem był w procesie zjednoczenia Kościół katolicki.

Tym który rywalizował z Wacławem II był Władysław Łokietek. To on zjednoczył większość ziemi polskich. Pełnego zjednoczenia przyszło dokonać dopiero jego synowi. To on musiał dokończyć dzieło zaczęte przez ojca.

.

Władysław Łokietek, urodził się w roku 1259 lub 1260. Zmarł w roku 1333. Był synem Kazimierza Kujawskiego i Eufrozyny księżniczki opolskiej. W chwili narodzin Władysława Polska już od ponad 120 lat była krajem rozbitym na dzielnice. W kraju nie brakowało sporów i lokalnych wojen. Coraz więcej ludzi chciało zjednoczenia. Władysław był w tym gronie. W pełni popierał on zjednoczenie widząc w tym jedyny ratunek dla ojczyzny. Widział siebie na tronie ale wiedział zarazem że daleka droga do tego. Sam na początku władał tylko małym księstwem na Kujawach. Dzięki dobrej polityce szybko rozszerzył swe panowanie. Skupił wokół siebie mądrych doradców. Bez których nie poradziłby sobie. Po początkowych sukcesach wystąpili przeciwko niemu stronnicy Wacława II. Musiał on uciekać z kraju. Schronił się na Węgrzech i tam uzyskał pomoc wojskową. Po powrocie do kraju przystąpił do walki. Udało mu się opanować duże terytorium rozbitej Polski. Po zdobyciu dzielnicy krakowskiej w 1320 roku koronował się na króla. Musiał włączyć o utrzymanie w całości kraju. Przeciwko niemu wystąpiła opozycja niemiecka która popierała dynastie czeską. Ostatnie lata jego panowania upłynęły pod znakiem eskalacji konfliktu polsko-krzyżackiego, co zakończyło się, mimo zwycięstwa pod Płowcami w 1331 r., utratą Kujaw rok później. Zmarł 2 III 1333 r. w Krakowie, gdzie został pochowany w katedrze wawelskiej. Władysław Łokietek był żonaty z Jadwigą, córką Bolesława Pobożnego, księcia Wielkopolski. Spośród licznego potomstwa przeżył ojca tylko syn Kazimierz i córka Elżbieta. Została ona królowa węgierska, żoną króla Karola Roberta. Jego synowi przyszło sprostać wielkiemu zadaniu. Czas pokazał iż był tego godzien.

Kazimierz Wielki, urodził się w 1310 a zmarł w 1370 roku. Był synem Władysława Łokietka i Jadwigi córki Bolesława Pobożnego. Tuż po śmierci ojca został koronowany. Przed młodym władcą stanęło szereg problemów. Musiał od razu włączyć o utrzymanie państwa w całości. Starał jednak bardziej rozwiązywać sprawy pokojowo niż drogą wojen. Konflikt z Krzyżakami który rozpoczął jego ojciec postanowił rozwiązać przy pomocy papieża. Powiększył państwo i zaczął je odbudowywać. Za jego czasów wzniesiono wiele zamków i grodów. Także wiele miast otoczono murami obronnymi. Kazimierz zawarł sojusz z Węgrami. Utrzymywał także nienaganne stosunki ze Stolicą Apostolską. Przeprowadził kodyfikację praw, wydając statuty wiślickie i piotrkowskie, zreorganizował siły zbrojne, dbał o rozwój osadnictwa, wprowadził reformy pieniężne i podatkowe, zmodernizował i rozwinął kraj gospodarczo. Zadbał o rozwój nauki, m.in. w 1364 założył pierwszy w Polsce uniwersytet Akademię Krakowską. Otoczył się gronem mądrych i zaufanych doradców. Panowanie Kazimierza Wielkiego stworzyło warunki do okrzepnięcia organizmu państwowego i dało podstawy świetności państwa polskiego w wiekach późniejszych. Król pomimo kilku małżeństw nie doczekał się męskiego potomka co miało być gwarantem ciągłości dynastii. Zawarł sojusz z mężem swojej siostry Karolem Robertem w imię którego jedno z ich dzieci miało objąć tron w Polsce. Kiedy więc umarł na zapalenie płuc po wypadku na polowaniu w okolicach Przedborza w miejscowości Żeleźnica w 1370, tuż po jego pogrzebie przybył z Węgier Ludwik Andegaweński, który błyskawicznie koronował się w Katedrze krakowskiej (wawelskiej). Tym samym wygasła dynastia Piastów jako panująca na tronie polskim. O jego panowaniu najlepiej dowiadujemy się z kroniki Janka z Czarnkowa kronikarza piszącego na dworze króla. Nie na darmo mówi się o królu że " zastał Polskę drewnianą a zostawił murowaną".

Ludwik Węgierski, urodził się w 1326 roku a zmarł prawdopodobnie 2 1382 roku. Był synem Karola Roberta Andegwańskiego króla Węgier i Elżbiety Łokietkówny. Król Węgier od 1342 roku oraz król Polski od 1370. Po śmierci Kazimierza Wielkiego (5 listopada 1370), Ludwik przybył do Krakowa i 17 listopada w katedrze wawelskiej został koronowany na króla Polski. Zawiązano więc wówczas unię personalną pomiędzy oboma królestwami. Po objeździe kraju wrócił on na Węgry a regentem ustanowił swoją matkę Elżbietę Łokietkównę. Jego matka była zręcznym politykiem. Umiała odnaleźć się w sytuacji regentki. Na Węgrzech król był bardziej popularny niż w Polsce. Wiązało się to z działalnością króla za którą doczekał się przydomku Ludwik Wielki. Taka sytuacja nie podobała się wielu możnym w Polsce. Rosła opozycja w stosunku do Andegawenów. W polityce zagranicznej podporządkowanie Polski interesom Węgrów spowodowało utratę Santoka i Drezdenka na rzecz Brandenburgii, ziemi włodzimierskiej na rzecz Litwy i zerwanie przez Mazowsze zależności lennej od Polski. Ludwik nie posiadał jednak syna, dlatego też całe jego panowanie stało pod znakiem starań o uznanie jego następcą córki. W zamian za zgodę na to Ludwik wydał w Koszycach (1374 r.) dokument, będący pierwszym przywilejem na rzecz stanu szlacheckiego. Umożliwiło to, po śmierci Ludwika, we wrześniu 1382 roku, zdobycie tronu polskiego przez Jadwigę. W 1381 roku przywilej ów został rozszerzony również na duchowieństwo (przy poradlnym wynoszącym 4 grosze z łana).

Jadwiga, urodziła się w roku 1374 a zmarła w 1399 w Krakowie. Była córką Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki, wnuczka Elżbiety Łokietkówny. Królowa Polski w latach 1384 - 1399. Była najmłodszą z córek Ludwika Węgierskiego. Wychowała się w atmosferze wspaniałego dworu w Budzie. W dzieciństwie zaręczona z Wilhelmem Habsburgiem, przeznaczona przez matkę na tron polski w związku z niechęcią szlachty polskiej do męża jej starszej siostry Marii, Zygmunta Luksemburskiego, jak i do kontynuacji unii personalnej polsko-węgierskiej (Maria zasiadła na tronie węgierskim). Do Polski przybyła w 1384 r. i została koronowana (16 X) na królową Polski. Wielki Książę Litwy, Jagiełło, który ubiegał się o rękę Jadwigi, obiecał, że przyjmie chrzest razem ze swoim narodem i przyłączy Litwę do Korony. Dla dobra narodu i Kościoła młodociana królowa poślubiła Jagiełłę w r. 1386. Na swoim dworze skupiła elitę intelektualną Polski (Piotr Wysz, Mateusz z Krakowa, Hieronim z Pragi). Fundowała wiele nowych kościołów, uposażając już istniejące klasztory. Opiekowała się szpitalami. Wystarała się również u papieża o otwarcie na Akademii Krakowskiej wydziału teologii. Była zręcznym politykiem. Potrafiącym wywrzeć wpływ na swego o wiele lat męża. Dzięki jednak znakomitej dyplomacji ze strony króla, królowej i panów polskich, dzięki energicznej i wszechstronnej ich akcji udało się wyjść ze wszystkich niebezpieczeństw obronną ręką. Opowiadała się za pokojowym rozstrzygnięciem sporu polsko-krzyżackiego, w latach 1397-98 prowadziła rozmowy z wielkim mistrzem Zakonu Ulrykiem von Jungingen na temat odzyskania ziemi dobrzyńskiej. Fundowała nowe kościoły i klasztory. Obie jej córki zmarły. Zmarła bezpotomnie 17 VII 1399 r. w Krakowie, gdzie została pochowana. Kościół katolicki czci ją jako świętą.

. Jagiellonowie

Jagiellonowie wywodzą się od wielkich książąt litewskich. Nazwa dynastii wywodzi się od jej założyciela Władysława Jagiełły. Zapoczątkował on nową dynastie sprawującą władze w Polsce i na Litwie. W późniejszym czasie Jagiellonowie przejęli władze także w Czechach i na Węgrzech. Ich panowanie w Polsce zostało zapoczątkowane przez ustalone na podstawie unii w Krewie małżeństwo Władysława Jagiełły z dziedziczką tronu polskiego Jadwigą Andegaweńską, koronowaną na króla Polski po śmierci Ludwika Węgierskiego, siostrzeńca Kazimierza III Wielkiego, który nie pozostawił męskich potomków. Potomkowie Jagiełły musieli potwierdzać swą władzę w państwie poprzez nadawanie przywilejów bez których nie uzyskali by aprobaty. Formujący się stan szlacheckie coraz bardziej zaczął wpływać na króla. Wkrótce wszystkiego decyzje by konsultowane ze szlachtą. Najważniejszym organem w państwie stał się sejm gdzie szlachta dyskutowała wraz z królem nad decyzjami państwowymi. Szlachta chciała coraz większych przywilejów. W drodze nadawania osłabiano pozostałe stany mieszczański i chłopski. Ten ostatni stał się coraz bardziej uciskany powinnościami wobec panów. Wykształciła się forma rządów którą nazywamy demokracją szlachecką. W 1440-44 i 1490-1526 Jagiellonowie zasiadali na tronie węgierskim (król polski Władysław III zw. Warneńczykiem, następnie syn Kazimierza IV Jagiellończyka - Władysław II Jagiellończyk oraz jego syn - Ludwik II), a w 1471-1526 na tronie czeskim (również Władysław Jagiellończyk i Ludwik II). Na przełomie XV i XVI w. cztery państwa jagiellońskie obejmowały obszar od Dźwiny na północy po Adriatyk i Sawę na południu oraz od górnej Wołgi na wschodzie po Las Czeski na zachodzie.

Unia w Krewie była stosunkowo luźna oba państwa łączyła jedynie osoba wspólnego władcy. Z biegiem czasu dążenia do ściślejszego połączenia były coraz silniejsze. W 1569 roku doszło do podpisania unii polsko - litewskiej w Lublinie. W wyniku tej unii Polska i Litwa miały wspólny sejm, wspólną politykę zagraniczną, jednego władcę. Powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów. Państwo o wielkim obszarze i wielokulturowym charakterze. Długoletnie panowanie Jagiellonów w Polsce i na Litwie doprowadziło do powstania silnych związków między obydwu państwami i powstania Rzeczpospolitej Obojga Narodów, która przetrwała do czasów rozbiorowych. Jeszcze przed samą unią udało się rozwiązać sprawę krzyżacką której ostatnim epizodem był Hołd pruski. Który zarazem stał się zarzewiem nowego niebezpieczeństwa.

Okres panowania Jagiellonów to czasy największej świetności naszego państwa. Polska była jednym z najsilniejszych państw europejskich i to ona rozdawała w tym rejonie karty. Polska gospodarka opierała się na rolnictwie. Powstawały ogromne folwarki które wykorzystywały przymusową pracę chłopa. Produkowały one głownie zboże którego cześć szła na eksport. Największym polskim portem stał się Gdańsk. Bogacili się jego mieszkańcy dzięki przybywającym tam towarom.

Dobrze rozwijała się nauką i kultura szczególnie za czasów panowania dwóch ostatnich Jagiellonów Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta. To już czasy renesansu który przybył na nasze ziemie wraz z królową Boną i jej dworem. To dzięki niej możemy oglądać w naszym kraju przepiękne arcydzieła renesansu. To czasy pisarzy, malarzy architektów. Z których najsławniejsi to Mikołaj Kopernik i Jan Kochanowski. Dwór królewski na Wawelu oraz dwory wielu magnatów świeckich i duchownych stały się ośrodkami literatury, sztuki i nauki renesansowej.

Schyłek XIV w. i wiek XV były okresem szybkiego rozwoju i wzrostu demograficznego na ziemiach polskich. Rozwijały się miasta, licznie wówczas lokowane.

Dążąc do utworzenia państwa wielonarodowego Jagiellonowie przyśpieszyli ekspansję możnowładców polskiego na odrębnych etnicznie terenach Europy Środkowej. (Litwa, Ukraina), co w przyszłości wywołało zbrojne bunty ludności zamieszkującej opanowywane tereny.

Był to również okres wielkich sukcesów militarnych bitwa pod Grunwaldem, wojna trzynastoletnia. Rzeczpospolita Obojga Narodów wraz ze śmiercią ostatniego Przedstawiciela linii męskiej zaczęła chylić się ku upadkowi. Linia męska dynastii wymarła w 1572 r. (Zygmunt II August), linia żeńska w 1596 r. (Anna Jagiellonka).

Blisko 200 letnie panowanie Jagiellonów było w naszym kraju okresem świetności i rozwoju. Po nim nastał czas królów elekcyjnych i wzrostu wpływów państw ościennych na losy naszego państwa. Dynastia zaczęła się od Władysława Jagiełły.

Władysław Jagiełło, urodził się ok.. roku 1350 w Gródku litewskim. Zmarł w 1434 roku. Był synem Olgierda, wielkiego księcia litewskiego i księżniczki twerskiej Julianny. Od 1386 roku król polski. Założyciel dynastii Jagiellonów. 14 VIII 1385 r. w Krewie wyraził zgodę na propozycję małżeństwa z Jadwigą i unii personalnej Litwy z Polską, wysuniętą przez panów małopolskich. W związku z tym przyjął 15 II 1386 r. w Krakowie chrzest i imię Władysław, trzy dni później poślubił Jadwigę i 4 marca został koronowany na króla Polski. Jagiełło nie był ani genialny ani energiczny w swych działaniach. Podczas panowania Jagiełły społeczeństwo polskie przechodzi dogłębne zmiany. Wiąże się to między innymi z wpływami wschodnimi które docierają do naszego kraju. Również rozwój demokracji szlacheckiej ma na zmianę mentalności nie mały wpływ. Król nie lubił swej siedziby wawelskiej sam kazał zbudować swoją siedzibę w Korczynie. Nie był wytrawny w jedzeniu jadał wszystko a posiłki popijał wodą. Całe jego panowanie wiąże się nierozerwalnie z walką z zakonem i z triumfem pod Grunwaldem którego nie umiał w pełni wykorzystać. W swej polityce chciał ściślej połączyć Polskę i Litwę. Odbywał częste podróże po kraju kontrolując swych urzędników. Władysław był czterokrotnie żonaty. Z Jadwigą, Anną Cylejską, z którą miał córkę Jadwigę, Elżbietą Granowską i siostrzenicą Witolda, Zofią Holszańską, z którą miał dwóch synów: Władysława i Kazimierza, późniejszych królów polskich. Za rządów Jagiełły odbył się w Konstancji sobór powszechny, na którym uczony polski, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego i członek delegacji polskiej Paweł Włodkowic, broniąc spraw polskich, pierwszy ogłosił, że poganom nie wolno narzucać gwałtem chrześcijaństwa i nawracać ich ogniem i mieczem oraz potępił wszelkie wojny zaborcze. Lubił polowania i przyrodę. Jak napisał Długosz w swej kronice króle przeziębił się słuchając śpiewu słowika po czym zmarł. Aby zapewnić tron polski swoim synom, nadał szlachcie nowe przywileje, m.in. "neminem captivabimus", który gwarantował szlachcie nietykalność osobistą. Był jednym z najwybitniejszych władców, a autorytet Polski na arenie międzynarodowej w czasach jego panowania wydatnie wzrósł.

Władysław Warneńczyk, urodził się w roku 1424 a zginał w 1444. Roku w bitwie po Warną. Był synem Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Od 1434 roku był króle Polski a w 1440 królem Węgier. Był długo oczekiwanym potomkiem. Ojciec jego był już w podeszłym wieku gdy urodził się Władysław i jego młodszy brat Kazimierz. Jednym z ojców chrzestnych Władysława został papież Mikołaj V. W chwili zgonu Jagiełły, Władysław liczył zaledwie 10 lat . Za staraniem królowej matki i Zbigniewa Oleśnickiego, następstwo za życia ojca zapewniono Władysławowi. Niemniej po zgonie Jagiełły powstała przeciwko niemu w kraju szeroka opozycja i gdyby nie zabiegi królowej Zofii i nie wpływy Oleśnickiego, jego rodziny i przyjaciół , dynastia jagiellońska nie utrzymałaby się na tronie. Koronowano go w katedrze wawelskiej. Był za młody by mógł objąć sam rządy do pomocy przydzielona została mu rada przyboczna która w imieniu króla sprawowała władze. Na czele tej rady stał Zbigniew Oleśnicki. W 1440 roku po śmierci króla Węgier Zofia wystarała się o koroną dla Władysława. W końcu marca tego samego roku wyruszył na Węgry, pozostawiając w Polsce dwóch namiestników (dla Wielkopolski i Małopolski). Na Węgrzech uwikłany w nierozstrzygniętą wojnę ze stronnikami wdowy po Albrechcie, Elżbiety, i jej syna Władysława Pogrobowca, koronowanego także na króla Węgier. We wrześniu 1443 r. wyruszył na czele ok. 25-tysięcznej armii przeciw Turkom. Cała tą wyprawę popierało papiestwo i mimo korzystnego pokoju. Papież chciał kontynuowania wojny z Turkami. W 1444 r. poprowadził przeciw Turcji źle przygotowaną krucjatę chrześcijańską, złożoną z ok. 25 tys. wojsk węgiersko-polsko-wołoskich. Po początkowych zwycięstwach skończyła się ona wielką klęską i śmiercią Władysława Warneńczyka 10 listopada w bitwie pod Warną nad Morzem Czarnym. Głowę polskiego króla sułtan turecki przechowywał potem, jako trofeum wojenne, w garnku z miodem przez wiele lat. Zginął król który miał przypieczętować rządy Jagiellonów w tej części Europy. Zginął zaledwie w wieku 20 lat. Nie udało się zatrzymać Turków którzy od tego czasu coraz bardziej zaczną zagrażać krają europejskim czyniąc wiele z nich ich poddanymi.

Kazimierz Jagiellończyk, urodził się w 1427 roku a zmarł w 1492.Był synem Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Wielki książę litewski od 1440 roku w 1447 koronowany na króla Polski. W chwili śmierci ojca miał 7 lat na następcę ojca naznaczony był jego brat. Widziano go w roli Wielkiego księcia Litwy. Którym faktycznie został w 1440 roku.

Panowanie Kazimierza Jagiellończyka w dziejach Polski stanowi jedną z chwil najważniejszych , rozstrzygających o przyszłym państwa ustroju. Po śmierci brat pod Warną wrócił do kraju by objąć władze. W ten sposób stal się władcą dwóch państwa Polski i Litwy. Za jego panowanie miał miejsce wojna trzynastoletnia z Krzyżakami która zakończyła się zwycięstwem strony polskiej. Podczas tej wojny zmuszony był jednak wydać przywileje które wzmocniły stronę szlachecką. W 1462 w czasie zjazdu w Głogowie z królem Czech Jerzym z Podiebradów, zagwarantował dla swojego syna Władysława II Jagiellończyka sukcesję tronu czeskiego (co nastąpiło w 1471). Poświęcenie przez króla głównej uwagi sprawom polityki zachodniej, spowodowało utratę przez Litwę kontroli nad wieloma ziemiami na wschodzie, zagarniętymi przez Wielkie Księstwo Moskiewskie i imperium osmańskie. Miał trzynaścioro dzieci; sześciu synów i siedem córek. . Królową Elżbietę nazywano matką królów: czterech jej synów zasiadło na tronie. Władysław został królem czeskim i węgierskim, Jan Olbracht został królem polskim, Aleksander wielkim księciem Litwy i królem Polski i Zygmunt Stary który również był koronowany na króla Polski. Na dworze Kazimierza Jagiellończyka pracował wybitny kronikarz Jan Długosz który był zarazem wychowawcą jego synów. W polityce wobec Kościoła zapewnił sobie prawo obsady katedr biskupich - kosztem praw kapituł i uprawnień papieża. Na arenie międzynarodowej prowadził aktywną politykę dynastyczną na terenie Czech i Węgier.

.

Jan Olbracht, urodził się w 1459 roku a zmarł w 1501 w Toruniu. Był synem Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Króle Polski o 1492 roku. Drugie imię odziedziczył po dziadku króli niemieckim, czeskim i węgierskim Albrechcie II. Które to imię Polacy wymawiali jako Olbracht. Król był człowiekiem bardzo wykształconym; ulubieniec Kalimacha, umiał kilka języków, wczytywał się chętnie w dzieła historyczne, rozprawiał o dziejach. Wybór Olbrachta nie był jednomyślny. W kręgu kandydatów pozostawali jego bracia. Starania królowej matki i brata Fryderyka zdołały przechylić szalę na stronę Olbrachta. W chwili gdy wstępował na tron miał 32 lata. Na samym początku władzy musiał potwierdzić wszystkie przywileje szlacheckie. 7 czerwca 1490 został obwołany przez szlachtę węgierską na sejmie elekcyjnym w Rokos królem Węgier. Przegrał jednak wojnę o koronę węgierską ze swoim bratem królem Czech Władysławem II Jagiellończykiem, który w ramach rekompensaty oddał mu księstwo głogowskie.

Jan Olbracht był wysoki, tęgi i silny, miał piwne oczy. Twarz miał "z pewnym wyrzutem i wysiękiem", a włosy rzadkie. Lubił wygody, uwielbiał dobrze zjeść. Był bardzo wybredny. Lubił uciechy i zabawy, dużo pił. Wdał się nawet kiedyś po pijanemu w uliczną burdę w Krakowie. Został w niej zraniony.

Za jego panowania nastąpiły niewielkie zmiany terytorialne. W 1494 roku przyłączył do Korony księstwo zatorskie oraz przyłączył Mazowsze płockie. W 1497 roku Jan Olbracht wyruszył na wyprawę mołdawską. Chciał odzyskać z rąk tureckich Kilię i Białogród, mołdawskie porty czarnomorskie (Mołdawia była lennem Polski). W przypadku sukcesu miała ona stać się uposażeniem brata królewskiego, Zygmunta. Wyprawa ta przyniosła Olbrachtowi wielką niesławę. Wojska polskie zostały rozbite w lasach bukowińskich pod Koźmianem przez oddziały hospodara mołdawskiego, Stefana Wielkiego, lawirującego między Polską, Turcją a Węgrami.

Zmarł w trakcie przygotowań do wojny z Krzyżakami, podjętej dlatego że nowy mistrz Zakonu Fryderyk Saski odmówił złożenia hołdu Polsce. Nie pozostawił po sobie potomka.

Aleksander, urodził się w roku 1461 w Krakowie a zmarł w 1506 w Wilnie. Był synem Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Od 1492 roku był wielkim księciem Litewskim. W 1501 został koronowany na króla Polski. Wychował się wraz ze swym licznym rodzeństwem pod okiem Jana Długosza na zamku wawelskim. Aleksander lubił muzykę i sztukę. Panowanie jego było niespokojne. Toczył się spór z Krzyżakami. Litwę nawiedzały najazdy tatarskie Jako władca Litwy prowadził wojnę z państwem moskiewskim, zakończoną 1503 rozejmem i utratą przez Litwę dużej części jej wschodnich terytoriów.. Na sejmie radomskim w 1505 r. uchwalono konstytucję Nihil novi, która obalała postanowienia aktu mielnickiego i dawała przewagę szlacheckiej izbie poselskiej nad senatem Ożenił się z bardzo piękną księżniczką Heleną córką księcia moskiewskiego Iwana III Srogiego. Aleksander prowadził aktywną politykę bałtycką, popierał Hanzę i Szwecję przeciw Danii, dążył do stworzenia koalicji antykrzyżackiej i przygotowywał się do wojny z zakonem. Zainicjował budowę wielu obiektów w Wilnie, m.in.: kościoła św. Anny, klasztoru Dominikanów, domu gościnnego dla kupców moskiewskich, rozpoczął budowę miejskich murów obronnych. Swoje krótkie panowanie nie uwieńczył żadnym znaczącym sukcesem. Kronikarze wspominają go jako leniwego władcę który czas spędzał najchętniej na słuchaniu muzyki i oglądaniu występów błaznów.

Zmarł bezpotomnie pozostawiając władze w kraju i na Litwie bratu Zygmuntowi staremu. Żona Helena przeżyła króla o kilka lat. Nie prowadziła ona typowego życia dworskiego. Nie umiała się przyzwyczaić do polskich warunków. Przyzwyczajona do skromnego życia nie mogła odnaleźć się bogactwie dworu Jagiellonów.

Zygmunt I Stary, urodził się w 1467 roku w Kozienicach a zmarł w 1548 roku w Krakowie. Był synem Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Król Polski i wielki książę litewski od 1505 roku. Był piątym synem pary królewskiej. Wstąpił na tron w wieku 40 lat. Wcześniej rządził na Śląsku i tam zbierał potrzebne doświadczenie. Otoczył się świetnymi doradcami. Za jego panowania ostatecznie rozwiązano problem krzyżacki który miał finał w postaci hołdu pruskiego 1525 roku. Kroniki pisały o nim " silny w sobie tak że podkowy łamał i powrozy targał, zdrowy, spokojnego ducha, niezbyt mówny, ale w słowie zawsze mieszczący myśl pojrzałą, Zygmunt nie ma owych nadzwyczajnych zachcianek i gwałtownych namiętności , jakiema się inni bracia odznaczają" Prowadził liczne wojny z Moskwą, Tatarami, Mołdawią. W polityce zagranicznej wiązał się z Habsburgami. Sprawując rządy korzystał z rady senatorów i kompetentnych ministrów kierujących kancelarią królewską, urzędem podskarbińskim i wielkorządcami krakowskimi. Pomimo że był niechętny systemowi parlamentarnemu i niezależności politycznej szlachty, zwoływał coroczne sejmy, z reguły uzyskując uchwały podatkowe (pobory) na obronę potoczną. Z biegiem lat pogłębiał się rozdźwięk między nim a szlachtą, która oskarżała go o zapędy absolutystyczne. W 1537 r. miał miejsce pierwszy w dziejach Polski rokosz szlachty, pogardliwie nazwany "wojną kokoszą". Czasy jego panowania to rozkwit renesansu który wiąże się z przybyciem do Polski drugiej żony Zygmunta Bony Sforzy. Ta kobieta wszechstronnie wykształcona przywiozła do naszego kraju wraz z dworem nowe normy i nowe style w kulturze i sztuce. Zygmunt I Stary był wybitnym mecenasem sztuki. Wraz z żoną przebudował swą siedzibę wawelską i z jego polecenia wzniesiono kaplice zygmuntowską. Zygmunt Stary był także fundatorem wiszącego po dziś dzień na najwyższej wieży Katedry Wawelskiej dzwonu, zwanego Dzwonem Zygmunta. Był on wrogo nastawiony do Reformacji. W 1526 przyłączył Mazowsze do Polski. Dzięki umiejętnej polityce skarbowej utrzymywał stałe wojsko (tzw. obrona potoczna) do obrony południowo - wschodniej granic państwa. Z biegiem lat coraz większy wpływ na króla miał królowa która w ostatnich latach życia przejęła praktycznie władze w państwie. To dzięki jej staraniom syna Zygmunta Starego , Zygmunta Augusta koronowano za życie ojca na króla. Rozwaga i pokojowe usposobienie Zygmunta Starego sprawiły, że w chwili śmierci cieszył się ogólnym szacunkiem w kraju i za granicą. Okres jego panowania określany jest jako złoty wiek w Polsce. Państwo było potężne i niezagrożone. Po jego śmierci rządy w kraju objął Zygmunt II August. Był on jednym z najlepszych władców w historii Polski. Zygmunt I Stary był to przed ostatni władca z dynastii Jagiellonów.

Zygmunt II August, urodził się w 1520 roku w Krakowie a zmarła w 1572 roku w Knyszynie. Był synem Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. Wielki książę litewski o1529 roku a od 1548 roku król polski. Był jedynym synem Zygmunta Starego. Wychowano go w atmosferze przepychu dworu matki Bony Sforzy. Do początku spodziewano się po nim że łatwo będzie dawał się podporządkować interesom szlachty. Dzięki staraniom matki koronowano go za życia. Samodzielne rządy rozpoczął tuż po śmierci ojca. Kraj był wówczas w bardzo dobrej sytuacji. W początkach panowania nie przysporzyło mu poparcia małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną. Była co warto podkreślić to już jego druga żona. Szlachta polska obawiała się wzrostu potęgi rodu Radziwiłłów. I zawiązała silną opozycja przeciwko temu. Oparcie dla jego rządów stanowiła w pierwszych latach grupa magnatów z hetmanem Janem Tarnowskim i kanclerzem Samuelem Maciejowskim na czele. Pragnąc uniknąć starcia z opozycją szlachecką, Zygmunt August nie zwoływał przez cztery lata sejmu w okresie 1559-1562.Po odzyskaniu poparcia szlachty udało się. przeprowadzić szereg korzystnych reform dla kraju. Najważniejszym dziełem jego panowania było podpisanie w 1569 roku unii lubelskiej łączących Polskę i Litwę w jedno państwo Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Kraje od tego czasu miały wspólnego władcę oraz sejm. Zachowano odrębny skarb, urzędy, wojsko i sądownictwo. Powstał silny kraj którego obawiali się sąsiedzi. Unia przyspieszyła rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny Wielkiego Księstwa Litewskiego, prowadziła do polonizacji szlachty litewskiej i ruskiej oraz rozszerzała wpływy kultury polskiej aż na państwo rosyjskie. Król po śmierci Barbary ożenił się jeszcze trzeci raz, z księżniczką austriacką, młodszą siostrą swej pierwszej żony - Katarzyną. Natomiast Bona, skłócona z synem i dworem królewskim, wyjechała do Bari we Włoszech, skąd pochodziła, i tam w 1557 r. zmarła, otruta przez zausznika hiszpańskich Habsburgów. Za panowania Zygmunta II miał miejsce rozkwit literatury i sztuki renesansowej. Prowadził walki z Moskwą o Inflanty, które od 1561 były lennem Polski i Litwy. 1557 wybuchła wojna litewsko-rosyjska, która 1558 przekształciła się w wojnę Litwy i Polski z Rosją (inflancka wojna 1558-1583), z 3-letnim rozejmem zawartym 1570. W związku z wojną północną Zygmunt August zainteresował się sprawami morskimi i był pierwszym władcą, który organizował polską flotę wojenną. Za panowania Zygmunta Augusta nastąpił szczytowy okres rozwoju reformacji, której kulminacją stały się uchwały sejmu piotrkowskiego z 1555. Na którym padł pomysł stworzenia kościoła narodowego. To jednak nie mogło doczekać się uznania u papieża. A poselstwo wysłane do papieże nie przyniosło rezultatów. Był kolekcjonerem arrasów, twórcą bezcennej biblioteki ( ok. 3,5 tyś tomów), miłośnikiem muzyki, mecenasem pisarzy. Pod koniec życia prowadził samotny tryb życia. Często podróżował. Z pewnością Zygmunt August był bardziej królem parlamentarzystą niż władcą wojownikiem. Król Zygmunt II August okazał się jednym z najkulturalniejszych i najpotężniejszych władców tej epoki. Ze związków z Anna i Katarzyna Habsburzankami ani z Barbara Radziwiłłówną nie pozostawił po sobie potomków, wskutek czego wygasł na nim rod Jagiellonów. Pochowano go w roku 1572 w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, obok Zygmunta Starego.

XV wiek przynosi rozwój terytorialny Polski o tereny sąsiadujące z nią. Unia polsko- litewska, a przede wszystkim zainteresowanie Jagiellonów ekspansją na tereny sąsiednie, doprowadziły do uzyskania przez Polskę prawie maksymalnego zasięgu jej granic. Jagiellonowie, dynastia panująca w Polsce, Wielkim Księstwie Litewskim, na Węgrzech i w Czechach w XIV-XVI w nie przetrwała walki z Habsburgami. W Polsce Jagiellonowie panują blisko przez 200 lat jest to okres w naszej historii gdzie nasz kraj bardzo szybko się rozwijał i wzmacniał. Decydowali oni o losach Europy środkowej i wschodniej. Rządy Jagiellonów na Węgrzech składały się z dwóch okresów 1440-1444, czasy panowania króla polskiego i węgierskiego Władysława III Warneńczyka, i 1490-1526, okres panowania Władysława II Jagiellończyka i jego syna Ludwika II, królów czeskich od 1471. Panowanie dynastii Jagiellonów na Węgrzech i w Czechach zakończyło się wraz ze śmiercią Ludwika II. Obydwa trony czeski i węgierski przeszły w posiadanie Habsburgów.

Ludwik nie pozostawił po sobie potomka. Wobec tego jego siostra Anna przekazała prawa do tronu węgierskiego swojemu mężowi Ferdynandowi I Habsburgowi. Wiele księżniczek jagiellońskich wydawano za mąż tak by osiągnąć jakiś cel polityczny. Polityka dynastyczna, charakterystyczna nie tylko dla dynastii jagiellońskiej, zmierzała do opanowania drogą układów dynastycznych, umów międzypaństwowych, państw i terenów sąsiadujących. Lecz nie mogło się to równać z polityką Habsburgów, gdyż w owych czasach na dworach przeważały żony z pochodzenia Habsbużanki.

Polityka Jagiellonów uczyniła Polskę mocarstwem na skalę europejską. Niestety unia z Litwą nie przyniosła Polsce samych korzyści. Władcy jagiellońscy koncentrowali się głównie na sprawach wschodnich. Wmieszali Polskę w wojny z Rosją, która zdobywając stopniowo przewagę doprowadziła do upadku Rzeczpospolitej w XVIII w. Jagiellonowie przywiązywali zbyt mało uwagi do zachodnich obszarów, będących niegdyś własnością Piastów. Skupili się bardziej na polityce wschodniej. Rywalizacje o prymat w tej części Europy w konsekwencji przegrali.

Spokrewniony z Jagiellonami Zygmunt III Waza zapoczątkował rządy nowej dynastii w Polsce - Wazów. Był to już formalnie król elekcyjny. I od niego króla zaczęto obierać

Bibliografia

  1. J. Matejko, "Poczet królów i książąt polskich", Warszawa 1998,
  2. O. Balzer, "Genealogia Piastów", Kraków 1985
  3. J. Banaszkiewicz, " Czarna i biała legenda Bolesława Śmiałego", "Kwartalnik Historyczny", t.88: 1981
  4. J. Baszkiewicz, "Polska czasów Łokietka", Warszawa 1968
  5. D. Bogucka, "Kazimierz Jagiellończyk i jego czasy", Warszawa 1981
  6. F.A. Grabski, "Bolesław Chrobry", Warszawa 1965
  7. R. Gródecki, "Polska Piastowska", Warszawa 1969
  8. K. Jasiński, "Rodowód pierwszych Piastów", Warszawa - Wrocław 1992
  9. Z. Kaczmarczyk, "Polska czasów Kazimierza Wielkiego", Kraków 1964
  10. J. Krzyżanowska, J. Ochmiański, "Władysław II Jagiełło", Wrocław 1991
  11. G. Labuda, "Mieszko II król Polski (1025-1034). Czasy przełomu w dziejach państwa polskiego", Kraków 1992
  12. K. Maleczyński, "Bolesław III Krzywousty", Wrocław 1975
  13. H. Samsonowicz, "Łokietkowe czasy", Kraków 1989
  14. J. Wyrozumski , " Kazimierz Wielki", Kraków 1982
  15. E. Długopolski, "Władysław Łokietek na tle swoich czasów"' Wrocław 1951.
  16. J. Widajewicz ., "Początki Polski" Wrocław 1948.
  17. H. Łowmiański , "Początki Polski" t. 5, Warszawa 1973.