Migracja (z łac. "migratio" = przesiedlenie) jest to zmiana miejsca pobytu, zamieszkania.
Wyróżnia się:
- migracje wewnętrzne - odbywają się w granicach danego miasta czy kraju. Dzieli się je głównie na migracje:
- ze wsi do miasta.
- z miasta do wsi.
- ze wsi do wsi.
- z miasta do miasta.
- migracje zewnętrzne - odbywają się poza granice miast, krajów i kontynentów.
Migracje mogą być także:
- stałe - wyjazdy na pobyt stały.
- okresowe - wyjazdy na pobyt czasowy (np. w celach turystycznych lub związane z sezonową pracą zarobkową).
Ze względu na przyczyny migracji rozróżnia się:
- migracje zarobkowe (ekonomiczne) - powodowane chęcią poprawienia warunków życia (współcześnie jest to najpowszechniejszy rodzaj migracji, np. wyjazdy Polaków do Stanów Zjednoczonych lub zachodnich krajów Unii Europejskiej).
- migracje polityczne - powodowane wojnami, prześladowaniami politycznymi uciskiem władz (reżimy) lub związane ze zmianami granic politycznych lub powstaniem nowego państwa (np. Bośniacy, Serbowie, Kurdowie).
- migracje religijne - powodowane chęcią przebywania wśród wyznawców tej samej religii, pielgrzymki do miejsca kultu bądź w celu uniknięcia prześladowań lub sporów na tle religijnym.
- migracje rodzinne - związane z łączeniem rodzin i zawieraniem małżeństw.
- migracje społeczne - mające na celu chęć zmiany środowiska społecznego.
- migracje zdrowotne - mające na celu poprawę zdrowia.
- migracje turystyczne - polegają na odwiedzaniu pewnych miejsc ze względów poznawczych.
- inne - np. na skutek klęsk żywiołowych.
Biorąc pod uwagę czynnik decydujący o migracji wydziela się:
- migracje przymusowe (np. przymusowe przesiedlenia).
- migracje dobrowolne.
Ze względu na status prawny wyróżnia się:
- migracje legalne.
- migracje nielegalne.
Pojęcie migracji obejmuje następujące procesy:
- emigrację (z łac. "emmigrare" = wyruszać, wędrować) - jest to opuszczenie dotychczasowego miejsca zamieszkania (miasta, kraju, regionu). Człowieka udającego się na emigrację nazywa się emigrantem.
- imigrację (z łac. "immigrare" = wprowadzić się, osiedlać się) - jest to przyjazd do nowego miejsca zamieszkania po uprzednim opuszczeniu innego miejsca (miasta, kraju, regionu). Człowieka uczestniczącego w procesie imigracji nazywa się imigrantem. Niekiedy określa się go jako emigranta z kraju pochodzenia (np. w Stanach Zjednoczonych mieszka wielu emigrantów z Polski).
- reemigracja - jest to ponowna emigracja lub powrót emigranta do pierwotnego miejsca zamieszkania.
- repatriacja - jest to powrót do ojczystego kraju. Dotyczy głównie uchodźców, przesiedleńców i jeńców wojennych.
- deportacja - jest to przymusowe przesiedlenie osób przebywających nielegalnie w jakimś miejscu lub przesiedlenie jako forma kary ze względów politycznych (np. deportacje w głąb Rosji na Sybir).
Wyróżnia się dwa obszary migracji:
- obszary emigracyjne - tereny, z których ludność wyjeżdża, np. kraje biedne (o niskim poziomie rozwoju społecznego), rejony konfliktów zbrojnych lub klęsk żywiołowych.
- obszary imigracyjne - tereny, w które ludność przyjeżdża, zwłaszcza państwa wysoko rozwinięte gospodarczo.
Migracje powodują różnorodne skutki, zwłaszcza demograficzne i to zarazem na obszarach emigracyjnych jak i imigracyjnych. Do głównych konsekwencji emigracji w państwach, w których występuje odpływ ludności należą:
- ubywanie ludności młodej i wykształconej,
- zachwianie struktury wiekowej (wynika z poprzedniego),
- rozdzielenie rodzin.
Głównymi skutkami przyjmowania imigrantów na obszarach imigracyjnych są:
- wzrost liczby ludności,
- zachwianie struktury wiekowej,
- zwiększenie możliwości zatrudnienia taniej siły roboczej,
- problemy związane z asymilacją ludności napływowej, które prowadzą często do konfliktów na tle kulturowym i narodowościowym.
Współcześnie głównymi kierunkami migracji (obszarami emigracyjnymi) są: Stany Zjednoczone, Niemcy, Francja (dotyczy zwłaszcza ludności z byłych krajów kolonialnych), Wielka Brytania, Kanada, Australia, Japonia. Krajami imigracyjnymi są także kraje sąsiadujące z państwami ojczystymi, zazwyczaj dlatego, ponieważ migrujących ludzi, zazwyczaj biednych, stać jedynie na przekroczenie granicy (stąd często migracja z kraju biednego do biednego), lub w wyniku migracji spowodowanych klęskami żywiołowymi (np. wybuch wulkanu, trzęsienie ziemi, powódź). Ważnym regionem imigracyjnym jest także Rosja, która przyjmuje migrantów z krajów byłego Związku Radzieckiego.
Szacuje się, że w 2002 r. na świecie było 175 mln migrantów międzynarodowych, co stanowi 3% ludności świata. Najwięcej z nich udało się do: Stanów Zjedniczonych (35 mln), Rosji (13 mln) i Niemiec (7 mln).
Dużą grupę migrantów stanowią uchodźcy (z krajów, w których trwają konflikty zbrojne), obecnie głównie z: Afganistanu, Iraku, Bośni i Hercegowiny, Serbii.
Udział imigrantów w ogólnej liczbie ludności największy jest w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Kuwejcie (przyjmowanie naukowców do pracy w przemyśle naftowym, zjawisko to nosi nazwę: "drenaż mózgów").
Migracje stanowią często poważny problem kulturowy, gdyż dochodzi do napięć i niechęci wobec imigrantów obywateli krajów ich przyjmujących. Konflikty wybuchają zwłaszcza na tle kulturowym, narodowościowym, językowym i religijnym.
Wyróżnia się cztery cechy współczesnych migracji:
- coraz więcej krajów angażuje się w pomoc imigrantom (staje się to problemem globalnym).
- proces migracji staje się coraz bardziej intensywny (następuje wzrost liczby migrantów i kierunków migracji).
- następuje coraz większe zróżnicowanie migracji.
- następuje feminizacja migracji (coraz częściej zaczynają migrować kobiety z dziećmi, stanowią znaczną większość zwłaszcza wśród uchodźców).
Tab. Bilans kontynentalny migracji:
|
Ameryka Północna
|
+
|
|
Australia i Oceania
|
+
|
|
Europa
|
+
|
|
Afryka
|
-
|
|
Azja
|
-
|
|
Ameryka Łacińska
|
-
|
